Ono što je Evropa dala ljudima: Ismail Kadare

Književni dodatak francuskog dnevnika „Mond“ posvetio je punih šest sranica riječima pisaca: PISCI PRED TEROROM, sa željom da im povjere svoja osjećanja, nade i strah poslije atentata sedmog, osmog i devetog januara.

Čuveni francuski list obratio se piscima sljedećim riječima:

... “Vi, čiji je zanat jezik, pomozite nam da stavimo riječi na ove zaprepašćujuće dane, dane užasa, dane protesta nade. Napišite tekst, deset linija, nije važno, važno je da nazovete stvari, počev od onog neopisivog (što nema imena). “Neki su odbili jer je to bilo iznad njihove snage. Mnogi su ipak prihvatili, među prvima Le Klezio, nobelovac... i Ismail Kadare jedini sa Balkana.

I zaista u tom specijalnom broju „Mond knjiga“ izrazili su se žestoki, hrabri, intimni, ironični glasovi, glasovi revolta, povrede. Svi ti pisci su zauzeli naspram terora stav da se pisanje održi u životu.

Ismail Kadare je zapisao: „Udarac bi težak, dramatičan. To je ono najmanje što se može reći. Izraz „Evropa pogođena usred srca“ bio je prisutan u skoro svim formulacijama vijesti. Bi zaprepašćenja, bola, užasa, kao kada se nešto grozno dogodi prvi put.

Uprkos izgledu velike dame, Evropa nikada nije bila nedodirljiva. Čak se dogodilo da su dva njena poluostrava, Iberijsko i Balkansko, bila otrgnuta na silu u prošlim stoljećima. Pripadam jednom od balkanskih naroda, albanskom narodu, koji je dva puta izgubio Evropu: u xv vijeku tokom otomaske okupacije, a zatim u xx vijeku tokom komunsitičkog perioda. Mislim da narodi koji su pretepjeli takvu sudbinu imaju osobit pristup, veoma osjećajan ili još bolje, s velikim uživljavanjem u dramu koja se upravo dogodila.

Uprkos činjenici što se ponavljala, tragedija je imala nešto nepoznato. Pod ovakvim osvjetljenjem, odnos evropskog kontinenta s ostlim dijelom zemljine kugle, odjednom se razjasnio, ponovo.

Tačno je da se Evropa smatra kontinentom koji je više od svih ostalih koristio planetu. Ali u isto vrijeme to je kontinent koji joj je dao više od svih ostalih. Ono što joj je Evropa poklonila pripada jedinstvenoj sferi, moglo bi se reći višoj - sferi duhovnih vrijednosti: filozofiji, umjetnosti, literaturi, demokratiji i slobodi izraza, zbog koje je upravo pogođena.

Za razliku od materijalnih bogatstava - šuma, petroleja, banaka, koje koristi (profitira) svaka zemlja za sebe, duhovne vrijednosti se pokoravaju drugačijim zakonima. Nijedan narod ih ne stvara samo za sebe. Naprotiv, on ih poklanja sasvim prirodno drugima. Tako je Evropa stvorila Dantea, Šekspira, Betovena, a možemo reći takođe i Pariz, za sebe i za cijeli svijet.

To je ta očevidnost koja se odjednom ponovo pojavila, kao pri svjetlosti munje: planetarno priznanje prema Evropi, napadnutom kontinentu. Ali takođe i poruku da Evropa ostaje draga (dragocjena) cijelom čovječanstvu. Zato ona ima ne samo pravo, nego i zadatak, da se zaštiti. Zbog sebe same i zbog svih drugih“.

( Branka Bogavac )