Hram muzike koji će postati gradska ikona

Majkrofon Checker/ Majkrofon Checker/ Opasno k'o kad guraš u ljabinu pendrek/ Majkrofon Checker/ Opasno kao Adam Sendler Bad Copy, Majkrofon Checker, Krigle, 2013.

I ja sam arhitekt - željan slave i bogatstva - a usput sam i neko "ko se sa ozbiljnom odgovornošću i velikim naporom zalaže za crnogorsku arhitekturu i prostor" - i to se baš ozbiljno zalažem, moram naglasiti.

Ipak ne bih rekao da to kod mene ide "sa velikim naporom". To ja radim s nepojmljivom lakoćom. I nikada se nisam ustezao da nadasve konstruktivno ukažem na neke očigledne nepravilnosti i greške po pitanju tretmana prostora u najdražoj nam CG. I nikada ne bih, recimo, CG arhitekturu i CG prostor stavio u relaciju aktivnog subjekta i pasivnog objekta. Bojim se da CG prostor nema nikakve veze ni sa CG arhitekturom, ni sa CG urbanizmom - ali zato ima veze sa CG politikom (nazovimo to tako). I ne bih se baš iz prve - a ni iz druge - pozivao na tekovine minulog rada - pogotovo ne u kontekstu "ozbiljne odgovornosti " - i nikako ne sa pozicija nekoga kome je palo u zadatak da donosi odluke koje bi mogle imati i nekakve realne posljedice upravo po kukavnu CG arhitekturu i CG prostor ugašeni. Nastupao bih promišljenije, svakako. I opreznije. Moji stavovi bi bili supstancijalniji. I silazio bih ponekad sa bijelog konja među narod.

Što bi se desilo, pitam se, da jednom davno pojedini ljudi na pozicijama u organima državne ili (i) lokalne uprave, te njihova rodbina i prijatelji - nisu osjetili poriv da se "sa ozbiljnom odgovornošću i velikim naporom založe za CG arhitekturu i prostor" - i da nije bilo pojedinih arhitekata i urbanista, stranih i domaćih, spremnih da im pomognu u tome. Što bi se desilo, pitam vas, kada bismo sad - ovoga momenta - stali na put damama i gospodi što se "sa ozbiljnom odgovornošću i velikim naporom zalažu za CG arhitekturu i prostor". Da li bi nam bilo bolje - ili isto - ili pak gore - pitanje je sad. I urbani i prirodni CG krajolici bi izgledali drugačije, to je sasvim izvjesno.

OK, toliko o tome - a sad moram da vas pitam da li znate ko je ove godine pokupio tzv. Misovu nagradu - The European Union Prize for Contemporary Architecture - Mies van der Rohe Award? Ko je pokupio najprestižniju evropsku nagradu za arhitektonsko ostvarenje realizovano od strane evropskog arhitekte - ili arhitekata - na tlu Evrope - u protekle dvije godine?

Tačan odgovor glasi: Estudio Barozzi/Veiga (Fabrizio Barozzi/Alberto Veiga - Fabricio Barosi, koji je Italijan, iz ko zna kojih razloga svoje prezime izgovara: Barosi - a ne Baroci - možda to ima neke veze sa činjenicom da je sjedište studija u Barseloni - a gospodin Beiga je iz Galicije - rođen je u mjestu Santijago de Kompostela - dakle, njegovo prezime je Beiga - a ne Veiga).

Italijansko-galicijski tandem je pokupio Misa za Dvoranu Filharmonije u Šćećinu (Szczecin), u Poljskoj - i sad se vi pitate, s punim pravom: kako to da su Italijan i Galego - koji vode studio sa sjedištem u Barseloni, dakle u Kataloniji, tj. u Španiji - uopšte došli u priliku ga grade zgradu u Šćećinu - na samom sjeverozapadu Poljske, na samoj granici sa Njemačkom, na samoj obali Baltičkog mora, tj. na samom ušću rijeke Odre u Baltičko more - i to javnu zgradu - koja je, da i to pomenem, na kraju koštala 30 miliona eura?

Odgovor je vrlo jednostavan: pravo da grade Dvoranu Filharmonije u Šćećinu, Barosi i Beiga su izborili časno - pobjedom na konkursu - na otvorenom arhitektonskom konkursu - što ga je u ime Grada Šćećina, u ulozi klijenta, organizovao i sproveo Savez arhitekata Poljske - Odjeljenje u Šćećinu (SARP O / Szczecin), sa sjedištem na adresi: Trg Poljskog vojnika 2.

Primijetićete, ne sumnjam - da u Poljskoj konkurse ne raspisuju organi državne i lokalne uprave - kao što je to slučaj u CG - u Poljskoj ta čast ipak pripada krovnoj strukovnoj organizaciji arhitekata - kao što je i red - i normalno - ako mene pitate - i koga god da pitate.

Priča o današnjem Šćećinu počinje oko 1880. godine, kada je tadašnja vlast riješila da se upusti u veliku obnovu grada - i to po urbanističkim planovima i smjernicama Žorž-Ežena Osmana - kojega pamtimo po najvećem urbanističkom zahvatu u XIX vijeku - velikoj obnovi Pariza u vrijeme Drugog carstva, tj. Napoleona III. Zgrade podignute u vrijeme obnove u Šćećinu su svojevrsni katalog svih dominantnih arhitektonskih trendova XIX vijeka - od neogotike, te neorenesanse i neobaroka, preko neoklasicizma i akademizma - sve do stila art-nuvo na prelazu vjekova. U suštini, riječ je o arhitektonskim trendovima tzv. vilhelminskog doba - perioda vladavine cara Vilhelma II - od 1890. do početka Prvog svjetskog rata.

Šćećin je od 1870. pa sve do okončanja Drugog svjetskog rata bio Njemački grad (treća po veličini luka u Njemačkoj - odmah iza Hamburga i Bremena - luka kroz koju je išao lavovski dio roba namijenjenih Berlinu) - i zvao se Štetin (Stettin). U gradu je na početku rata življelo 400.000 Njemaca - da bi po okončanju rata svi preživjeli Njemci bili protjerani iz razorenog grada - u koji su nagrnuli Poljaci iz istočne Poljske, sa teritorija koje su nakon rata pripale Sovjetskom Savezu.

Identitetsko pitanje grada Šćećina je u to ime bila tabu tema - sve do 2004. godine - kada je Poljska pristupila Evropskoj uniji. U tom trenutku su gradski oci konačno osjetili da je vrijeme da se ozbiljno razgovara o novom identitetu Šćećina - sedmog po veličini grada u Poljskoj - u kojemu danas živi (svega) 375.000 stanovnika - i to o svim mogućim aspektima novog identiteta. Što se tiče arhitekture - pala je odluka da se gradi nova Dvorana Filharmonije - i to baš na mjestu bivšeg Koncertnog doma - velelepne zgrade podignute 1884. godine u neorenesansnom stilu - oštećene u brojnim bombardovanjima Štetina tokom rata - i konačno srušene 1962. godine, nakon što su propali svi planovi koji su se ticali njene obnove.

Dakle, Grad Šćećin je naložio Savezu arhitekata Poljske - Odjeljenju u Šćećinu - da raspiše arhitektonski konkurs za idejno rješenje buduće Dvorane Filharmonije. U oktobru 2006. godine se pojavio raspis - imate ga na Netu (SARP NR 933 - sarp.org.pl) - u integralnoj verziji - na 33 strane. Prva nagrada je iznosila 40.000 zlota (oko 10.500 eura u to vrijeme) - što je zanemarljiva cifra, reći će neko - ali je pobjeda na konkursu davala za pravo pobjedniku - ili jednom od pobjednika, u slučaju da prva narada bude podijeljena - da uđe u proceduru potpisivanja ekskluzivnog javnog ugovora. Ne bih ovom prilikom ulazio u priču o tom javnom ugovoru - reći ću samo da je to dokument kojim je do u tančine bio uređen poslovni odnos između Grada Šćećina i Studija Baroci/Beiga - odnos koji je rezultirao izuzetnim arhitektonskim ostvarenjem, odnosno najprestižnijom evropskom nagradom za arhitektonsku realizaciju.

Konkursni žiri - koji je brojao 11 članova - donio je odluku o pobjedniku u junu 2007. godine. "Prva nagrada je dodijeljena imajući u vidu formu i atmosferu objekta", stoji u obrazloženju žirija. "To jeste filharmonija. To jeste arhitektura, to jeste umjetnost. Dinamika svjetlosti i sjene simbolizira napredak. Objekat jasno govori da je hram muzike, koji će postati gradska ikona i koji će dati snagu novoj arhitekturi u Šćećinu". I bi baš tako.

Pobjednički rad - i ostale nagrađene radove sa konkursa - imate uredno okešane na Netu (a-ronet.pl).

U CG su stvari po pitanju arhitektonskih konkursa bitno drugačije postavljene - svi znamo kako, ne bih ulazio u detalje. Pitanje je samo kome odgovara takvo stanje stvari. Kako bilo, ne vjerujem da će aktuelna CG konkursna praksa rezultirati arhitektonskim realizacijama vrijednim pomena. Drago bi mi bilo kada bi se ispostavilo da nisam u pravu...

( Borislav Vukićević )