Djela Patrika Ziskinda: Nesvakidašnje priče o neurotičnim čudacima

“Golub”, “Kontrabas”, “Tri priče i jedno razmišljanje” i “Priča o gospodinu Zomeru” su prva četiri naslova Izabranih djela Patrika Ziskinda, jednog od najpoznatijih savremenih njemačkih pisaca. Riječ je o nesvakidašnjim pričama o neurotičnim sudbinama čudnih individua i njihovom položaju u svijetu. Knjige je objavio novosadski Solaris, a prevodilac je Marija Ančić.

“Golub” je novela o Džonatanu Noelu, usamljenom čuvaru pariske banke, urbanom pustinjaku. Za pet mjeseci on bi trebalo da zvanično postane vlasnik malog stana, međutim pojavljivanje goluba ispred vrata njegovog jednosobnog apartmana u potkrovlju staviće taj čin pod znak pitanja. Noel prolazi kroz egzistencijalnu krizu, a golub je samo okidač za tu situaciju. Radnja se odvija u toku jednog dana, i opisuje se kako jedan beznačajan i bizaran događaj prijeti da poremeti Noelov razum. Golub je simbol nemira u Noelovom savršeno organizovanom životu. Iskupljenje i spoznaja dolaze pred zoru kada Noel, uprkos tugi koju godinama potiska u sebi shvata “Ne mogu živjeti bez drugih ljudi.”

Ziskindov junak je ekstremni primjer društvenog otpadnika, a ova novela prikazuje društvenu tjeskobu čovjeka kod koga je strah iz djetinjstva od napuštanja odigrao veliku ulogu i rezultirao kontrolisanim rutinama i samonametnutoj izolaciji. Psihološko putovanje Noela je lišeno sentimentalnosti, surovo je i iskreno, ali ipak slavi život i postojanje u najboljem obliku.

“Kontrabas” je nastao prije Ziskindovog najpoznatijeg romana “Parfem”, a jedini lik “Kontrabasa” je tridesetpetogodišnji kontrabasista, tragikomični muzičar u orkestru. On ima puno problema sa svojim instrumentom i brojnim beznačajnostima koje ga vode u fatalizam. Jer, na kontrabase u orkestru uglavnom niko ne obraća pažnju; ne postoje solo-dionice napisane za kontrabas već, u najboljem slučaju, dueti. U životu jednog muzičara kontrabas predstavlja ljubavnicu, prijatelja, neprijatelja, prepreku na putu koji je samom sebi zacrtao. Kroz portret tog umjetnika, Patrik Ziskind prikazuje običnog građanina, analizira društvo, poredeći ga sa orkestrom i stvara ubjedljivu ironiju i komiku društvenog miljea. Putem monologa, Ziskind smjelo i odlučno bilježi i najmanje međuljudske odnose. Junak Patrika Ziskinda je oličenje svega onoga za čim svi mi duboko u sebi čeznemo: slobode, nezavisnosti od stega, od uobičajenih stvari i buke svakodnevnog života.

“Kontrabas” je preveden na 28 jezika. Napisan je 1981. godine kao radio drama, da bi ubrzo postao i pozorišna predstava. U pozorišnoj sezoni 1984-85 “Kontrabas” je izvođen više od 500 puta i slovi za jedan od najčešće izvođenih komada na njemačkim binama.

U knjizi “Tri priče i jedno razmišljanje” sabrane su priče: “Dubina”, “Borba”, “Zavještanje gospodara Misara” i jedno razmišljanje “Amnesie in litteris”. “Čuvaj se kritičara!”, upozoravajuća je poruka priče “Dubina” u kojoj jedna mlada, talentovana slikarka novinsku kritiku svojih slika prima isuviše k srcu. To joj iz korijena mijenja život, uništava stvaralačku energiju, odvaja od prijatelja, pretvara u skitnicu i nemarnu osobu i na kraju je odvodi do nepromišljenog postupka. U “Borbi” se opisuje šahovski duel u luksemburškoj palati, ali se tu radi o mnogo čemu značajnijem nego što je obična partija šaha. Ova priča je zapravo metafora koja se odnosi na sam život. U “Zavještanju gospodara Misara” Žak Misar, poznati dvorski zlatar po završetku radnog vijeka seli se u unutrašnjost gdje počinje njegova opsesivna želja i traganje za školjkama. A u razmišljanju “Amnesie in litreris” Ziskind opisuje momenat u kom čovjek shvata da se još samo maglovito sjeća pročitanih knjiga. Ova zbirka neobičnih i na neobičan način ispričanih priča posjeduje izvjesnu lakoću koja nije površna, već je riječ o duhovitim i dirljivim i indiskretnim pričama.

“Priča o gospodinu Zomeru” je slika Ziskindovog djetinjstva u malom njemačkom selu. Pojava bizarnog gospodina Zomera služi uglavnom kao pozadina da bi se ispričao njegov unutrašnji život i osjećanja. Gospodin Zomer je čudna osoba, uvijek u pokretu i danju i noću šeta. Zašto on pravi te beskonačne šetnje? Susreti sa gospodinom Zomerom isprepleteni su sa nekim važnim događajima (prva ljubav, prvi bicikl, časovi klavira) koji su se odigrali u naratorovoj mladosti. U kombinaciji poetski nježnog i dovitljivog, Ziskind pogađa u samu srž sjećanja, tamo gdje se spajaju komika i čežnja. “Priča o gospodinu Zomeru” je svojevrsno sjećanje na djetinjstvo i mladost, a mogu je čitati i mlađi i stariji čitaoci.

Patrik Ziskind (1946) je njemački književnik i scenarista. Njegovo najpoznatije djelo je roman “Parfem”, prodat u preko 15 miliona primjeraka, koji je devet godina bio na listi bestselera njemačkog magazina Špigl.

“Parfem” je 1986. izabran za knjigu godine Nujork Tajmsa, a dominirao je i bestseler listama u Americi, Japanu, Francuskoj, Engleskoj, Španiji, Italiji i u tom pogledu je najuspješniji njemački roman još od popularnog Remarkovog djela “Na zapadu ništa novo”.

O Ziskindovom životu malo se zna, a u posljednjih 20 godina nije dao nijedan intervju. Samo tri njegove fotografije su dostupne javnosti. Ziskind je rođen u Ambahu u blizini Minhena. Sin je Vilhelma Emanuela Ziskinda, čuvenog njemačkog novinara. Završio je srednjovekovnu i modernu istoriju na Minhenskom univerzitetu i Eks en Provansu. Ziskind živi u okolini Minhena i u Francuskoj.

( Vujica Ognjenović )