Crna Gora za četiri godine mora riješiti ono što nije decenijama

Ukoliko želi u EU, Crna Gora mora u narednih četiri do pet godina riješiti problem otpada, a više puta najavljivan i dorađivan, Državni plan upravljanja otpadom do 2020. godine , koji će se naći na javnoj raspravi, predviđa tri opcije upravljanja otpadom, koga bi u narednih 20 godina trebalo da bude oko 6,4 miliona tona.

Kako je predloženo, u prvoj opciji bilo bi formirano pet regionalnih centara za upravljanje otpadom: region Centar 1, koji obuhvata Podgoricu, Cetinje i Danilovgrad, region Centar 2 (Nikšić, Plužine i Šavnik), region Sjever (Bijelo Polje, Mojkovac, Kolašin, Pljevlja, Žabljak, Berane, Rožaje, Plav i Andrijevicu), Primorje 1 (Bar i Ulcinj), i Primorje 2 (Herceg Novi, Kotor, Tivat i Budvu).

Druga opcija podrazumijeva formiranje tri regionalna centra: Centar (Podgorica, Cetinje, Danilovgrad, Nikšić, Plužine i Šavnik), Sjever (Bijelo Polje, Mojkovac, Kolašin, Pljevlja, Žabljak, Berane, Rožaje, Plav i Andrijevica) i Primorje (Bar, Ulcinj, Herceg Novi, Kotor, Tivat i Budva). Predložena je i opcija formiranja jedinstvenog regiona za upravljanje otpadom, koji bi obuhvatao otpad iz svih opština, a centar regiona bi bio stacioniran u Nikšiću.

“Uspostavljanje sistema centralizovanog upravljanja otpadom u Crnoj Gori se predviđa kao alternativa regionalizaciji u ovoj oblasti, koja do sada nije dala mnogo rezultata. Naime, sa regionalizacijom se počelo prije deset godina i do sada su izgrađene samo dvije sanitarne deponije i oformljena dva regionalna centra. Sistem centralizovanog upravljanja podrazumijeva osnivanje jedinstvenog centralnog preduzeća koje bi se bavilo organizacijom, upravljanjem i održavanjem sistema upravljanja na nivou cijele države”, kaže se u tom dokumentu.

U tom kontekstu, smatra se da bi najobjektivnije bilo odustati od izgradnje jedinstvene deponije na kojoj bi se odlagao otpad iz svih opština Crne Gore, već se, u slučaju da jedinstveni centralizovani sistem bude odabran kao sistem upravljanja, predlaže izgradnja određenog tipa postrojenja za termičku obradu otpada.

Prema dugoročnom investicionom planu od 2016. do 2036. opcija 1 - region Centar 1 koštala bi 12.280.000, Opcija 1 - Centar 2 - 11.540.000, opcija 1 - Sjever - 18.220.000, opcija 1 - Primorje 1 - 12.630.000 opcija 1 - Region Primorje 2 - 9.225.000, što bi ukupno iznosilo 63.895.000.

Opcija 2 bi koštala 150.995.000, za region Centar - 17.820.000, Sjever 18.220.000 i Primorje 15.855.000 eura.

Na to treba, kako se navodi, dodati i operativne troškove, a glavni prihodi bi bili od naplate usluga, reciklaže i korišćenja otpada kao energenta u termoenergetskim postrojenjima.

Obrađivač smatra da je sakupljenje otpada na teritoriji zemlje u procentu od 95 odsto ukupno generisanog otpada najoptimalnije za vremenski period za koji se ovaj plan izrađuje, a stoprocentno sakupljanje bi se moglo ostvariti od 2021. godine . Pored toga, očekuje se da će do 2020. godine biti definisane i određene lokacije za odlaganje građevinskog otpada i otpada od rušenja na teritoriji svih opština.

“Zakonom predviđena obaveza dostizanja nivoa pripreme za ponovnu upotrebu i reciklažu od najmanje 50 odsto ukupne količine sakupljenih komponenata, očekuje se da bude ispunjena najranije 2021. godine kada se očekuje da ova postrojenja budu izgrađena i da rade u punom kapacitetu”, kaže se u Planu i navodi da je 2013. selektovano ukupno 5.809 tona otpada, što čini 2,66 odsto od ukupne količine sakupljenog.

“Savremeni zahjtevi u modusu podele vlasti u oblasti upravljanja otpadom upućuju na decentralizaciju i prenošenje nadležnosti sa lokalnih na regionalnu strukturu, čime se jača odgovornost za organizaciju upravljanja otpadom na teritoriji lokalne samouprave. Radi zajedničkog obavljanja komunalne djelatnosti, skupštine jedinica lokalne samouprave koje učestvuju u saradnji mogu sporazumno predvidjeti osnivanje Međuopštinskog savjeta za komunalnu djelatnost. Savjet se osniva kao zajednički organ, privredno društvo ili udruženje. Predlaže se i formiranje zajedničkog međuopštinskog preduzeća za upravljanje otpadom čiji će rad biti zasnovan isključivo na komercijalnoj osnovi”, kaže se u Planu.

Koncepcija "Nula otpada" samo san, fali novca i svijesti

U Planu je predviđena i koncepcija “Nula otpada”, koja podrazumijeva izbjegavanje nastanka otpada sa maksimalnom mogućom primjenom separacije otpada na mjestu nastanka i njegovom reciklažom.

“Ova koncepcija ima oslonac na jako izraženoj ekološkoj svijesti korisnika, administrativnih organa, upravljačkih struktura i društvenoj odgovornosti kompanija. Osim toga, cio program ima čvrst oslonac na snažnim medijskim kampanjama, beskompromisnom radu inspekcije i komunalne policije i tijesnoj saradnji sa ekološki orijentisanim građanskim udruženjima. To podrazumijeva prilagođavanje industrije, trgovaca, administracije, turista i građana novim okolnostima; od proizvodnje robe široke potrošnje, preko trgovačke mreže, administrativno-upravljačkog sistema, medijskih aktivnosti, pa sve do kupovine kućnih potrepština i postupanja sa otpadom u sopstvenom domu. Takođe podrazumijeva izuzetno visok stepen razvoja društva, jer su troškovi upravljanja otpadom na ovakav način veoma visoki.

Ovakva koncepcija nosi sa sobom visoke troškove sakupljanja, privremenog skladištenja i odnošenja.

Nema rješenja za stotine divljih deponija i neuređenih odlagališta

Gotovo cjelokupna količina sakupljenog otpada na teritoriji Crne Gore, odlaže se na neku od deponija. Od uređenih, trenutno su u funkciji dvije sanitarne deponije – sanitarna deponija Možura, u opštini Bar i sanitarna deponija Livade, u opštini Podgorica.

Osim ove dvije sanitarne deponije, na teritoriji Crne Gore postoji još 19 operativnih neregulisanih odlagališta, od kojih su dva namijenjena samo za odlaganje građevinskog otpada i otpada nastalog rušenjem (Kotor, lokacija Dragalj i Budva, lokacija Brajići). Od ostalih 17 neregulisanih odlagališta, osam odlagališta je pod izvjesnim vidom kontrole tj. ograđena su i deponovani otpad je djelimično izravnat.

Postoji i veliki broj neuređenih odlagališta, koja predstavljaju izvore zagađenja životne sredine. Prethodno odlagane razne vrste otpada (uključujući medicinski i infektivni otpad), koje su se često spaljivale ili se još uvijek spaljuju na samim odlagalištima, predstavljaju dodatnu opasnost za životnu sredinu. Prema informacijama s područja opština, na području države postoji 155 neuređenih odlagališta volumena manjeg od 100 kubika, 68 kapaciteta 100-1000 kubika i 50 kapaciteta većeg od 1000 kubika.

Prema podacima Ekološkog pokreta „Ozon“, utvrđeno je najmanje 158 lokacija divljih deponija. Za taj problem predviđene su takođe tri opcije: izmještanje, djelimična i potpuna sanacija divljih deponija.

( Dejan Peruničić )