Siriza nije pobijedila (još)

"Oni su me osudili na dvadeset godina dosade, jer sam probao da promijenim sistem - iznutra. Sada dolazim, dolazim da ih nagradim. Prvo zauzimamo Menhetn, zatim zauzimamo Berlin”.

Tako počinje jedna od vizionarskih “teorema'' Lenarda Koena iz 1987. godine, uz koju su se nedavno veselili (tada već izvjesnom) izbornom uspjehu grčke Sirize njen lider Aleksis Cipras i Pablo Iglesias, generalni sekretar španskog Podemosa. Negdje u to vrijeme, dok se (s)vijest o buđenju evropske ljevice širila brže od krupnog kapitala savremenih eugeničara, entuzijastično su se množili i balkanski ljevičari. Instant ljevičari. Slavili su pobjedu. Međutim, zaboravili su upravo ono što je sugerisao i sam Iglesias (pozivajući se na Salvadora Alendea), da osvajanje izborne većine ne znači i osvajanje političke moći: “'Revolucionare ne definišu majice koje nose. Njih ne definiše pretvaranje teorije u religiju. Dužnost revolucionara nije da se fotografišu sa čekićem i srpom - dužnost revolucionara je da pobijede”. Nije li to, zapravo, krasno parafraziranje Marksove teze da suština ne leži u interpretiranju svijeta, već u njegovom mijenjanju? Zato je važno razumjeti činjenicu da Siriza nije pobijedila (još uvijek).

“Ja sam vođen ljepotom našeg oružja...”, nastavlja dvosmisleno i sugestivno Koen. Vrijedi, zatim, upitati (se): koje i kakvo “oružje” naposljetku treba Siriza? Za tu vrstu preispitivanja nije potrebno biti ljevičar (ja, recimo, to nisam), već je potrebno razumjeti obrazac i obred tržišnog totalitarizma. Za to, nikom od nas, nije potrebna sklonost da razumijemo ekonomsku teoriju, već je dovoljno da otvorimo radnu knjižicu ili frižider. Ili tek da posmatramo ponašanje famozne kreditorske Trojke (EK, ECB, MMF), koja je simbol težnje da se, po svaku cijenu, održi postojeći sistem evropskih odnosa - koji je samojed, po svojoj prirodi. Upravo je taj sistem inicirao priču o »dvije Evrope«, sadržanu u (novoj) geoekonomskoj podjeli na sjever i jug (važnijoj od one pređašnje); o kojoj se ćuti, ali koja je itekako primjetna. Kada se ospervira stepen ekonomske krize, uglavnom se govori o ''južnoj periferiji eurozone'' (Grčka, Italija, Španija, Portugalija, i sl.), dok se pozitivni primjeri fiskalne stabilizacije konstatuju na sjeveru, posebno među baltičkim državama. O tome, dodatno, svjedoči jedan Iglesiasov govor sa Sirizine predizborne konvencije, u kojem saopštava: ''Željeli su da nas posmatraju kao 'Mediterance'.

Nazivali su nas 'svinjama'. Željeli su da nas pretvore u periferiju. Željeli su da budemo zemlje sa jeftinom radnom snagom. Željeli su da naši mladi ljudi budu sluge bogatim turistima. Danas kažemo da smo ponosni jer smo sa Juga, i da ćemo sa Juga vratiti Evropi i njenim narodima dostojanstvo koje zaslužuju.''

Upravo je ponašanje spomenute Trojke imanentni uzrok zašto se Evropa još uvijek davi u krizi. Njen odnos prema Grčkoj najbolje je opisao Sajmon Dženkins, kolumnista Gardijana, uporedivši ga sa ekonomijom Male Dorit, aludirajući na čuvenu Dikensovu satiričnu novelu. U spomenutom djelu, Dikens iskazuje gnjev prema konceptu dužničkih zatvora. U jednom od njih (Marshalsea), južno od Temze, bio je pritvoren i njegov otac Džon Dikens. Prema Dženkinsu, u jednom sličnom zatvoru danas obitava i Grčka, te dodaje da je u pitanju ''ista ona greška koju je Evropa napravila, ironično, prema Njemačkoj po pitanju ratnih reparacija 1919. godine. Pa pogledajmo šta je to proizvelo.''

Danas Evropa ne pokazuje odgovornost prema toj vrsti mogućih posljedica. Ona zaboravlja da neuspjeh Sirize možda neće vratiti PASOK ili Novu demokratiju na vlast. Politička organizacija ekstremne desnice - Zlatna zora danas uživa podršku od 6% grčkih birača, nešto više od onoga što je Siriza imala 2009. godine. Evropa nadalje zaboravlja (ili ipak ne?) da njen odnos suptilno potpiruje i grčku istorijsko-političku polarizaciju, koja u perspektivi može proizvesti ozbiljne unutrašnje sukobe u državi. Da li se Evropa sjeća grčkog bratoubijanja, započetog 1944. godine, režimske vojne hunte iz 1967. i Sedamnaestog novembra?

Koen je pjesmu First We Take Manhattan, u jednom intervjuu iz 1988. godine, nazvao geopolitičkim manifestom, ne komentarišući sličnost sa Buđonijevim maršom, gdje se (otprilike) slično veli: “Prvo zauzimamo Varšavu, zatim zauzimamo Berlin... i na kraju Krim”. Izvjesno, Koenova tema nije (izvorno) imala konkretan ideološki podtekst, ali je njen značaj sadržan upravo u tome što ga je na kraju dobila. Upravo je njena poruka postavila putokaz odakle je (danas) neophodno započeti promjene. “Volio si me kao gubitnika, a sada se plašiš da bih mogao da pobijedim. Imaš način da me zaustaviš, ali nemaš disciplinu. Koliko noći sam se molio ovome: da moj posao otpočne. Prvo zauzimamo Menhetn, zatim zauzimamo Berlin”.

Siriza će pobijediti ukoliko uspije da promijeni Evropu. A može je promijeniti samo ukoliko je suoči sa jedinom zdravorazumskom dilemom: ili će se Evropska unija fiskalno i politički ujediniti/integrisati na osnovama solidarnosti i čistog evrofederalizma, ili će se raspasti. I to na onom mjestu gdje je planiran završetak njenog ''ujedinjenja'' - na Balkanu. Tamo gdje je, prema Trajanu Stojanoviću, prva i posljednja Evropa. Tamo gdje je sve evropsko počelo, i gdje sve evropsko može otići dođavola.

( Nikola Zečević )