(Ne)nadležnost

Pred Privrednim sudom u Podgorici se vodi trodecenijski spor poznat kao slučaj „K1“, u kojem sporu se kao tužilac pojavljuje firma „Atlas grupa“ poznatog biznismena Duška Kneževića, kao pravni sljedbenik firme „Rekreaturs“ AD Budva, protiv Opštine Ulcinj radi naknade materijalne štete u vrijednosti od 10,5 miliona eura. Tužbom se traži da tužena bude odgovorna za štetu koju je tužilac pretrpio radnjom rušenja objekata u visini vrijednosti istih na dan rušenja, pri čemu štetnom radnjom smatra zakjučenje ništavnog ugovora o ustupanju zemljišta od strane organa SIZ-a, čiji je pravni sljedbenik Opština Ulcinj.

Glavno i suštinsko pitanje koje se ovdje postavlja je: da li je u ovom slučaju stvarno nadležan Privredni sud u Podgorici? Da li se radi o sporu koji proizilazi iz međusobnih privrednih odnosa, odnosna prometa i usluga navedenih lica, u smislu člana 20 Zakon o sudovima? Da li se u ovom slučaju radi o ugovornoj ili vanugovornoj odgovornosti za štetu? Da li je Privredni sud nadležan da sudi spor o vanugovornoj odgovornosti za štetu? Prema odredbi člana 20 st.1 tač.1 Zakona o sudovima, za postojanje stvarne nadležnosti privrednog suda potrebna je kumulativna ispunjenost dvije vrste uslova, a to su: svojstvo učesnika u sporu i vrsta spora. U konkretnom slučaju obje parnične stranke jesu pravna lica, ali se ne radi o sporu koji po svojoj vrsti spada u sporove iz međusobnih privrednih odnosa navedenih lica, jer spor nije nastao u obavljanju djelatnosti privrednih subjekata, niti predstavlja onemogućavanje takve djelatnosti. (Vidjeti npr. rješenje Višeg trgovinskog suda u Beogradu, Pž.13748/08 od 21.12.2005. godine).

Ispravno se u teoriji ugovorna odgovornost treba zvati odgovornost za štetu nastalu usljed povrede prethodne postojeće obaveze. Ugovornu obavezu dužnik može povrijediti na različite načine 1. ako uopšte ne ispuni obavezu, 2. ako zakasni sa ispunjenjem postojeće obaveze, i 3. ako loše (neuredno) ispuni obavezu. Osim opštih uslova odgovornosti za štetu, moraju biti ispunjenje još dvije pretpostavke: postojanje valjanog ugovora, odnosno ugovorne obaveze, i povreda te obaveze.

Povjerilac ima pravo izbora i može zahtjevati prinudno izvršenje dužnikove obaveze i naknadu štete zbog zakašnjenja, ili može raskinuti ugovor i zahtijevati naknadu štete zbog zakašnjenja, ili može raskinuti ugovor i zahtijevati naknadu štete umjesto dužnikove obaveze. Međutim, primarno pravo povjerioca koje proizilazi iz samog ugovora je da traži ispunjenje ugovora, dok raskinuti ga može tek ako je dužniku ostavio primjeren naknadni rok za ispunjenje obaveze, a dužnik ni u tom naknadnom roku ne ispuni obavezu, izuzev ako raskid ne nastupa po samom zakonu.

Pravosnažnom presudom P.br. 205/83 od 24.11.1983. godine utvrđen je kao ništav Ugovor o ustupanju građevinskog zemljišta od 20.09.1979. godine, kao radnjom ugovorne strane SIZ-a stanovanja, komunalnih poslova, urbanizma i prostornog uređenja kao tada samostalnog pravnog subjekta, čiji je pravni sljedbenik Opština Ulcinj.

Postavlja se pitanje da li postoji ugovorna odgovornost za šetu koja je nastala pošto je prestalo dejstvo obligacionog odnosa? Preovlađuje stav da pod ugovornom odgovornošću treba podrazumijevati samo odgovornost za povredu obaveze iz ugovora koji je punovažan i proizvodi pravno dejstvo. Kako je u ovom slučaju utvđen kao ništav navedeni ugovor, da se ništav ugovor ne može izvršiti niti se može raskinuti, laicima je jasno da se radi o vanugovornoj odgovornosti za štetu. U tom smislu se izjasnila i sudska praksa: „Spor o vanugovornoj šteti rješava opštinski sud, bez obzira na svojstvo stranaka“ (VSS. Pi.135/93).

Iz svega navedenog, a ne ulazeći u meritum spora, evidentno je da u ovom slučaju nije stvrano nadležan Privredni sud u Podgorici, nego Osnovni sud u Ulcinju. Međutim, odavno je jasno da postoji nadležnost za sve što je na štetu opštine Ulcinj i njenih građana, dok nema nadležnosti obrnuto. Postoji nadležnost za otimanje uvale maslina Valdanos, dok nema nadležnosti za vraćanje bivšim vlasnicima; postoji nadležnost za rušenje hotela „Galeb“, obrnuto nema nadležnosti za izgradnju istog; postoji nadležnost za rušenje hotela „Lido“, obrnuto nema nadležnosti za čišćenje Port Milene kao uslov za izgradnju navedenog hotela; postoji nadležnost za pljačku i propast „Solane“, obrnuto nema nadležnosti za oporavak iste!? DOKLE?

( Artan Kurti )