Za suverenu, a ne totalitarnu Crnu Goru (1992)

Udružena opozicija Crne Gore, koja se zalagala za suverenu i međunarodno priznatu CG, u Titogradu 23. februara 1992. održala je, ispred zgrade Skupštine CG, masovno posjećen miting, kojemu je prisustvovalo nekoliko hiljada građana i patriota Crne Gore. Na tom mitingu aklamacijom je prihvaćena izjava njegovih organizatora i učesnika, u kojoj se ističe „da se ne priznaje neustavni i nelegitimni jednopartijski referendum“ (Vidi više: „Pobjeda“, Titograd, br. 9422, od 24. februara 1992, str. 1).

Jedna od centralnih parola, eksponirana u vidu transparenta, na tom mitingu glasila je: “Srećna vam nova 1918. Crnogorci”. Na tom mitingu posebno je bila izražena crnogorska državotvorna simbolika, ikonografija i amblematika, a naročito je bila istaknuta stara crnogorska zastava iz doba Kraljevine CG (barjak na crvenom polju sa dvoglavim orlom i lavom u prolazu i monogramom kralja Nikole I Petrovića-Njegoša). Učesnici mitinga za suverenu CG pjevali su: “Oj, svijetla majska zoro, majko naša, Crna Goro”, “Oj, junačko naše leglo, viva vero Montenegro”, te uzvikivali parole: “Izdaja, izdaja”, “Crnoj Gori nema mira, dok je Mila i Momira”, “E viva, Montengro”, “Crna Gora jest malena, al’ će biti suverena”, “Kralj Nikola na umoru, blagosilja Crnu Goru”, “Nikad nije Crna Gora jela hljeba s prijekora” itd. Učesnici istovremeno održanog kontramitinga u Podgorici, ekstremni velikosrpski nacionalisti i šovinisti, pristalice Narodne stranke CG i DPS-a i drugih radikalnih opcija, zagovornici “svesrpskog jedinstva” i “državne nerazdvojnosti Crne Gore i Srbije”, su protestovali, podižući, masovno, ruke u zrak, sa podignuta tri prsta, kao simbola velikosrpstva i svetosavlja-odnosno srpskog kleronacionalizma. Oni su se zalagali, kako je tada s pravom i utemeljeno konstatovao “Monitor”, “za Jugoslaviju sa kokardom u srcu”.

Prvi govonik na mitingu bio je funkcioner LSCG arhitekta Ljubomir Stijepčević, koji je istakao da se odlukom Skupštine CG o raspisivanju referenduma “Crna Gora na podmukao način uvodi u lažnu Jugoslaviju”, naglašavajući da je ovaj miting organizovan “za pravo, čast i slobodu CG”. Potom je, na rečenom skupu, govorio Branko Banjević, predsjednik Crnogorskog društva nezavisnih književnika. Banjević je u govoru apostrofirao: ”…Danas na izdisaju svih obmana prošlosti opet nam se sa bezočnom drskošću onoga koji je uvjeren da mu plijen neće i ne može umaći nudi kao najviši izraz naše sreće i naše slobodne volje mogućnost da sami sebe ukinemo, da se odreknemo samih sebe. Ovaj imperijalni cinizam nudi nam se već nekoliko puta u ovom vijeku. Slobodna, suverena, samosvjesna, demokratska CG ne ugrožava. Nesuverena, provincijska, ubogaljena Crna Gora ugrožava i sebe i druge”. (LSCG 1992-dio I, Youtube, videozapis).

Predratni član KPJ, učesnik Trinaestojulskog ustanka 1941. u CG, borac NOR-a, nosilac partizanske spomenice 1941, narodni heroj Jugoslavije i general-pukovnik JNA Boško Đuričković je podvukao u govoru na tom mitingu: “U političkoj aktivnosti po pitanju raspisanog referenduma barata se i sa pojmom suverenitet, ali na jedan čudan način. Kada o njemu govore rukovodeće strukture, čak je taj pojam ušao i u prvi dio referendumskog pitanja, onda je to pozitivno i patriotski, nešto što se podrazumijeva i što se ne može dovesti u pitanje. Ali kada taj pojam upotrebljava druga strana, onda je to cjepaštvo, srbofobija i antjugoslovenstvo. Mogu smjelo tvrditi da Crnogorci nijesu i neće nikada biti mrzitelji bratskog srpskog naroda, a još manje antijugosloveni”. (“Za Crnu Goru”, video materijal iz privatne arhive novinara Velibora Čovića, ondašnjeg urednika Yutela za Crnu Goru…). Narodni heroj i general Boško Đuričković istakao je, zatim, i sljedeće: “Moramo jasno i glasno reći što hoćemo. Po mom mišljenju, najbolji je put da svaka naša republika, pa i Srbija i Crna Gora budu demokratske, suverene države, međunarodno priznate i kao takve otvorene za svaku saradnju na istim osnovama” (Citirano prema: Nebojša Redžić, “Suverena ili uverena - Miting za suverenu CG, “Monitor”, br. 71, Titograd, od 28. februara 1992, str. 11-12).

U ime Demokratske koalicije govorio je Nikola Camaj, funkcioner Demokratskog saveza Albanaca u CG, koji je potencirao da su Muslimanima i Albancima, Crnogorci “braća po sudbini”, te, po njegovoj ocjeni, “ovoj generaciji Muslimana i Albanaca, kojima nije prvi put da se bore za očuvanje CG, a nama CG treba suverena, ravnopravna za sve narode, ni manja ni veća nego što je, jer treba nam Crna Gora isto koliko i mi njoj. Kao dokaz da smo se i prije borili uz bratski narod Crnogrce mogu pomenuti samo bitku Marka Miljanova protiv Turaka kada je nejač ostavio u besi Malisora”.Potom je govorio Predrag Vušurović, tadašnji student Ekonomskog fakulteta u Titogradu i predsjednik omladine LSCG. On je istakao da većina poslanika u Skupštini CG “piše odavno potpisani nekrolog Crnoj Gori! Ali neka znaju: epitaf za CG još niko ne sroči i neće”. Između ostalog, Vušurović je na tom skupu naglasio: “Nećemo karikaturu Jugoslavije! Suviše smo tu zemlju voljeli, da bi je mrtvu danas secirali i pravili državu Frankeštajna”. Za Vušurovića, “suverena CG je preduslov za ono što je životni interes njene mladosti: uključivanje u evropske tokove i integracione procese… Nesporne razvojne potencijale CG nećemo trampiti za žito, pa makar bili prinuđeni da ga u bijelom svijetu kupujemo i triput jeftinije”. On je naglasio i to da je knjaz Danilo I Petrović Njegoš “pretakao slova u fišeke. Smognimo snage, da danas… fišeke prelijemo u slova, a mržnju u toleranciju. Crnogorci, puške u soške, a pamet u glavu!” (“Riječ studenta P. Vušurovića - Pretopimo fišeke u slova”, “Monitor”, Titograd, od 28. februara 1992, str.11).

Rade Bojović, predsjednik Jugoslovenske narodne stranke, članice Udružene opozicije, je na tom skupu, između ostalog, istakao: “Suverena CG - to je otvorena Crna Gora, to je CG koja ne ljubi ni lance, ali ni pasoše. Jugoslavija u kojoj CG i Srbija gube svoje državotvorno ime, nije sreća za balkanske narode. Samo suverena i nezavisna CG sa suverenom Srbijom može biti okosnica treće, srećnije, demokratske Jugoslavije (Nebojša Redžić, ibidem, str. 12). Miodrag Vlahović, tadašnji funkcioner LSCG, u obraćanju učesnicima mitinga, između ostalog, bio je eksplicitan, kada je, pored ostalog, rekao: “Oni nemaju prava da udave CG; oni nemaju prava da prekinu njenu viševjekovnu istoriju… Oni nemaju prava da više vladaju CG poslije rata na koji su pristali, poslije 126 crnogorskih žrtava za koje nas optužuju. Nismo mi izazvali tu krv, mi smo od prvog trenutka bili protiv nje” (LSCG 1992-dio I, Youtube, videozapis). Potom je govorio Vlado Dapčević, koji je bio rezolutan kada je saopštio: “Srbija i Slobodan Milošević nijesu jedno. Srbija je u ogromnoj većini protiv pogubne, zločinačke politike S. Miloševića i ološi koja je oko njega. Ma kako se organizovala Jugoslavija, Crna Gora mora biti posebna, prava suverena država”. Dapčević je nakon toga akcentovao: “Čitava politika S. Miloševića i te grupe, na kraju krajeva, nije mogla da ne izazove i da ne dovede do krvavog bratoubilačkog rata, najstrašnijih rušenja i zločina koje je zapamtila ova zemlja. Mi isto tako nemamo razloga da volimo Momira i njegovo društvo, jer su čitavom svojom politikom kao lakeji Slobodana Miloševića vodili neprekidno anticrnogorsku politiku, a isto tako i antijugoslovensku politiku, jer je politika Memoranduma bila antijugoslovenska politika, politika bratoubilačke mržnje i rata”. (“Za Crnu Goru”, video materijal iz privatne arhive novinara V. Čovića, ondašnjeg urednika Yutela za Crnu Goru i člana rukovodstva LSCG.).

Na kraju mitinga obratio se Slavko Perović, lider LSCG, koji je bio centralni govornik na tom skupu. Perović je bio kategoričan, kada je rekao: “Čuo sam da ste počeli sa pjesmom: Peroviću, samo reci, lećećemo kao meci. Nećemo više nikada takve parole pjevati. Pročitali smo mi njihove krvave i sramne parole sličnoga tipa sa ovoga trga i ti meci su negdje letjeli i ubijali neke građane ove napaćene zemlje. Lećećemo mi danas drugačije, onako kako to traži Evropa od nas, onako kao što danas radi Dejan Savićević!... Nećemo grobove, hoćemo život. U vlastitoj istoriji CG je toliko izginula da nema pravo nijedan Crnogorac danas na smrt; ima samo pravo na život, a mi smo tu zajedno da ga napravimo dostojnim svih nas. Sve ove podjele koje su posijale sramne TV Bastilje, ti berlinski zidovi koje su podigli “Pobjeda”, televizija i radio, da nikad Crnogorci ne bi progovorili sami sa sobom; sve mi to moramo uklanjati, a onda, nakon toga, otvarati demokratsku raspravu o svakom pitanju. Kada se mi zalažemo za suverenu CG, takođe istom snagom mislimo i na demokratsku, jer nama suverena i totalitarna država ne treba, mi je već imamo, mi u njoj živimo i hoćemo da je mijenjamo. Suština čitavog odnosa je u sasvim prostoj istini: hoćemo demokratsku i evropsku CG, hoćemo vlastitu kuću u kojoj se želimo osjećati kao ljudi, hoćemo takvu CG koja će voditi računa o njenim građanima, ma gdje bili rasuti po svijetu. Hoćemo CG prosperiteta, hoćemo bogatu CG, hoćemo Crnu Goru kao faktor mira i stabilnosti u ovom dijelu Evrope”. (LSCG 1992-dio I, Youtube, videozapis.).

Na tom mitingu usvojena je Deklaracija o suverenoj Crnoj Gori, kao i akt o osnovama budućeg djelovanja Udružene opozicije u CG. U pomenutoj Deklaraciji se kaže, između ostalog, i ovo: “Ne priznaje se legitimitet brzometnog, neustavnog jednopartijskog referenduma koji aktuelna vlast i vladajuća partija nameću građanima Crne Gore u namjeri da po drugi put u istoriji jedne od najstarijih balkanskih država, izbrišu njeno ime i državnost”. („Pobjeda“, Titograd, br. 9422, od 24. februara 1992, str. 5.).

Vlast u Crnoj Gori, u rukama DPS-a, radila je da njena opskurna politika u javnosti CG pridobije pobjednički ogrtač. U tu svrhu, sinhrono i kontinuirano, preko režimskog lista „Pobjede“ targetirani su učesnici kako cetinjskog (1. II 1992), tako i titogradskog mitinga za suverenu CG Udružene opozicije (23. II 1992). Titogradska „Pobjeda“ vodila je orkestriranu hajku na izvorne crnogorske suvereniste, a naročito je klevetala i nečasno vrijeđala vođu LSCG, S. Perovića, za kojega je plasirala brutalnu neistinu kada je pisala da Perovića „Špegelj pominje da će mu dovesti deset hiljada Crnogoraca u pomoć“. „Pobjeda“ tada objavljuje, između ostalog, i tekst, u kojemu veli, da nasuprot opoziciji, stoje „otadžbinski i patriotski orijentisani“ subjekti, koji čine „pripadnici srpskog bloka i članovi DPS-a“. Repertoar optužbi i govor mržnje, lijepljenje političkih i drugih etiketa na račun udružene suverenističke crnogorske opozicije i njeno medijsko linčovanje i poganjanje - stalno su se širili tokom kratkotrajne referendumske kampanje, navlastito preko stranica titogradske „Pobjede“. Atakovalo se na političare i istaknute druge javne aktiviste, te pripadnike albanskog i muslimanskog (bošnjačkog) naroda u CG, a naročito je harangirano na autentične suvereniste: lidera crnogorskih liberala S. Perovića i crnogorskog književnika u egzilu Jevrema Brkovića, te Vlada Dapčevića, i, nadasve, javno je sprovođena hajka na uređivačku politiku nezavisnog nedjeljnika „Monitor“ i autore tekstova objavljenih u istom. „Monitor“ je bio meta napada režimskih kerbera, bombaša i specijalaca-propagandista, zato što je, onda kad je bilo najteže, bio uz LSCG jedan od ključnih i dorskih stubova i hrabrih i odvažnih idejnih protagonista nezavisne, demokratske, građanske i slobodne Crne Gore.

( Novak Adžić )