Lik žene izuzetno čudesan, čaroban i zagonetan

Uoči novogodišnjih praznika, JU Muzeji i galerije Podgorice, priredila je u Modernoj galeriji iz svog fundusa, reprezentativnu izložbu likovnih ostvarenja pod nazivom “Žena kao inspiracija crnogorskih slikara XX vijeka”.

Aktuelnom eksplikacijom prezentirano je dvadest sedam radova (slike, crteži), dvadeset pet crnogorskih umjetnika od kojih devetoro nijesu više među nama. Vrlo preglednu recentnu postavku u izložbenim salama na spratu galerije, prati luksuzan katalog u kojem su reprodukovani svi izloženi radovi, a uvodni tekst, priredila je istoričarka umjetnosti Nela Gligorović, koja je ujedno i autorka izuzetno zanimljive i vrlo interesantne eksplikacije crnogorske moderne umjertnosti.

U cjelokupnoj svjetskoj likovnoj umjetnosti, žena je zasigurno bila i ostala nepresušno paradigmatsko vrelo brojnih izuzetno poznatih, ali i manje znanih umjetnika. U obimnoj podsticajno-inspirativnoj lepezi, matica-majka, stvoriteljica, madona, zauzima najistaknutiju poziciju, slijede je zasigurno supružnice, kćeri, sestre, te nezaobilazne i neodoljive ljepotice, radosnice, umilnice, zavodnice. Oduvijek je lik žene bio tretiran kao izuzetno čudesan , čaroban, zagonetan i neuhvatljiv.

Zapravo, uvijek je bio u prednosti i na neuporedivo većoj razini, u odnosu na kontrapunktni lik mužjaka, plodnika, ratnika i zavodnika. S obzirom na enormni broj muških umjetnika, sasvim je logično za očekivati da se lik žene izdigne do nesagledljivih božanskih visina, da bude glorifikovan, idealizovan i nestvaran. Koliko god je aktuelna postavka na izvjestan način nedostatna, jer je formirana samo djelima u vlasnosti organizatora, autorka izložbe je ipak obuhvatila najznačajniji dio umjetnika, koji su svojim stvaralaštvom, pretežno tretirali ženu, bilo kao portretnu ili figuralnu cjelovitost. Sa izuzetnim pijetetom prema najstarijim i umjetnicima koji više nijesu među živim, potrebno ih je primarno apostrofirati, a među njima su: Ilija Šobajić (1876-1953), Mato Đuranović (1895-1973), Mihailo Vukotić (1904-1944), Jovan Zonjić (1907-1961),Petar Lubarda (1907-1974), Aco Prijić (1920-1986), Miljenko Sindik (1930-2008), Cvetko Lainović (1931-2006), Branko Stamatović (1941-1991). U tom pravcu, autentičnošću i realističkim prikazom, plijeni Šobajićev izvanredan crtež “Crnogorke”, a Đuranovićeva kubistička figura “Moja Maja” i portret “Savremene Mona Lize”, bjelodano ukazju na vrsno obrazovanog umjetnika, koji je dugo stvarao u Americi, a kasnije u svojoj Boki.

Senzibilan i klasicistički ostvaren Vukotićev portert mlade žene, potvrđuje se osebujnim senzibilitetom, a Zonjićeva “Djevojka sa maramom”, grezne toplom zlatastom gamom. Iz post-pariskih dana, Lubardin volumenozno-hromatski portret “Cuke Vujović”, nedvojbeno svjedoči o kreativnoj snazi našeg istinskog maestra.

Grupa Prijićevih crnogorki nad odrom, odiše dostojanstvenim etno-tugom, a Sindikova narikača, u bolnom grču oplakuje pokojnika. Lainovićev bijeli akt, evidentno se referiše virtuozno-lineranom arabeskalnošću i izrazitom taktilnošću, dok Stamatovićeva “Djevojka sa čavkom”, nosi sobom neka iskustva francuskih konstruktivista.

Besprekorna elegancija i uzvišen stav

Hiperrealistička figura mlade žene, sa elegantnim rukama, prekrivena zagonetnim velom, autora Zdravka Gagovića (1948), odiše besprekornom elegancijom i uzvišenim stavom, a neorenesansni lik žene, umjetnika Muharema Muratovića (1950), plijeni svojom dostojanstvenom prefinjenošću. Segmentno-umiksana i naglašeno erotizirana tijela slikara Dimitrija Popovića(1951), potvrđuju se autentičnom ekspresivnošću i crtačkim virtuozitetom.

Nadnaravani prizor, umjetnika Toma Pavićevića(1952), u kome homoidno-zoomorfne figure plešu u erotskom zanosu, karakteriše se fantazmagoričnom atmosferom, dok se metafizičko-scenski prizor Branislava Sekulića (1952), referiše naglašenom otuđenošću. Neoromantnična scena slikaraStanka Zečevića (1954), ubijedljivo se potvrđuje ženskom prisutnošću i brojnim abiotičko-zoomorfnim predstavnicima. Osebujni i puteni ženski aktovi, umjetnice Vasilise Radojević (1955), emituju moćnu erotsku amplitudinalnost, a graciozna ženska figura sa oreolom Srđana Vukčevića (1959), svojom elegancijom.

( Slobodan Slovinić )