Međunarodni dan sjećanja na žrtve holokausta

Širom svijeta danas se obilježava Međunarodni dan sjećanja na žrtve holokausta, kada su 27. januara 1945, sovjetske jedinice oslobodile logorski kompleks Aušvic-Birkenau u kome je, kako se smatra, ubijeno više od milion ljudi.

Računa se da je tokom Drugog svjetskog rata u sklopu nacističkog tzv. "konačnog rješenja" ubijeno oko šest miliona Jevreja, što je otprilike bila trećina svih pripadnika tog naroda.

U velikim djelovima centralne i istočne Evrope, jevrejska populacija je praktično tada nestala, ili je svedena na potpuno neznatan broj.

Poslije sjednice Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, 24. januara 2005. godine, kada je obilježavano šest decenija od oslobođenja Aušvica, donijeta je odluka kojom je ustanovljen Dan sjećanja na žrtve.

Prvog dana novembra 2005. usvojena je Rezolucija UN kojom je određeno da se nadalje 27. januar obilježava kao Međunarodni dan sjećanja na žrtve holokausta.

Termin Holokaust ima izvorno grčko značenje - žrtva paljenica, i prvobitno je upotrijebljen u značenju kakvo danas ima, na jednom zasijedanju protestantskih crkava nekadašnje Zapadne Njemačke.

Odatle, termin je postupno opšte prihvaćen u značenju masovnog stradanja odnosno sistematskog uništenja Jevreja tokom Drugog svjetskog rata.

Danas se već koristi u širem smislu i za tragediju pripadnika drugih grupa koje su tada imale sličnu sudbinu.

Sami Jevreji radije koriste termin Šoa (sho'ah), što je u izvornom starozavjetnom značenju podrazumijevalo nešto poput teška nevolja, a postupno je dobilo značenje - uništenje, ili katastrofa.

Na Dan sjećanja na žrtve holokausta se kroz obrazovne institucije i medije podsjeća zašto se dogodio zločin holokausta, nezabilježen u istoriji i po razmjerama (oko šest milona samo jevrejskih žrtava) i po stepenu hladnokrvne sistematične brutalnosti.

Ceremonija u Aušvicu

U Poljskoj će danas biti obilježena 70. godišnjica oslobođenja nacističkog logora Aušvic. U svijetu se obilježava Međunarodni dan sjećanja na žrtve holokausta.

Ceremoniji u Aušvicu će, između ostalih, prisustvovaće predsjednici Francuske i Njemačke, Fransoa Oland i Joahim Gauk, američki ministar finansija Džek Lu i drugi.

Dojče vele piše da će u Aušvicu biti prisutan i ukrajinski predsjednik Petro Porošenko, a da ruski predsjednik Vladimir Putin neće doći, i ocjenjuje da je aktuelna ukrajinska kriza bacila sijenku na komemoraciju.

Rusiju će predstavljati šef predsjedničke administracije Sergej Ivanov, dok će Putin učestvovati na svečanosti u čast žrtava holokausta, ali u Moskvi, gdje će posjetiti Jevrejski muzej i Centar tolerancije.

Istrebljenje Jevreja, ili kako su to govorili nacisti - "konačno rješenje jevrejskog pitanja", počelo je invazijom nacističke Njemačke na Poljsku u septembru 1939. godine.

Uslijedila su prva masovna ubistva Jevreja i njihovo izgladnjivanje do smrti, a prve žrtve bili su i sovjetski vojnici, zaroboljeni u Poljskoj i na baltičkim i sovjetskim teritorijama, navodi AFP.

Jedan od najmoćnijih ljudi Trećeg rajha i komandant ozloglašenih SS trupa Hajnrih Himler ubrzo je sagledao da je ovakva metoda "vrlo ograničavajuća", jer nije mogla da se primijeni na većoj teritoriji zapadne Evrope.

Sa svojim zamenikom Rajnhardom Hajdrihom osmislio je drugu metodu istrebljivanja Jevreja u vidu gasnih komora, tehnike koja je već korišćena u Njemačkoj nad hendikepiranim osobama.

Himler, tvorac holokausta, osmislio je plan o otvaranju kocentracionih logora u Poljskoj u kojima bi ljudi bili ubijani u gasnim komorama puštanjem otrovnog gasa "ciklon B", čija primjena je počela prvi put u Njemačkoj početkom 1920-ih godina.

Aušvic je postao najveći logor u kojem je nacizam ostvarivao stravičnu zamisao o masovnom uništavanju ljudi.

Prvobitno zamišljen kao zatvor za poljske političke zatvorenike, izgrađen je na jugu Poljske u blizina Krakova, u gradu Osvjenćim, a njegovu izgradnju naredio je Himler 27. aprila 1940. godine.

U blizini glavnog logora kasnije je izgrađeno još oko 40 drugih. Tako je tri kilometra dalje, u selu Bžežinka, 1941. godine izgrađena ogromna fabriku smrti Birkenau, a tu su još i logori u Belzecu, Sobiboru i Treblinki.

Zna se da su ta tri logora izgrađena na osnovu "Operacije Rajnhard" koja je pokrenuta s ciljem "konačnog rješenja" za jevrejsko pitanje, a prema podacima vašingtonskog Memorijalnog centra posvećenog holokaustu, u toj operaciji je ubijeno 1,7 miliona Jevreja, navodi AFP.

U logoru Birkenau je izgrađena većina postrojenja za masovno uništavanje, a po stravičnosti izdvajaju se četiri krematorijuma s gasnim komorama.

Komandant logora Aušvic bio je Rudolf Hes.

Život izgubilo više od milion ljudi

Nijesu sve žrtve Aušvica umrle od gasa. Neposredno nakon dolaska u stočnim vagonima, gomila ljudi "selektovana" je kod rampe za istovar, kako su to govorili nacisti.

Ljekari i SS razdvajali su zatvorenike na one koje će odmah ubiti gasom i na one koji će preživjeti dolazak.

Jedan od ljekara je i Jozef Mengele, koga su prozvali "Anđeo smrti iz Aušvica".

Pored "selekcije", Mengele je sprovodio i zvjerske eksperimente - neke od njih i na djeci, navodi Dojče vele.

Broj žrtava koncentracionog logora Aušvic nikada nije tačno utvrđen.

Nacisti su zvanično registrovali 405.000 zatvorenika, od kojih je 340.000 ubijeno teškim radom, glađu, bolestima i "medicinskim eksperimentima".

U logore za masovno uništavanje, međutim, dovođene su i ubijane stotine hiljada ljudi, ubedljivo najviše Jevreja, ali o tome nema nikakve evidencije. Većina je odmah odvođena u gasne komore.

Procjene su da je u periodu od 1940. do 1945. život izgubilo oko 1,1 milion ljudi, većinom Jevreja, u gasnim komorama ili od gladi, bolesti i prinudnog rada u Aušvicu i susjednom logoru smrti Birkenau.

Svjetske novinske agencije pišu da se procjene broja ubijenih u Aušvicu kreću od oko milion i po do više od 3,5 miliona, što je podatak koji se najčešće srijeće u različitim enciklopedijama, uz opasku da se službeno iskazuje cifra od oko 2,5 miliona mrtvih.

Crvena armija donijela oslobođenje

Crvena armija oslobodila je Ausvic 27. januara 1945. godine.

Njemačke jedinice pružale su ogorčen otpor.

U oslobađenju logora poginuo je 231 crvenoarmejac, a preživjeli logoraši, njih 7.500, izgledali su više mrtvi nego živi.

Logor Aušvic je 1947. na osnovu odluke poljskog parlamenta stekao status državnog muzeja i jedino je takvo mjesto koje se našlo na spisku svjetske baštine UNESCO.

Bivši koncentracioni logor smrti godišnje posjeti više od milion ljudi.

Prošle godine je broj posjetilaca dostigao 1,5 miliona, od kojih među njima bilo 70 odsto mladih.

Galerija

( Tanjug )