Hvala, Grci

Zahvaljujući „Sirizi“, u posljednje vrijeme na televiziji često viđamo Grčku. Tako sam pre neki dan video zgradu u Atini na kojoj piše „TPAPEZA ELLNNIKN“. To se izgovara „trapeza“ (naglasak na „tra“) „eliniki“ (naglasak na „ki“), a znači „Grčka banka“. Sreća što je sve bilo napisano velikim slovima.

Grčka mala slova nama su gotovo nečitljiva, ali velika izgledaju kao mješavina ćirilice i latinice, što nije čudo, jer su oba ta pisma i nastala iz grčkog alfabeta.

Ekonomista bi povodom ovog snimka pisao o finansijama, a ja ću o etimologiji. U starom vijeku još nisu dobro razlikovali sto, klupu i tezgu: sve što ima drvenu ploču na četiri noge zvali su „tetrapeza“ (četvoronožno), što je potom skraćeno u „trapeza“, a kasnije je izvedena i riječ „trapezarija“. Od tih grčkih riječi je naše trpeza i trpezarija. Noge nisu bile vertikalne, nego pod uglom, radi veće stabilnosti, i eto zašto se u geometriji četvorougaonik sa iskošenim bočnim stranama i danas zove trapez.

U Italiji su tezge (klupe, stolove) nazivali banco ili banca. Pošto je u renesansno doba postojalo mnogo sitnih državica, svaka sa svojom monetom, pojavili su se mjenjači, koji su na tezgama držali novac spreman za razmjenu, a ubrzo su ušli i u finansijske operacije drugih vrsta. Tako je nastao izraz banka, koji smo pozajmili i mi i drugi evropski jezici, dok su ga Grci preveli svojim, znatno starijim, „trapeza“.

Ja sam, uzgred, u Grčkoj proveo samo uobičajenih desetak turističkih dana na plaži. Nisam vidio nikakvu prelijepu Grkinju, ni novog Sokrata, ni neki čuveni spomenik kulture, ali sam zapamtio jedan teretni kombi na kome je pisalo METAFORA. Sva slova ista kao u ćirilici. Tada sam shvatio šta je semantička promjena, ili prelaz od konkretnog ka apstraktnom. METAFORA na grčkom znači prenos, prevoz, transport. Za te pojmove mi imamo svoje riječi, ali kad je u pitanju stilska figura, i mi i drugi evropski narodi koristimo grčki termin, što je mnogo kraće nego da kažemo „prenos značenja na osnovu sličnosti, u cilju poređenja“.

Hvala, Grci.

NIN

( Ivan Klajn )