Gdje su klizišta na primorju: Od Ulcinja do Boke...
Inženjer geologije dr Vasilije Radulović ocijenio je da je na stvaranje klizišta u selu Markovići uticala vremenska nepogoda, ali da je do velike štete došlo zato što izgrađeni objekti nijesu prilagođeni sredini
Više od 15 klizišta registrovano je na primorju, pa se incidenti, slični onom u selu Markovići, mogu očekivati od Ulcinja do Boke.
Klizišta su evidentirana od 1979. godine do sredine osamdesetih, kada su rađena ispitivanja terena nakon razornog zemljotresa, a navedena su i u Prostornom planu Crne Gore do 2020. godine.
S obzirom na to da novih ispitivanja nije bilo, ili bar nijesu dostupna javnosti, moguće je da je danas i više klizišta nego prije tri decenije. To potvrđuje i klizište u Kručama, kod Ulcinja, koje se aktiviralo prije nego što je ogromno klizište u selu Markovići prekinulo put Budva - Cetinje, bukvalno zgužvavši 200 metara asfalta.
Prema mapi iz osamdesetih godina prošlog vijeka, koja je sastavni dio Prostornog plana do 2020. godine, pojava klizišta registrovana je u okolini Ulcinja, kod Razbisha. U okolini Bara tada su evidentirana dva klizišta, a u okolini Paštrovačke gore i Petrovca čak šest.
Registrovana su i klizišta između Budve i Petrovca, ali i dva iznad metropole turizma, prema Cetinju. Evidentirana su i klizišta između Budve i Kotora - na teritoriji Nacionalnog parka “Lovćen”, i dva na potezu od Herceg Novog do Bijele.
Prostorni plan nudi uvid i u mapu podzemnih voda, koja je takođe izrađena osamdesetih, a nije poznato da je u posljednjih 30 godina inovirana. Ukoliko se dvije mape uporede, dolazi se do zaključka da se smjerovi podzemnih voda poklapaju sa aktiviranim klizištima.
Tako je na mapi označena i podzemna voda čiji je generalni smjer iz pravca Cetinja prema obali. Inženjer geologije dr Vasilije Radulović ocijenio je da je na stvaranje klizišta u selu Markovići uticala vremenska nepogoda, ali da je do velike štete došlo zato što izgrađeni objekti nijesu prilagođeni sredini.
On je naglasio da teren nije istraživan prilikom gradnje puta.
"Očigledno je da se radi o situaciji nepoznavanja terena i na taj način samo se pospješila pojava klizanja, jer je put bio opterećen. Nadležni koji izlaze u javnost to zovu viša sila”, kazao je on juče “Vijestima”.
Radulović, koji je bio na čelu Savjeta koji je pravio istraživanja za prostorne planove opština nakon katastrofalnog zemljotresa 1979. godine, kazao je da će sada morati da se uradi ono što je moralo ranije:
“Sprovešće se istraživanje i put će se morati ponovo graditi”.
Klizište u Markovićima zaustavljeno je prije dva dana, a u toku su istraživanja zemljišta, a nadležni iz Direkcije za saobraćaj tada su saopštili da planiraju da grade potporne zidove ispod brda i ispod trase magistrale...Radulović smatra da u Markovićima gradnja nije “prilagođena geološkoj građi i odlikama terena”.
"Sve što se desilo je viša sila... ali je moglo da se predvidi i preduprijedi. U inženjersko-geološkoj karti piše gdje su stijene i kojeg su sastava, gdje je meko i gdje voda razara, a gdje je krečnjak koji se teško razara... Ne daj bože da je bio zemljotres”, kazao je on.
On smatra da će se, “zbog nepoštovanja propisa i nedostatka istraživanja”, slične stvari dešavati i ubuduće. Istakao je da sa rezultatima istraživanja i upozorenjima moraju biti upoznati stručnjaci, ali i građani.
"To je nečija politika, iako su registrovana brojna klizišta. To ne treba da bude nikakva tajna... Istražuje se da se nešto dozna, a od toga može biti samo koristi”.
Automobili će možda i putem iz doba Austrougarske
Prema nezvaničnim informacijama “Vijesti”, inženjeri Direkcije za puteve provjeravaju mogućnost sanacije starog austrougarskog puta iz pravca Cetinja prema Budvi, čak i za putnička vozila.
Da li će taj alternativni put povezati Budvu i Cetinje, biće poznato za nekoliko dana. Iz Ministarstva saobraćaja je sa o pšteno da su postigli dogovor sa autobuskim prevoznicima koji saobraćaju na relaciji preko Cetinja.
Ministar Ivan Brajović je kazao da su alternativni putni pravci za linijski prevoz: kroz tunel Sozina, preko Pa štrovske gore, preko Njegu ša i put Risan–Grahovo.
"Što se tiče zahtjeva za oslobađanje od putarine kroz tunel Sozina, on je ocijenjen kao neosnovan upravo zbog postojanja alternativnih putnih pravaca, ali i narušavanja principa jednake obaveze plaćanja utvrđene naknade za sve korisnike objekata na putnoj infrastrukturi”, saopšteno je iz Ministarstva.
Planovi u opštinama, ali ih ne čitaju
Radulović je pojasnio da je nakon zemljotresa tim stručnjaka iz cijele bivše SFRJ prvo uradio Okvirni program istraživanja, a zatim istraživanja za svaku od 20 tadašnjih opština i posebno za stara urbana jezgra Ulcinja, Bara, Budve, Kotora i Cetinja.
Tvrdi da su tada urađeni elaborati i prostorni planovi, koje je međunarodni konsultativni odbor preporučio kao do tada najbolje urađenu dokumentaciju u Evropi. Ta dokumenta su služila da se uradi karta podobnosti terena za urbanizaciju i preporuke za planiranje i projektovanje infrastrukturnih i saobraćajnih objekata.
"To niko ne čita i niko se nije držao toga. Nauka napreduje, tu su nove tehnologije, ali i migracije. Pogledajte koliko Podgorica ili primorje sada imaju stanovnika, a koliko tada. Postojala je vrsta obaveze da te dokumente treba poslije pet godina dopuniti novim istraživanjima... Da se to uradilo, do ovoga ne bi došlo”.
Radulović je kazao da je svaka opština dobila po dva primjerka tih studija, između kojih je i Elaborat o seizmogeološkim odlikama terena, koji se nije koristio.
"Tada je urađen i prostorni plan, a svaki naredni je rađen bez istraživanja, uz prepisivanje podataka iz starog. Pogledajte, na primjer, Košljun. Tamo je bila samo jedna stara prizemna kuća, u kojoj je jedna starica držala dvije krave, a sada su tamo sve objekat do objekta sa po deset etaža. Iako propisi nalažu da ako objekat ima četiri ili više nivoa, moraju da se rade posebna istraživanja, toga nema”.
( Dejan Peruničić, Tina Popović )