Dejvid Linč: Više volim greške i slučajnosti

Dejvida Linča uvijek povezujemo sa fantazmagorično-psihodeličnim, alegorijski kompleksnim, psihološkim, vrlo poetičnim filmovima koji prikazuju američku duboko skrivenu dušu, ali, koje, nažalost, sve rjeđe snima. Napustivši režiju na neodređeno vrijeme, Linč se posvetio svojim drugim interesovanjima: pop muzici - muzički album “Crazy Clown Time” za koji je napisao riječi, muziku i bio producent, skulpturi, fotografiji, čak i unutrašnjoj arhitekturi - dizajnirao je noćni klub u Parizu koji nosi ime “Club Silencio” i možda najviše slikarstvu i vizuelnoj umjetnosti. Veliki uticaj na njegov umjetnički rad, naročito slikarstvo i fotografiju imali su Frensis Bejkon, Rene Magrit i Dajan Arbus.

“Mrzim dotjerane i lijepe stvari. Više volim greške i slučajnosti. Zato i volim posjekotine i masnice, one su kao mali cvjetovi. Znam da se ljudi na samu riječ posjekotine i masnice uznemire, ali kada ih vidite uživo, a da ne znate šta je to, mogu da izgledaju zaista divno”, objašnjava Linč.

Bilo je to 1967. godine, kada je Dejvid Linč, student na pensilvanijskoj Akademiji lijepih umjetnosti, radeći u sitne sate u svom ateljeu imao viziju. Činilo se da se biljke na slici na kojoj je radio pomjeraju.

“Gledam ovo i čujem ovo”, prisjetio se, “i kažem: 'O, pokretna slika. I to je bilo to”.

Ova munjevita ideja usmjerila ga je putem stvaranja nekih od najviše uznemirujućih i najnadrealnijih prizora u kinematografiji - od patuljka koji pleše u snovima junaka “Tvin Piksa”, do onih malih, bizarnih ljudi iz “Malholand Drajva”. Njegov prvi korak bio je multimedijalni rad, kratak animirani film “Six Men Getting Sick”, širokog umjetničkog opsega. Ovaj jednominutni odvažni projekat sačinjen od slikarstva i vajarstva prvi je Linčov izlet u film.

Njegovi naredni rani filmski radovi, od “The Grandmother” do “Eraserhead”, djeluju kao produžetak njegovog finog umjetničkog rada. “Kao slikar, sve radiš sam, i ja sam mislio da je i u kinematografiji tako”, prisjećao se Linč, “kao dok slikaš, ali ovdje imaš ljude koji ti pomažu”. Naravno, do trenutka dok je zatvorio budžet za film “Dine”, sigurno se potpuno otarasio takvog razmišljanja. Ipak, dok je postajo jedan od najuticajnijih holivudskih reditelja, Linč je nastavio da slika. Prošle godine njegov matični fakultet predstavio je retrospektivu njegovog umjetničkog djela od 1965. godine do danas pod nazivom “Dejvid Linč: Jedinstveno polje”. Veći dio radova je iz kasnih 90-ih pa naovamo, iz vremena kada se Linč sve više udaljava od Holivuda. Njegov posljednji igrani film, “Inland Empire”, izašao je 2006. Navodno, on je proveo veći dio svog slobodnog vremena u ateljeu. Njegov rad u ovom periodu je namjerno sirov i djetinjast, kombinacija slika iz crtanih filmova sa teškim, polurazumljivim tekstom.

Koliko su Linčovi filmovi neobični i može se reći nadrealistički, mogu se komotno nazvati “Lynchian žanr”, tako su i njegovi crteži, skulpture, fotografije i instalacije obojene prepoznatljivim i specifičnim Linčovim senzibilitetom i doživljavanjem svijeta i pojava u njemu.

U tri ujutro ja sam ovdje sa crvenim snom

Linčove slike nemaju primalnu, psihoseksualnu moć njegovih filmova, ali, ipak, ima nešto ubedljivo u njima.

Ako se, na primjer, uzme njegov multimedijalni rad “I Burn Pinecone and throw it in your house” izgleda kao dementna knjiga za djecu čiji je narator ludi gorštak. “U 3 ujutro ja sam ovdje sa crvenim snom” izgleda kao proizvod duševnog bolesnika, zaokružen zabrljanim tekstom i ženskim nogama u stilu Henrija Dargera.

Naravno, Linč se nije ograničio samo na slikarstvo. Radio, je, takođe na digitalnoj fotografiji. U svom radu iz 2009, “Untitled” (Grim Auguri # 1), Linč prikazuje nedjeljnu večeru koja je strašno, neobjašnjivo, pošla po zlu.

( Nina Vujačić )