Rukopisi ne gore samo vrijede više

Gotovo 2.000 godina star hram u sirijskom gradu Palmiri ove sedmice postao je najnovija žrtva kampanje Islamske države da uništi istorijske lokalitete na teritoriji koju kontroliše u Iraku i Siriji.

Grupa je uništila drevne zgrade i predmete kao i hramove posvećene šiitskim i sunitskim svecima, neke lokalitete su opljačkali a sve u ime "čišćenja" simbola idolopoklonstva i stvaranja društva isključivo posvećenog ekstremnoj i nasilnoj interpretaciji islama.

Kampanja IS užasnula je mnoge širom svijeta širinom uništenja kakvo nije viđeno decenijama. Ipak, takav zločin nije bez presedana, piše AP. Kroz vjekove, osvajači, vjerski fanatici i kolonizatori ciljano su uništavali umjetnička djela, hramove i druge predmete nasljeđa. Cilj je često bio da eliminišu, iskorijene, zamijene ili nametnu kontrolu nad kulturom i nasljeđem njihovih protivnika.

Gotovo svaki etnički ili vjerski konflikt u istoriji bio je neka vrsta kulturnog uništavanja.

Vehabije

Ideologija Islamske države protiv hramova i istorijskih mjesta ukorijenjena je u vehabizmu, ultrakonzervativnoj sunitsko-muslimanskoj interpretaciji islama koju je poropovijedao šeik Muhamed Abdul Vahab koji je živio u 18. vijeku u današnjoj Saudijskoj Arabiji.

Vahabove pristalice uz podrsku saudijskih porodica uništile su sve što su smatrale idolopoklonstvom ili politeizmom uključujući hramove šiitskih i sunitskih svetaca, veliki šiitski hram u Karbali. Danas savez sa vehabijama jedna je od osnova vladavine kraljevske porodice Al Saud.

Protestantska reforma

Tokom reformacije u Evropi 16. vijeka, protestantski sveštenici pozivali su u svojim propovijedima na uništavanje katoličkih statua svetaca i drugih relikvija koje su smatrali idolima. Grupe protestanata napadale su katoličke crkve, naročito u Francuskoj, Njemačkoj i Holandiji, uništavajući statue i freske a pod vladavinom engleskog kralja Henrija VIII, crkve su lišene svih svojih relikvija i blaga.

Rezultat toga je nestanak nebrojenih evropskih umjetničkih djela.

Španija

Tokom muslimanske invazije na Španiju u 8. vijeku, crkve su često uništavane ili pretvarane u džamije. Kada su hrišćani preuzeli poluostrvo u viševjekovnoj rekonkvisti koja je završena u 15. vijeku, uništili su džamije ili su ih pretvorili u crkve.

Takođe, kralj Ferdinand II i kraljica Izabela naredili su izbacivanje Jevreja iz Španije 1492, a tada su sinagoge pretvorene u crkve.

Drugi jevrejski hram u Jerusalimu

Rimska vojska uništila je jevrejski hram u Jerusalimu 70. godine nove ere poslije pobune protiv rimske vlasti. Hram, izgrađen 500 godina ranije na mjestu prvog hrama koji su uništili Vavilonci bio je srce judaizma.

U prvom hramu nalazio se Zavjetni kovčeg koji je nestao poslije pohoda Vavilonaca. Sve što je ostalo od drugog hrama je Zapadni zid koji je danas najsvetije mjesto u judaizmu i koji se nalazi u podnožju jerusalimskog Brda hrama.

Astečki Templo Major

Španski osvajač Ernan Kortes pokorio je astečki glavni grad Tenočtitlan 1521. godine okončavši tako vladavinu carstva koje je pokrivalo današnji Meksiko.

Kako bi iskorijenio lokalnu religiju, Kortes je naredio da se hramovi unište uključujući Templo Major, ogromnu stepenastu piramidu u centru astečke duhovne kulture i mjesto gdje su ljudi bili žrtvovani. Hram je sravnjen sa zemljom, a katolička crkva izgrađena je na njegovim ostacima. Djelovi hrama otkriveni su 1970-ih tokom rada na metrou u Meksiko Sitiju.

Benin

Od 15. do 17. vijeka Benin, u današnjoj Nigeriji, bio je jedan od najvećih gradova u Africi. Krajem 19. vijeka pregovori sa Britancima koji su željeli da vladaju oblašću i trgovinom pretvorili su se u krvave sukobe. Beninske snage ubile su britansku ekspediciju i u znak odmazde, britanska vojska zauzela je grad i spalila ga do temelja uništivši nejgove palate i mjesta obožavanja.

Takođe su pokupili i oko 2.500 umjetničkih predmeta, uključujući bronzane i figure od slonovače i ploče, kao i velika vrata palate ukrašena drvorezom.

Stara ljetnja palata

Tokom Drugog opijumskog rata koji su Britanija i Francuska vodile protiv Kine kako bi je primorali da otvori tržište i legalizuje trgovinu opijumom, britanske snage su 1860. uništile raskošnu Staru ljetnju palatu u znak odmazde pošto su Kinezi mučili i ubili članove britanske diplomatske misije.

Izgrađena 100 godina ranije, palata je zapravo bila raskošan kompleks palata, paviljona i bašti ispunjenih umjetničkim djelima.

Pošto su od britanskog visokog komesara u Kini Lorda Elgina - poznatog po pljački mermera sa grčkog Partenona - stigla naređenja, 3.500 vojnika je tri dana uništavalo palatu.

Moderni islamski ekstremisti

Decenijama u 20. vijeku, ekstremne islamske grupe na Bliskom istoku, uključujući Al Kaidu, nisu previše uništavali hramove ili istorijska mjesta. Ali saveznici Al Kaide - talibani promijenili su taktiku 2001. uništivši dvije ogromne, predivne 1.500 godina stare statue Buda isklesanih u planini avganistanskog regiona Bamija.

U Maliju, islamski ekstremisti su 2012. zauzeli Timbuktu, istorijski grad islamske kulture. Tada su uništili 14 od 16 grobnica istaknutih figura i mislilaca i napali i biblioteku prepunu neprocjenjivih rukopisa iz 13. vijeka.

Zapalili su institut gdje su mnogi rukopisi, uvezeni kamiljom kožom, bili čuvani i uništili oko 4.000 tekstova, ali je većina spašena zahvaljujući reakciji bibliotekara.

( Tanjug )