Stereo total: Razigrani lažni svijet sreće i hedonije

Rock ‘n’ roll je anglosaksonski proizvod koji je iz Sjedinjenih Država velikom brzinom počeo da se širi po cijelom svijetu. Iako je brzo znao da se stopi sa senzibilitetima lokalnih jezika, on je do danas ostao i dalje identitetski čvrsto vezan za engleski jezik i američko-britanski kulturni prostor. U tom smislu čitava gitarska pop muzika je proizvod kulturnog imperijalizma jednog govornog područja koji je kolonijalizovao prvo strane top liste, potom muzičke prodavnice, a danas i hard diskove, kao svakodnevnu internet pretragu.

Već krajem 60-ih godina u Evropi se desio odgovor na ovu invanziju. Muzičari koji su odrasli na zvuku rock muzike tražili su sopstveni autentični izraz, što je značilo da moraju da naprave otklon od američke i britanske muzike. Prvi odgovor je bio njemački kraut-rock: oni su se u potrazi za novom muzičkom artikulacijom našli u radikalnom eksperimentalizmu koji je krunisan Kraftwerkom, prvim evropskim bendom koji je značajno uticao na anglosaksonsku muzičku scenu. Oni su pronašli put ka autentičnoj evropskoj, odnosno kontinetalno evropskoj muzici koja nije imala svoje utemeljenje ni u američko-britanskoj rock muzici, ali ni u evropskoj muzičkoj tradiciji.

Futurizam, elektronika, minimalizam, jednostavne melodije i ne tako raskošni vokali postavili su temelje muzike kroz koju je konačno progovorila Evropa. Paradigma ovog procesa jeste devetominutna kompozicija ”Europa Endless” sa albuma ”Trans-Europe Express” (1977) koja bi ironično ili ne trebala da bude zapravo prava himna Evropske unije: umjesto ”Ode radosti” koja veliča globalni humanizam za koji se ne može reći baš da krasi istorijski diskurs ovog kontinenta, duh Evrope bi prije predstavila industrial elektronika u kojoj se spominju parkovi, hoteli i palate koje okružuje vječita dekadencija i elegancija.

Sredinom devedesetih godina prošlog vijeka pojavio se još jedan evropejski bend. Baš kao i što je istorijski nastala EU, kao zbližavanje dva najveća neprijatelja, Njemačke i Francuske, i ovaj bend je nastao kao saradnja njemačko-francuskog lingvističkog dua Fransoas Kaktusa (Fransoas van Hov) i Precel Geringa (Fridrih Zigel). Nakon što je napustila kultni indie-pop bend, koji je 80-ih radio u Zapadnom Berlinu, Kaktus je osnovala novi bend sa Geringom, koji je svojom proto-hipsterkom muzikom zapravo bio deset godina ispred onoga što se kasnije događalo u popularnoj muzici. Kao glorifikacija kiča, banalnosti i jeftinog zvuka klavijatura i ritam mašina oni su sebi obezbjedili posebno mjesto u istoriji pop muzike svojim slatkastim humorom i dječijim melodijama. Kao da su kompilacije zaboravljenih one-hit wonder pjesama, njihovi albumi su od trećerazredne muzike počeli da prave čistu umjetnost. Nalik tankoj granici između Mondrijana i rubikove kocke, Stereo Total su jedini pravi pop-art bend, ironična glorifikacija hvalospjev potrošačkog društva i fabrikovane stvarnost entertejmenta. I dok su se Kraftwerk bavili industrijalizacijom društva i njegovom tehnloškom dehumanizacijom, Stereo Total su pošli dalje u namjeri da pokažu kako se taj svjet naknadno kroz pop kulturu pokušao ponovo humanizovati.

Upravo u trenutku kada je sredinom 90-ih sve bilo skoncentrisano na gitarski zvuk, Stereo Total su najavljujući cijelu novu dekadu 2000-ih svoju muziku profilisali na synth-pop zvuku 80-ih. Upravo zato što su bili ispred svog vremena ostali su nepravedno u svijetu undergrounda, legitimišući prije svih nostalgiju za kičastim svijetom nekadašnjeg mejnstrim popa. Sintetišući bubble gum poetiku 60-ih sa euro trashom 80-ih, u muzici su uradili nešto slično što je Endi Vorhol (kome su inače posvetili jednu pjesmu) uradio sa art-popom. Dekonstruišući frivolne motive pop kulture i njene mitove iza kojih nema nikakvih slojeva, nego jedino samoodrživa privlačna površina, Stereo Total su evropski pandam The Modern Loversa i Ramonesa. Sa retro muzikom, amaterskim sviranjem i primitivnim zvukom Stereo Total su kroz naivni zvuk pokušali da popu vrate infantilnost koju su oduzeli intelektualci i hipici krajem 60-ih.

Njihove pjesme koje pucaju od lakih melodija koje kao da su pozamljene od dječijih pjesama reminiscencija su vrijemena kada je subkultura još uvijek bila bezuslovno vesela i neironična, kada je šarena slika 60-ih i vitaminski zvuk 80-ih nudio plitku zabavu sa samozadovoljnom egzistencijalnom prazninom. Posebna strategija Stereo Totala je njihov minimalizam koji u tom mjeri eliminiše viškove u aranžmanima da na kraju imamo samo suvoparni ritam, sintisajzer i vokal. Na taj način oni od pitke pop pjesme prave rudimentalno grubu verziju pop muzike u kojoj je odstranjeno sve sem koncentrovane suštine - melodije. Ipak previše uvrnuti da bi bili miljenici širih narodnih masa, Stereo Total su i pored izuzetne melodičnosti i dalje zbog ovog minimalizma ali i vokalne ”nemuzikalnosti” i suvog izgovora riječi sa jakim akcentom (u maniru Kraftwerka) ostali ograničeni na manju publiku i to jedino u Francuskoj, Njemačkoj i naravno Japanu, čija je publika uvijek imala posebnu pomjerenost kada je u pitanju pop muzika (nekako je bilo i očekivano da upravo tamo snime sauntrak za ”pink mjuzikl” Šinđija Jamoku ”Underwater Love” (2011).

Razigrani zvuk Stereo Totala žanrovski melanž popa, synth-popa, elektronike i post-punka. Njihove kompozicije imaju i reference na francusku muziku 60-ih, posebno na Serža Genzbura, Brižit Bardo, Fransoa Ardi i Frans Gal, ali i na garažni rock 60-ih i euro-trash pop 70-ih i 80-ih. Opisani kao retro-hip bend njihov muzički stil je šarena stilska post-moderna kakvu jedino mogu imati uvrnuti freak-rock autori koji su se naslušali dosta dobre i loše muzike u životu. Ekscentrični u svom eklekticizmu u vatrometu pop šunda njih krasi izvjesni kvazi-amaterizam i produkcijska niskobudžetna aljkavost sa neodoljivim lo-fi šarmom. Kada se tome doda kemp senzibiltiet i specifični smisao za humor Stereo Total postaju ultimativno kapriciozan underground, aranžmanski neuredan i pomalo drzak bend čija muzika iako je stilski drugačija, zapravo jeste u suštini punk, ili makar electro-punk čiji korijeni sežu do veličanstvenih njujorških minimalista Suicide.

Na neki način oni su berlinski odgovor na The Velvet Underground, ludistički zvuk američko-njemačkog garažnog minimalizma The Monksa samo što oni sa jedne drugačije istorijske perspektive natapaju pop šećerlemu rekretivnim narkoticiima i gorkim cinizmom. Sa pjesmama koje su pretežno otpjevane na francuskom i njemačkom (pored španksog i japanskog), Stereo Total su unutar evropskog kontinentalnog diskursa prevalili i tu jezičku barijeru engleskog, koji u njihovoj verziji sa jakim, artificijelnim akcentom djeluje evropskije nego kod bendova koji su uvijek pravili napor da njihov engleski djeluje ”prirodno”. Suprotno od toga zvuk je težio da bude ”živ” i analogan, tako da su uvijek snimali na starim intrumentima i na studijskoj opremi (kao na primjer osmokanalnoj mikseti iz 60-ih) da bi dobili topliji i nesavršeniji vintidž zvuk koji posljednjih godina nakon dominacije digitalnih tehnologija dobija svoj novi povratak čak i u mejnstrimu.

Oni su evropska verzija The Magnetic Fieldsa: multi-intrumentalisti, autori konceputalne igre muzičkih stilova, hiper-melodični minimalisti. I dok Stefen Merit unutar post-modernog retro manira nudi sentimentalnu kompleksnost The Smithsa, Stereo Total su u tom smislu potpuno lišeni slojeva što ih čini posebnim na indie sceni - iza njihovih pjesama ne postoji ništa sem razigrani lažni svijet sreće i hedonije. Upravo u tome leži njihova subverzivnost - umjesto da kritikuju banalnost pop kulture i njihovih konzumenata, oni se poigravaju sa njima poentirajući na jedan inteligentan i krajnje zabavan način sa tezom da iza čitave pop kulture, kada odstranite samu muziku zapravo jedino što ostaje je jedno veliko Ništa. Upravo možda zato je Stereo Total bio omiljen bend za marketinške agencije koje su često upotrebljavale njihovu muziku za reklame, pa su se na spisku njihovih klijenata našli brendovi poput Sony, Dell, Dior i Scotch & Soda.

( Aleksandar Bečanović )