Balkan je slaba tačka Evrope

Može li Balkan biti sljedeće igralište za Vladimira Putina, ruskog predsjednika, i njegovu politiku destabilizacije? Angela Merkel je nedavno iznijela tu mogućnost. Trebalo bi je uzeti za ozbiljno.

Finansijska kriza 2008. primorala je neku vrstu pomirenja između Zapada i Rusije. Uprkos svim izrazima solidarnosti koji su uslijedili nakon terorističkih napada u Francuskoj prošle nedjelje, malo je vjerovatno da će imati isti efekat. Putin je previše ozlojeđen, Evropa previše zabrinuta, a sjećanje na kratko primirje od prije nekoliko godina je slaba utjeha. „Resetovanje“ odnosa sa Rusijom, kojim se Amerika hvalila, okončano je pripajanjem Krima.

U predstojećoj godini mogao bi da se odvija jedan od dva scenarija. Kremlj bi se mogao povući sa istoka Ukrajine i pokušati da popravi odnose sa Zapadom. Ili bi umjesto toga mogao obnoviti inicijativu i povećati pritisak na evropske lidere u pokušaju da podijeli kontinent.

Ono što je očigledno je da je manevarski prostor Rusije u njenom susjedstvu prilično ograničen. Vojna operacija velikog obima na istoku Ukrajine bi značila velike žrtve ii dodatne sankcije. Takođe bi značila kraj Evroazijske ekonomske unije u povoju, jer su saveznici Moskve u Bjelorusiji i Kazahstanu jasno poručili da Rusija, ako želi da pojača pritisak na Evropu, pokuša izvan teritorije bivšeg Sovjetskog Saveza. Takav scenario čini Balkan vjerovatnim žarištem. Rusija svakako ne mašta o tome da uvuče Bosnu i Albaniju u svoju sferu uticaja, a niko na Balkanu ne sanja o tome da se priključi Evroazijskoj uniji. Njihov glavni trgovinski partner je Evropske unije - kompanije tamo traže investicije, a potencijalni emigranti gledaju da se skrase.

Isto kao što je dvorište EU, Balkan je i slaba tačka briselske diplomatije. Bankarski sistemi regiona su krhki. Ako bi kompanije sa velikim depozitima i ruskim vezama iznenada povukle novac, rezultat bi mogao biti rasprostranjena nesolventnost, a sa tim i protesti. Zapadne vlade bi bile uzdrmane. To je mjesto gdje se vrši pritisak, ako Moskva želi da učini da se Evropljani osjećaju nelagodno.

Kontrolisana kriza na Balkanu bi obezbijedila Rusiji prednost u pregovorima. Primorala bi mnoge evropske vlade da skrenu pažnju sa Ukrajine. I učinila bi gotovo nemogućim za EU da sačuva makar privid jedinstva kada je u pitanju bezbjednost. Otvorio bi se jaz između sjevera i juga Evrope.

Opstanak Bosne kao jedinstvene države ne može se uzimati zdravo za gotovo. Ako bi Rusija otvoreno podržala secesionističke težnje Republike Srpske, to bi mogla biti tačka sa koje nema povratka. Odluka Moskve da se uzdrži prilikom glasanja u UN o odobravanju produžetka misije EU u toj državi navodi mnoge da vjeruju da Kremlj ozbiljno razmatra takav potez.

Odnosi između Srbije i Albanije su pogoršani tokom prošle godine. Napadi Rusije na licemjerje zapada imaju odjeka u Beogradu. Ekonomija tog regiona uveliko zavisi od ruske nafte i gasa, tako da bi bilo kakav prekid izazvao problem. Pet godina nakon krize 2009. godine - kada je Rusija zaustavila protok kroz Ukrajinu, uskrativši gas jugoistočnoj Evropi - nije završen nijedan projekat osmišljen da učini region manje zavisnim od Rusije. Izgleda da Moskva ima prijatelje na Balkanu na visokim pozicijama.

U centru uticaja Kremlja na region nije kulturni afinitet, slovenska solidarnost ili uticaj Pravoslavne crkve, već nešto manje uzvišeno. Korupcija povezuje ljude, a na Balkanu povezuje opasne ljude. Većina balkanskih oligarha ima ruske veze. Ruska spoljna politika bi ih lako mogla iskoristiti.

Međutim, destabilizovanje Balkana - ako Moskva zaista to pokušava - jeste rizičan projekat. Rusija ne može ponuditi tim društvima ni funkcionalan ekonomski ni politički model. Ona ne može čak ni dati puno novca. Zajednička ozlojeđenost nije isto što i zajednička perspektiva. Odustajanje od izgradnje gasovoda Južni tok je smanjilo uticaj Moskve. Ruske kompanije će biti veliki gubitnici u slučaju bilo kakvog pokušaja Rusije da destabilizuje prozapadne vlade na Balkanu. A kao što pokazuje ukrajinska kriza, oligarsi su nepouzdani saveznici. Oni nemaju prijatelje, samo finansijske interese, i strahove. Merkel se s pravom plaši da bi Balkan mogao biti novo igralište napasnika iz Kremlja. Ipak, Putin bi takvom politikom više izgubio nego što bi dobio.

Prevela: A. ŠOFRANAC

( Ivan Krastev )