Vezivno tkivo značajnih epoha - punka i alternative

Nastali iz vihora kratkovječne njujorške no wave scene, Sonic Youth su vjerovatno najuticajniji indie bend 80-ih. Kao vezivno tkivo dviju značajnih epoha rock muzike - punka i alternative, svojim su albumima održali kontinuitet i vitalnost underground muzike. Posuđujući od punka sirovu energiju, od kraut-rocka i free-jazza eksperimentalni pristup strukturi, Sonic Youth su stvorili prepoznatljivi zvuk koji je ostavio neizbrisiv trag na ono što se događalo 90-ih. Imajući više zajedničkog sa njemačkom avangardnom tradicijom (Štockhausen i Einsturzende Neubauten) nego li sa “SST” hardcorom, Sonic Youth su uspjeli da unutar distorzičnog gitarskog zvuka buku pretoče, ne u rif, već u čistu apstrakciju. Prepoznajući noise kao reljefni ambijent a ne amorfnu masu, razvili su unikatan osjećaj za strukturu. Dekomponovanje kao strategija odvela ih je u radikalno razbijanje rock forme, u haotičnu jam session abraziju. Za razliku od metalnog zvuka Einsturzende Neubauten i Lu Ridovog neslušljivog dvostrukog albuma "Metal Machine Music" (1975), Sonic Youth su istraživanje kakofonijskog soundscape-a izmjestili u prostor gitarske muzike. Naspram čvrste ritam sekcije koja pjesmama daje osjećaj cjeline, gitare stvaraju neprozirni zid disharmonije koji se postepeno otima kontroli razvijajući trans do haotičnog klimaksa. Nastali na premisi koju su Neu! postavili sa čuvenom numerom “Negativland”, Sonic Youth su odbacili sve ono što je bilo nepisano pravilo rock muzike.

I dok se na prvi pogled može činiti da je zvuk ovog benda čista punk estetika, stvari su mnogo složenije. Buka zlatnog perioda Sonic Youtha (”Bad Moon Rising” - 1985, ”Evol” - 1986, ”Sister” - 1987 i ”Daydream Nation” - 1988) funkcioniše na više nivoa. Ona je prije svega ambijentalno psihodelična i eksperimentalna, ali sa druge strane i ultimativni punk. Oni možda nisu ispočetka znali baš najbolje da sviraju, još manje naštimaju instrumente, ali su inventivnije nego li Sex Pistols shvatali koju prednost ima autodidaktički metod sviranja. Ono im je ostavljalo mnogo više prostora nego što su je imali tehnički i zanatski usavršavani autori. Vraćajući punk tamo gdje je nastao, iz improvizacijske anarhije The Velveta Undergrounda i minimalizma ozbiljne muzike, Sonic Youth su ideal Glen Brankine repetativne gitarske simfonije; avant-rock buka koja je uvjek išla po tankoj liniji između potpunog obesmišljavanja pojma muzike i onoga što predstavlja samu srž iste.

Radikalna poetika noise apstrakcije u urbanom egzistencijslnom paklu “Bad Moon Risinga” je gotovo transcedentalna. Na halucinogenom ”Evol” preovladava fluidni zvuk koji se kreće od letargije do kakofonijskog dream-popa. Na albumima ”Sister” i ”Daydream Nation” zajedno sa melodičnijom pop strukturom, muzika Sonic Youtha se polako transformiše u kataklizmični zvučni terorizam koji se na momente pretvara u instrumentalni sadizam. Kao sinteza tradicionalnog rocka i eksperimentalne muzike ”Daydream Nation” se uzima za vrhunac njihove karijere, jer je na njemu bend dobio kompaktnost različitih individualnih stilova.

Podcjenjeni ”Bad Moon Rising” i hvaljeni “Daydream Nation” iako su u interpretaciji različiti (čak i postavci, jer je na prvom svirao originalni bubnjar Bob Bert, kasnije član Pussy Galore), konceptualno su veoma slična ostvarenja. Oba su prije svega zvučna slika psihotične paranoje reganovske Amerike i subverzivni pop-artovski osvrt na hladnoratovsku stvarnost. Kao esejisti američkih subkutura Sonic Youth nisu, za razliku od ostalih indie autora, za nultu godinu uzimali 1977-u, već1969-tu, u kojoj je pop kultura konačno izgubila svoju nevinost i postala zla i agresivna: pod uticajem svog vođe Čarlsa Mensona, hipi sekta pod imenom “Porodica” je tada počinila nečuveno ubistvo Šeron Tejt, poznate glumice i supruge Romana Polanskog. Fascinirani trenutkom kada se subkultura otela kontroli i izgubila na svojoj naivnosti (inspiraciju za zločin je Manson našao u tajnim porukama koje su mu The Beatles navodno poslali u pjesmi “Helter Skelter”), snimili su najpoznatiji singl na albumu, tenzični “psycho-surf” “Death Valley '69”, koji s njima potpisuje I no wave diva Lidija Lanč. On donosi uzmenirujuću sliku kataklizmične sociopatije savremenog društva. Sumoran i agresivan zvuk ”Daydream Nation” je takođe opskurni američki gotik, Kernovski gore film, mračna strana moderne američke istorije, ironija noise-beat blank pokoljenja koje je izgubljeno u generacijskoj priči (”Teen Age Riot” i ”Silver Rocket”), ali i egzistencijalnom beznađu (”Triology” - ”The Wonder”, ”Hyperstation” i ”Eliminator Jr.”). Gitarska anksioznost ovog albuma je klaustrofobija metalnog urlika, tjeskoba jezive škripe, cinična morbidnost košmarnog zvučnog zida kao “opservacije jedne kulturne epohe”. Oba albuma su slavni proboj Sonic Youtha u svijet indie muzike u trenutku kada je za njih bilo najmanje prostora (marginalne izdavačke kuće i malobrojna publika). Zbog furiozne energije i velike emocionalne težine koju krije rudimentalni gitarski soundscape teorije haosa, oni jednostavno nisu mogli biti tako lako ignorisani.

Nakon toga, početkom 90-ih Sonic Youth su postali nosioci novih promjena u alternativnoj muzici. Naspram post-no(new)-wavea “Confusion Is Sex” (1983) i “Kill Yr. Idols” (1983) koji su bili bjekstvo od klasičnog rocka, njihovi komercijalno najprihvatljiviji albumi ”Goo” (1990) i ”Dirty” (1992), koje su objavlili za velikog izdavača ”Geffen”, bili su nagli okret prema tradicionalnoj rock formi. Tada su snimili najpopičnije underground ”hitove” kojima je ovog puta, zahvaljujući Nirvani (Kurt Kobejn je bio njihov vatreni fan), bio prokrčen put do nove publike. Singlovi kao što su ”Dirty Boots”, ”Kool Thing”, ”100%” i ”Youth Against Fascism”, pokazali su da Sonic Youth preko punk neuroze prvi put koketira sa pop muzikom.

Iako su nakon toga snimili devet izvanrednih albuma, centar pažnje se sredinom 90-ih skreće na paralelne albume koji su objavili za svoju izdavačku kuću ”SYR”. Serijal od devet albuma koji se po kompleksnosti i kreativnoj slobodi razlikuju od svega što su radili do tada, pokazuje Sonic Youth okrenut muzici moderne (koju su čak i na ”SYR 4: Goodbye 20th Century” interpretirali na svoj način). Na ovim albumima Sonic Youth su najdalje pošli sa eksperimentima, napuštajući u potpunosti okvire popularne muzike. Hrabra ”SYR” izdanja se u tom smislu više obraćaju elitnoj publici, neko njihovim standarnim fanovima koji od njih traže još jedan tinejdžerski bunt ispunjen isceniranim gubljenjem kontrole u vrtoglavoj rock buci koje bend priređuje na svojim živim nastupima.

Sonic Youth su raskršće mnogih puteva rock muzike. Gotovo da nema alternativnog žanra ili autora koji nema na jedan ili drugi način dodira sa njihovom muzikom. Naspram čuvene trilogije “Evol”, “Sister” i najviše cijenjenog “Daydream Nation”, njihova muzika iz 90-ih, ali i ona sa ”SYR” izdanja, ni po čemu nisu pad u kvalitetu, već prirodni slijed karijere benda koji u svakoj dekadi otkriva novi prostor mogućnosti u popularnoj muzici. Dok su najprije išli u pravcu konstituisanja noisea unutar tradicionalnog rocka što će sa najprodavanijim albumima “Goo” i “Dirty” prerasti u melodični pop-noise-grunge, sa svim albumima od ”A Thousand Leaves” (1998) i “SYR 3: Invito Al Cielo” (1998), na kojem im se pridružio Džim O’Rurki, pa do ovogodišnjeg ”SYR 9: Simon Werner A Disparu”, oni su kroz radikalnu dekonstrukciju pop muzike izgradili samo njima svojstven zvuk rock distopije. U tom smislu Sonic Youth su jedini bend koji je uspio da spoji intelektualizam avant-roka i primitivizam punka i tako dobije esenciju progresivne rock muzike: slobodna forma i slojeviti soundscape.

( Nemanja Bečanović )