Crteži sa margina rukopisa majstora

Malo ko će se usuditi da polemiše protiv tvrdnje da je Fjodor Mihajlovič Dostojevski, autor naslova koji su sinonimi za književna remek-djela, “Zločin i kazna”, “Idiot”, “Braća Karamazovi”, apsolutni velemajstor romana, čak i po izuzetno zahtjevnim standardima 19. vijeka u Rusiji. Ali, ako se pogledaju rukopisi njegovih radova, posmatraču neće promaći intrigantan način na koji on perom i mastilom vlada i van carstva slova - to su crteži Dostojevskog na marginama romana.

Put do jedne stranice rukopisa “Zločina i kazne” našlo je par svečano ozbiljnih lica, čije raspoloženje i prisustvo na ovom mjestu neće iznenaditi ljubitelje ruske književnosti. Nekoliko stranica dalje, njegovo pero okreće se ka ornamentima i arhitekturi. Ove i slične stranice iz zaostavštine slavnog pisca čine izložbu “Žvrljotine Dostojevskog” na Hariman institutu za ruske, evroazijske i istočnoevropske studije Univerziteta Kolumbija.

Neki od opisa likova Dostojevskog, tvrdi naučnik Konstantin Barsht, “zapravo su opisi naškrabanih portreta koje je prerađivao dok nisu postali dobri”. On ovo nije činio samo prilikom pisanja “Zločina i kazne”; u okviru izložbe predstavljena je stranica iz djela “Zli dusi” koja je kombinacija ljudskih i arhitektonski predstava i kaligrafije, očigledno tri glavna pravca usputne umjetnosti velikog pisca.

“Nedostatak ukusa kod Dostojevskog, njegovo monotono bavljenje licima koja pate od predfrojdovskih kompleksa i koji se valjaju u tragičnim nezgodama ljudskog dostojanstva - sve to teško da je za divljenje”, napisao je o čuvenom prethodniku kolega Vladimir Nabokov.

Čak i oni koji su saglasni sa ocjenama Nabokova i nisu zaljubljenici u djelo pisca, sigurno će, gledajući izložene stranice, uživati u kreaciji i trenutku interakcije tekstualnog i vizuelnog uma Dostojevskog.

Ljermontov, talentovan slikar

I najslavniji ruski pjesnik, Vladimir Sergejevič Puškin je veoma mnogo crtao - na marginama i bjelinama svojih rukopisa ostavio je ne samo ženske nožice i profile, već i portrete prijatelja, književnih likova i svoje autoportrete, slike različitog Puškina raznih godina.

Njegov savremenik, Mihail Ljermontov, nije se bavio slikanjem i grafikom samo uzgred, već profesionalno, sistematski. Njegovi crteži su neobično izražajni i dinamični, slikarska platna koloristički bogata, i odišu duhom njegove poezije. Ljermontovu pjesniku i Ljermontovu prozaisti često je pomagalo oko slikara.

( Nina Vujačić )