Buđenje kontinenta?

Utrenutku kada (meta) multicentričnost geopolitičkog konteksta postaje očigledna; kada svjetska ekonomska kriza uzima neviđeni zamah, s obzirom na enormno štampanje dolara bez pokrića; kada akteri velike šahovske table, zarad ambicija svog imperijalnog uma (svijesti bez savjesti), ne prezaju od vještački izazvanih sukoba na uštrb propasti malih igrača, čini se da je kontinent konačno otvorio pitanje sopstvene nezavisnosti od anglo-američkog vrijednosnog sistema.

Ličnost koja je ovih dana okupirala pažnju javnosti izjavama da NATO ne treba širiti, kao da pokušava upravo tim istim stavovima kontinentalnu Evropu osuvereniti. Jasno je da je u pitanju predsjednik Francuske, Fransoa Oland, čijiam društvom dominira velika dezintegrisanost, što je svakako potvrdio nedavni teroristički akt u Parizu. Imajući u vidu trenutno stanje u državi koju predstavlja, njenu tradiciju, prije svega onu u kojoj je utemeljeno moderno - građansko društvo, ne treba da iznenađuje što je baš Oland taj inicijator stidljivog i ne sasvim krajnje otvorenog zagovaranja odstupanja od “sadizovanog” diskursa u kojem Evropa bivstvuje od 24. aprila 1963.

Da li ga je na ovako radikalne stavove natjerala trenutna slika Evrope ili nostalgija prema degolovskoj tradiciji, vrijeme će pokazati… Međutim, iz odgovornosti prema degolovskoj tradiciji, vrijedno je razmotriti paralelu dvije istorijske situacije vezane za kontinent. Prva se odnosi na već pomenuti datum, kada degolovsko-adenauerovska politika doživljava poraz, čime kontinent postaje marioneta anglo-američke slike svijeta, a druga situacija je savremena, olandovsko-merkelovska. Degolovski svjetonazor na evropsko pitanje je bio, od samog njegovog preuzimanja pozicije predsjednika Francuske (1958), izražen u želji za što većim suverenitetom kontinentalne Evrope od Vašingtona i Londona.

Već na samom startu svog mandata, De Gol se upustio u misiju temeljnog reformisanja NATO-a, a neuspješnost pokušaja reformacije ga je dodatno motivisala da unaprijedi odnos sa njemačkim kancelarom, Konradom Adenauerom. Primarni cilj tog odnosa je bio u poboljšanju već tada visokog standarda kontinenta i držanju na distanci V. Britanije od Evropske ekonomske zajednice. Uspješan odnos dvije zemlje, kog je pratilo prisustvo Italije, Alda Mora, krunisan je 22.01.1963. potpisivanjem sporazuma o saradnji između Francuske i SR Njemačke. Međutim, Vašington i London nisu bili imuni na toliki suverenitet kontinenta, pa je Kenedijevaa administracija skovala plan pod nazivnom Atlantistički veliki projekat.

Plan je imao jasnu misiju u otvaranju evropskog tržišta za uvoz roba iz Amerike, kao i zatvaranju kontinentalne Evrope u NATO, gdje bi prvenstvo po časti i vlasti imali Britanci i Amerikanci. Na kraju isti je ostvaren 24.04.1963, kada na mjesto kancelara Njemačke dolazi Ludvig Erhard, inače, izraziti anti-degolista (o p širnije o ovome: F. William Engdahl, Stoljeće rata, 129-135). Od tog datuma, pa do danas, Evropa je svoju kontinentalnu bit zamijenila (trans)atlantskom.

Imajući ovo u vidu, vraćamo se na početnu poziciju. Kako onda treba posmatrati revolucionarnu izjavu Olanda za stopiranjem proširenja NATO-a, ali i želju Junkera da Evropa ima svoju vojsku? Naime, nonsens je od samog starta bio diskutovati da li je Oland mislio na Crnu Goru u ovoj izjavi. Crna Gora je na tlu Evrope jedan od četiri aspiranta za učlanjenje u NATO. Ipak, analizirajući problem gruzijskog učlanjenja u NATO, Evropa zna da bi taj pokušaj izazvao “drugu Ukrajinu” Ratna opcija bi bila neminovnost, a sasvim je sigurno, kao i u slučaju Ukrajine, da bi najveći gubitnici u tom sukobu bili sama Gruzija i kontinent.

Nadalje, ako pogledamo makedonsku težnju za članstvom u NATO, stvar je možda kompleksnija u odnosu na Gruziju. Albansko pitanje u Makedoniji je već odavno otvoreno, s tim što u ovom trenutku Makedonija ima veći problem sa grčkim negoli sa albanskim nacionalizmom. Kao takva Makedonija je miljama daleko od NATO. Za BiH je suvišno bilo šta kazati, s obzirom da je riječ o protektoratu. Takvo društveno ustrojstvo, koncipirano na jednom sporazumu, po kojem formalno imamo dvije države u državi, a suštinski svaki kanton je država po sebi, dovoljni su razlozi ze neprihvatanje jednog takvog sistema u NATO.

Na kraju je ostala Crna Gora. Reforma bezbjednosnog, pravnog, ekonomskog i svakog drugog sistema formalnog su karaktera, budući da su mnoge države članice NATO-a na nivou Crne Gore po svim pitanjima. Razlog zašto Crna Gora do sada nije dobila poziv polazi od činjenice da njeni građani ne žele članstvo u NATO, ali i u činjenici da ni sam NATO ne funkcioniše kompaktno. Olandova izjava, kao i Junkerova želja za formiranjem evropske vojske (naravno, naivno je misliti da bi aktivnosti te vojske bile usmjerene na rat protiv Rusije), pokazuju kako u NATO postoje dva opozitna bloka. Jedan je olandovsko-merkelovski ili kontinentalni, a drugi je anglo-američki. Na osnovi ovih postavki nema sumnje da će drugi blok učiniti sve da Crna Gora dobije poziv u NATO, što već Viktorija Nuland i ne krije. Takođe, SAD će sve uraditi, kao što i sada radi, da se kontinent što je više moguće destabilizuje, tj. dovede do ćorsokaka.

Samim tim, Olandova poruka se ne odnosi samo na problem NATO-a i pomenutih aspiranata, koliko na njegov izraz da je evropskom sistemu nužna reforma koja će dovesti do većeg stepena suvereniteta kontinenta. Kao što su bile zamisli De Gola. Tu ideju oslobođenja iz čeljusti militantnog uma moguće je usvrhoviti ako i samo ako se Evropa integriše od Antlantika do Urala. Da li će linija Oland-Merkel uspjeti da rehabilituje politiku suvereniteta kontinenta, tj. degolovsko-adenauerovsku tradiciju, ostaje da vidimo?! Ali ono u šta ne smijemo vjerovati jeste da će američka administracija, bez obzira ko njome upravljao, sjedjeti skrštenih ruku.

( Ognjen Jovović )