Arhitektura nije samo ono što vidimo

Strašno je ako arhitektura komunicira samo kapital i ništa drugo, jer ima mnogo toga što arhitektura može da kaže - suština je riječi kojima počinje knjiga “Arhitektonska komunikacija: objekti kulture u Crnoj Gori 1945 - 2000”, autorke dr Slavice Stamatović Vučković, docenta na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta Crne Gore. Promocija njene knjige održana je u Centru savremene umjetnosti Crne Gore, u Galeriji “Klub”.

Prostor galerije bio je mali da primi brojnu što stručnu publiku, što ljubitelje i zainteresovane da čuju više o istraživanju koje je arhitektica sprovela, pa su mnogi stajali ispred vrata ili prozora u parku na Kruševcu.

Arhitektonska komunikacija, odnosno razumijevanje arhitekture kao sredstva komunikacije, osnovno je polazište knjige u kojoj je autorka predstavila i analizirala 27 objekata kulture (domova kulture, bioskopa, spomen-domova, domova revolucije, umjetničkih galerija, domova omladine, pozorišta i domova JNA) koji su na teritoriji Crne Gore izgrađeni u periodu nakon Drugog svjetskog rata.

“U pitanju je fundamentalno istraživanje jer spasava jedan dio crnogorske arhitekture od zaborava. Zaborav je, koliko se meni čini, ne samo ovdje već i u regionu u posljednjih 20 godina posebno uzeo maha i postao staračka bolest mladih država, a memorija je fundament svakog naroda”, kazao je prof. dr Vladimir Mako sa Arhitektonskog fakulteta u Beogradu dodavši da je posebno važno znati kako je šta bilo u kom trenutku, izvlačiti “zaključke i pretpostavke kako bi šta moglo da bude, a nije, gdje smo griješili, a šta se moglo ispraviti ili reći kroz nešto drugo”.

Mako je istakao da predstavljena knjiga ukazuje na sve elemente kulturne arhitekture i kulturne politike, a da je autorka “ušla u tanane nijanse onoga što zapravo kultura komunicira i kada propada”.

“Mnogi objekti koji su prikazani u knjizi više i ne postoje, a mnogi nikada nijesu ni postali domovi kulture, što jasno govori o zajednici u kojoj su bili postavljeni, ili o drugim procesima koji su bili prisutni... Primarno u ovom istraživanju je iskaz određenog vremena, određene kulture, ponašanja i svega što određuje bitni karakter jednog naroda”, istakao je on.

Prof. mr Ana Matić sa Fakulteta likovnih umjetnosti na Cetinju, koja je bila zadužena za dizajn knjige, istakla je da je knjiga već postala dio obavezne literature na Fakultetu likovnih umjetnosti.

Autorka Stamatović Vučković je zaključila da arhitektura nije samo ono što vidimo golim okom.

“Arhitektura nije samo ono što vidimo i nije samo ono što konzumiramo. Ideja je bila da bude saopšteno i mnogo složenih procesa, slučajnih, društveno-političkih, ekonomskih, ideoloških, koji dovode do toga da se arhitektura kreira ili da se, zapravo, ne kreira, kao što to nekada biva”.

Koliko je kulturnih objekata izgrađeno u 21. vijeku u Crnoj Gori?

Prof. dr Rifat Alihodžić sa Arhitektonskog fakulteta u Podgorici potvrdio je da se kroz knjigu i arhitekturu može pratiti i niz drugih situacija u Crnoj Gori.

Knjiga pruža na uvid i društveni momenat “koji dokazuje da je tadašnja Crna Gora, odnosno Jugoslavija, imala snagu da dozvoli iznjedravanje ostvarenja koje će biti u vrhu najboljih dešavanja kulture u Evropi” (Spomen dom u Kolašinu, arhitekte Marka Mušića), pa onda i do anarhije kada je Nikšić u pitanju idejom o Domu revolucije.

Alihodžić je posebno istakao da “arhitektura uvijek nešto kaže, čak i kad neće” i da ga je knjiga posebno podstakla na razmišljanje i upoređivanje kulturnih objekata koji su izgrađeni tokom predstavljenog perioda i onih koji jesu ili nijesu izgrađeni u “naših” 17-18 godina 21. vijeka.

“Tada je u svim mjestima u Crnoj Gori postojao neki objekat kulture. Crnogorsko društvo je izgradnjom takvih objekata davalo šansu da se dešavaju kulturni događaji. I onda sam se zapitao i uporedio sa prvih 17-18 godina 21. vijeka. Koliko je objekata kulture, sporta, religije, napravljeno tokom ovih 17 najsiromašnijih ili najbogatijih godina 21. vijeka? Jako malo”, zaključio je i nastavio:

“Činjenica da su kultura i sport u svijetu postali religija 21. vijeka, zaplašio sam se da smo mi na jednom drugom fonu i drugom rukavcu razvoja kulture i civilizacijskih vrijednosti”.

( Jelena Kontić )