Glavni grad - novo obzorje

Ovih dana programskom najavom nove gradske uprave Glavnog grada, nagoviještene su nove kultrološke ideje koje su obradovale sve poklonike istorije i kulture Glavnog grada. Pored ostalog tiču se i odluke da se na Trgu Republike podigne revitalizovani obeliks Velikom Vojvodi od Grahovca Mirku Petroviću (1820-1867), čiji su ostaci srušeni i survani u korito Morače nakon surguma crnogorske države poslije Podgoričke skupštine, kao i najave novog koncepta izdavačko-distributivne i prodajne mreže izdanja iz oblasti crnogorske književnosti, nauke i umjetnosti, imajući u vidu da u našem Glavnom gradu ne možete nigdje naći djela sa obzorja crnogorske naučno-umjetničke i kulturno-duhovne vizure, i da on u tom smislu ne samo što ne liči na Glavni grad, nego sebe lišava duhovno-kulturnih atribucija crnogorskog grada. Po svemu sudeći, naš Glavni grad nalazi se pred novom erom kulturne revandikacije i obnove zamrlih kulturoloških ostvarenja duhovne i materijalne kulture bez koje ovaj grad nema nikakvu imaginaciju niti plemeniti fundament svoje esencije.

Slobodni smo, ovom prilikom, uputiti odgovornim u upravi našeg Glavnog grada neka razmišljanja i ideje sa socio-kulturnog aspekta:

1. Da se u Statutu Glavnog grada Podgorice inauguriše i proklamuje crnogorski jezik kao službeni, jer je ova lokalna zajednica jedina u Crnoj Gori u kojoj je službeni jezik, shodno ustavnoj proklamaciji, nije crnogorski jezik, i zbog čega se bivša gradska koaliciona vlast ujedinila i održavala negirajući ovu ustavno-pravnu obavezu. Takođe treba regulisati, Statutom, korišćenje jezika drugih naroda koji će biti u službenoj upotrebi.

2. Da se revitalizuje i obnovi na postojećim zgarištima temelja bioskop „Kultura“, prema sačuvanom arhitektonsko-urbanističkom projektu, a prije izgradnje bilo kakvog drugog objekta. Ističemo da je vandalski srušen spomenik kulturne baštine i spomenik jednog vremena, što se smatra zločinom protiv čovječnosti i atakom na spomeničko kulturno blago.

3. Da se Gradskom pozorištu u Podgorici ustupi postojeći objekat CNP-a. Gradsko pozorište je već izraslo u ozbiljnu instituciju kulture i treba mu omogućiti razmah i razvoj svih njegovih unutrašnjih potencijala što bi doprinijelo daljem kulturološkom razviću Glavnog grada. Tek bi u postojećem prostoru CNP-a, Gradsko pozorište našlo optimalne uslove za svoje stvaralačke projekte i za daleku budućnoist.

4. Da Glavni grad ustupi građevinsko zemljište i komunalnu infrastrukturu i finansira urbanistički projekat, kao svoje učešće, nove velelepne i estetsko-arhitektonske ekspresije zgrade Crnogorskog narodnog pozorišta kojeg treba podići iznad desne obale Morače, između mosta Milenijum i mosta Blaža Jovanovića, a koji bi svojim unutrašnjim sadržajima trajno rješio scensko-prostorne mogućnosti (drama, opera, balet...) sa velikim gledališnim prostorom i višescenskim tačkama, ali i potrebnim eksterijerom, čega zasad nema ili je isuviše stegnuto i neadekvatno.

Inače, na potezu ovog prostora, trebalo je sagraditi novu poslovnu zgradu postojeće narodne biblioteke, što bi bilo adekvatnije, optimalnije, i urbano-arhitektonski cjelishodnije.

5. Grad je ostao bez otvorenih tržnica, a to znači da je lišen komunikacije kao prirodne zadaće ljudskih zajednica i čovjeka kao ljudskog bića kojemu su zadati susreti, razgovori, viđenja, koja razbijaju procese alijenacije i međusobne odnose čine toplijim i čovječnijim. Sve metropole svijeta imaju otvorene tržnice za pojedine proizvode i artikle sa humano uređenom opremom i infrastrukturom, pri čemu se ne dovodi u pitanje postojanje i izgradnja tržnih centara. Neophodno je na prostoru bivše zelene pijace i buvljaka, u Moskovskoj ulici, na istoj parceli, obnoviti arhitektonski lijepo uređenu otvorenu tržnicu sa sličnim namjenama u prodaji roba i usluga kao ranije. Njeno rušenje osiromašilo je socio-humanu dimenziju bivstvovanja, a neka manja i slična mogla bi se napraviti na obali Ribnice, na lokaciji na kojoj je ranije egzistirala. Inače, ovaj segment komunalnih službi je najbolji organizovani i poslovno-produktivni vid javnih službi Glavnog grada.

6. Spomenik Petru I Petroviću sa postojeće lokacije treba premjestiti u centar kružnog toka raskršća, okrenutog prema Cetinju, čime bi dobio potpunu vizuelnu ekspresiju umjesto sadašnje skrivenosti koja onemogućava da se ogleda jedna izvanredna vajarska skulptura i umjetničko djelo, a ne bi mogao smetati saobraćajnom toku jer u svim velikim metropolama na ovakvim kružnim skverovima postavljene su monumentalne spomen-figure ličnostima i događajima. Na postojećem mjestu treba podići spomenik velikanu Veljku Vlahoviću, po kome je crnogorski univerzitet nosio ime i kojem treba vratiti to ime.

7. Treba javnosti izložiti veliko umjetničko blago nekadašnje Galerije nesvrstanih čiji bi eksponati bili smješteni u posebnom arhitektonskom prostoru i na taj način dostupni crnogorskoj javnosti kao veliko umjetničko blago koje su Crnoj Gori darivali drugi narodi i čovječanstvo, a takva postavka bi činila poseban organizacioni dio postojećeg centra savremene umjetnosti.

Ovaj apel je i zbog toga što je grad ostao bez javnih trgova, zelenih površina, prostora za odmor starih sugrađana, dječijih igrališta i sportskih terena za mlade, čime je nekad najljepši grad na Mediteranu postao hladno administrativno-poslovno i urbano-građevinsko središte u kome su žrtvovani čovjek i prostor, a u nadi da Glavni grad neće bojkotovati simboliku svečarske ekspresije, makar u pojedinim svojim djelovima, najvećih državnih praznika - najznamenitijih datuma crnogorske povjesnice (21. maj i 13. jul).

„Gradovi su onakvi kakvi su njihovi građani.“

( Čedomir Bogićević )