KUD "Mijat Mašković": Gorštaci pjevaju tvrdo i disonantno

Krajnje je vrijeme da se zabilježi još vrlo malo preostalog sjećanja na kolašinsko staro pjevanje i tako spasi autentični dio tradicije tog kraja, koji je za etnomuzikologe pravo bogatstvo, upozoravaju u KUD “Mijat Mašković”. U tom KUD-u od prije pet godina u okviru napornog terenskog istraživačkog rada u Rovcima, Donjoj i Gornjoj Morači i Vasojevićima, bilježe i kasnije intrepretiraju, tekstove i melodije starih pjesama.

“To je kao čitav jedan jezik, koji nepovratno nestaje. Decenije nebrige o našoj tradiciji ili prihvatanja objeručke onog što dolazi iz okruženja, napravile su neprocjenjivu štetu, pa sada spasavamo ono što se spasiti može”, kaže rukovodilac kolašinskog KUD-a Davor Sedlarević.

Oni tvrdi da je kolašinski kraj u prošlosti karakterisala posebna vrsta pjevanja, te da je to “jedna zatvorena cjelina, jako interesantna etnomuzikolozima”. Kako kaže Sedlarević, u državi se, osim njega niko ne bavi tim. Ima krajeva kolašinskog kraja, gdje nikad nije kročio nijedan etnomuzikolog.

“To je vrlo specifična vrsta pjevanja, posebni tonalni sistem, koji nije “evropski”, da se plastično izrazim, nije skladan. Recimo, pored grupe djevojaka koje pjevaju i onih koje ih prate, ima i grupa koja “usijeca”, što je izuzetno teško i to moderni sistem ne poznaje kao „normalno“, već je nešto što se naziva „disonantno“. Sve što je u modernom pjevanju zabranjeno, u ovom našem tradicionalnom je poželjno. U ovom kraju prvo nijesu poznavali pravila moderne evropske muzike, a kasnije ih nikad nijesu prihvatili. Slično kao i Vlasi, koji su takođe, izdvojena cjelina”, objašnjava Sedlarević.

U kolašinskoj okolini, kaže on, pjevalo se “na glas”, što ne znači “glasno”, već označava melodiju i model. Tako je poznato nekoliko vrsta modela, među kojima su svadbarski, slavski ili način na koji se pjevalo po svadbama.

Pjevanje u tom dijelu Crne Gore je “tvdo”, gorštačko, a izdvajaju se pjesme sa šaljivim i melanholičnim tekstovima.

Kako tvrdi Sedlarević, u KUD-u čiji je rukovodilac trude se da na koncertima dočaraju amosferu sa, recimo, nekog sjednika, od prije 200 godina, bez mnogo izmjena i podilaženja ukusima publike.

A svako selo u kolašinskom kraju, kada je riječ o pjevanju, imalo je nešto posebno i različito od drugih. Tako, zbog različitih načina interpretacije, na primjer, Vasojevići ne mogu pjevati zajedno sa Rovčanima ili Moračanima.

“Tekstovi pjesama koje možemo naći u nekim djelima, bez notnog zapisa, ne znače nam ništa. Kad istražujemo na terenu moramo i da čujemo pjevanje. Nažalost, sve je manje ljudi koji se sjećaju toga. Snimljenu melodiju po nekoliko puta preslišavamo, zapišemo, pa tek onda članovi KUD-a uče da pjevaju. Mjesecima se vježba, jer je vrlo teško igrati i pjevati bez instrumentala”, ističe Sedlarević.

Sedlarević je razočaran što se, kako kaže, u crnogorskim kulturno-umjetničkim društvima izdvode svega dvije tri pjesme, koje zvuče “kao da su dječije”. Mnogi su, kaže, podlegli uticaju i trude se da sve bude scenski atraktivno. I “upeglano”.

Jedan od pokušaja da se spasi dio kolašinske tradicije je i oraganizovanje visokostručnog istraživačkog “Etnokampa”, krajem jula i početkom avgusta u Kolašinu. To je prvi kamp takve vrste u Crnoj Gori, a mentori i gosti biće najistaknutija imena etnomuzikologije među kojima i doktor Zlata Marjanović, doktor Vesna Karin, specijalisti iz oblasti tradicionalne igre Igor Popov i Ana Ćirić, profesor Predrag Šušić, te studenti etnomuzikologije i etnokoreologije iz Norveške, Bosne, Srbije i Crne Gore. Taj projekat podržalo je Ministarstvo kulture.

U Negotinu osvojili drugo mjesto

Drugačiji pristup narodnoj pjesmi i igri u KUD-u “Mijat Mašković”, terenski istraživački rad i težnja da što vjernije predstave taj dio kolašinskog kulturnog nasljeđa daju rezultata.

Tako je nedavno, mlađa ženska pjevačka grupa KUD-a “Mijat Mašković” (Vanja Kljajić, Aleksandra Begović, Kristina Šuković, Katarina i Marta Medenica i Nađa Jeknić) na prestižnom Vokalnom etno festivalu mladih (VEF) u Negotinu osvojila je drugo mjesto.

U veoma jakoj konkurenciji etnomuzikoloških odsjeka i horova iz Srbije, Bosne i Hercegovine i Rumunije, iako najmlađe, članice tog KUD-a su uspjele da na najbolji način izvedu pjesme iz kolašinskog kraja. Na festival, u rodnom gradu Stevana Mokranjca, Kolašinke su učestvovale, po preporuci dr Zlate Marjanović, koja je jedan od najvećih stručnjaka za crnogorsku tradicionalnu muziku.

Tokom ljeta više koncerata

Kako najavljuju u Centru za kulturu, u okviru kojeg postoji KUD, tokom ljeta će se realizovati nekoliko značajnih projekata.

Ansambl crnogorskih igara i pjesama će 13. i 14. juna gostovati na Trojicama kod Kotora na tamošnjim tradicionalnim svečanostima, potom slijedi koncert kojim se rezimira godišnji rad društva, a 17. jula upriličiće veliki koncert na kom će gostovati najstarije muzičko društvo Srbije ADZNM “Gusle” iz Kikinde i FA “Nikola Đurković” iz Kotora.

Taj koncert je dio projekta kog je podržalo Ministarstvo kulture.

( Dragana Šćepanović )