Šta znamo o "ISIL-u"

Na vanrednom sastanku članica NATO-a 28. jula 2015, nakon insistiranja turske vlade, Alijansa je izrazila solidarnost i spremnost da podrži Tursku. Pozivajući se na član 4 Vašingtonskog ugovora, Turska je pozvala na konsultaticije u jeku bombaškog napada u gradiću Surucu blizu granice sa Sirijom u kojem je stradalo 32 studenata. Vjeruje se da je za to odgovorna tzv. Islamska država (IS).

Turska je do tog trenutka bila uzdržana i nije preduzimala vojne mjere protiv trupa “IS”, ali nakon napada na njene građane, zvanična Ankara promijenila je pristup.

Ali, šta se zna o onim odgovornim za ovaj zločinački akt u Turskoj?

U najširoj javnosti znana je kao ISIL (Islamic State of Iraq and the Levant), IS (Islamic State), te najnovije “Daiš”, jedna od najvećih prijetnji bezbjednosti Bliskog istoka. U svojoj oktrutnosti, šokantom nasilju, koju primjenjuju njeni članovi, zločinačkim taktikama prema određenim etničkim i vjerskim manjinama, kao i opštem strahu koji uliva u regionu, premašila je neke druge ekstremističko-terorističke organizacije poput Al Kaide. Pojedini najviši zapadni zvaničnici, kao državni sekretar SAD Džon Keri, počeli su da insistiraju na upotrebi naziva “Daiš”' kako bi naglasili otpor i neslaganje priznavanju islamskog i državnog legitimiteta toj organizaciji. Takav pristup veoma je važan, jer se time pokazuje neophodan senzibilitet prema ogromnoj većini sunitskih muslimana širom svijeta za koje “ISIL” ne predstavlja državu, a još manje islamsku.

Ma kako da je nazivali, “IS” je svakako postala bezbjednosni problem značajnog dijela svijeta. Šokantno nasilje po kome je postala prepoznatljiva isuviše je okrutno čak i za Al Kaidin ukus, čije su se vođe zvanično odrekle ISIL-a u februaru 2014. Za Ajmana al Zavahirija, koji je postao glavni vođa nakon Bin Ladenove smrti, “ISIL” je postala neprihvatiljiva, naročito kada je, uprkos njegovom protivljenju, proklamovala stvaranje tzv. Islamske države koja bi obuhvatala djelove Sirije i Iraka (uz šire teritorijalne ambicije) i pokušala da erodira njegov uticaj. Takođe, nekontrolisano nasilje prema civilima koštalo je podrške kod onih koji su i Al Kaidu vidjeli kao neku vrstu legitimnog borca za prava Sunita u Siriji i Iraku.

I pored sukoba i raskida savezništva sa zvaničnom Al Kaidom, “IS” nadmašila je nekadašnju preteču. Neki analitičari, kao Odrij Kurt Kronin, direktorica programa za bezbjedonosne studije na Džordž Mejson Univerzitetu, “IS” je okarakterisala kao post-al Kaidinu džihadijsku prijetnju. Drugi ,pak, ukazuju da “ISIL” zapravo ima najviše odlika organizovane oružane pobunječke vojske koja nastoji da osvaja teritorije. To je zapravo ono što tzv. ISIL radi. Vodi pravi rat, sprovodi ofanzive i proširuje osvojenu teritoriju. Novinar Njujork Tajmsa Erik Šmit ukazuje da se “ISIL” može opisati kao “hibrid terorističke organizacije i konvencijonalne vojske”. Većina klasičnih ne-državnih aktera, uključujući terorističke grupe, nemaju kapacitet regularne vojske, već se opredjeljuju na drugačije taktike otpora i borbe. One češće izaberu nekonvencijonalne taktike da bi opstale i frustrirale znatno moćnijeg protivnika. Sukob je obično asimetričan, i veoma često traje duži interval, što ide u prilog slabijoj strani. Sa druge strane, tzv. ISIL je bilježila uspjeh u direktnim obračuni masa regularnim trupama Iraka i Sirije. Od prošlog ljeta, pokorila je teritorije od sjeveroistoka Sirije do sjevernog Iraka, osvojila pokrajinu Ninavu i glavni grad Mosul, kao i većinu tradicionalnih uporišta iračkih Sunita, i stigla sve do okoline Bagdada. U julu 2014. “ISIL” se samoproklamovao za islamski kalifat, a njihov vođa Abu Bakr al-Bagdadi, postao je zvanični kalif. Posle nedavnog pada grada Ramadi u Iraku, američki sekretar za odbranu Ešton Karter jer doveo u pitanje borbenu spremnost i duh iračke vojske, naročito nakon informacija da se ta znatno brojnija vojska povukla pred ofanzivom manjiskih “ISIL” snaga.

I pored toga što je izvorno nastala kao ogranak Al Kaide, tzv. IS se fundamentalno razlikuje od svoje matične organizacije. Ona je neka vrsta kvazi-države koja okuplja oko 30.000 boraca i upravlja infrastrukturom i sistemom komunikacije na osvojenim teritorijama. “ISIL” nameće i naplaćuje specijalne poreze nekim manjinama, uzima putarine, dobija donacije od izabranih benefaktora iz zalivskih država. Posebno značajno je da proizvodi i švercuje naftu sa rafinerija zaplijenjenih u okupiranim oblastima sjeverne Sirije i Iraka. Takođe, treba imati u vidu da je, nakon osvajanja Mosula ljeta 2014, tzv. ISIL zaposjela centralnu banku, i tako došla u posjed velikih resursa. U Siriji ona kontroliše prirodno bogate oblasti oko grada Rake, koji je postao njeno uporište u toj državi. Pored značajnih sredstava kojima raspolaže i koja joj omogućavaju da opstaje i proširuje svoj uticaj, ono što je jasno je i da njena ideologija i poruka, jesu nešto sa čime se zapadne i srednje-istočne države pokušavaju izboriti. To predstavlja ozbiljan problem, posebno kada je evidentno da se određeni broj njihovih građana odlučuje da se pridruži tzv. ISIL-u. Još je problematičnije rješavanje problema povratnika sa tih ratišta.

Pojedni visoki zvaničnici u administracijama zapadnih zemalja, kao npr. general-major Majk Nagata, komandantant američkih jedinica za specijalne operacije na Bliskom istoku, otkrio je realnost sa kojom se danas Zapad suočava u borbi protiv “ISIL”-a. To je neprijatelj kojeg Amerika i njeni saveznici sad tek pokušavaju da razumiju, iako im je njena ideologija i dalje nepoznanica. I pored određenih uspjeha na vojnom polju, Nagata i drugi komandanti fokusirani su na pronalaženje odgovora za one “neopipljive” aspekte “ISIL”-ove “atraktivnosti” u pridobijanju novih pristalica.

Autor je magistar bliskoistočnih studija sa Siti Univerziteta u Njujorku (City University of New York)

( Janko Šćepanović )