Priča o gradu je priča o svijetu

Knjiga koja je više od istorije, priča o ljudima prije nas i Gradu u kojem se prelamala sudbina svijeta - ukratko o tome govori knjiga „Istanbul, priča o tri grada I - II“ britanske istoričarke Betani Hjuz. Ovu sjajnu studiju o jednom od najstarijih i najvećih gradova, u kojoj autorka pokazuje da ono drugo i drugačije u odnosu na Zapad postoji i opstaje vjekovima, objavila je Laguna. Knjiga „Istanbul“ je inače izvorno objavljena prošle godine u Velikoj Britaniji i od tada se nalazi na bestseler listama, što je rijetkost za istoriografsko štivo.

Istanbul je oduvijek bio mjesto u kojem se priče i istorija sukobljavaju i prepliću, gdje je legenda snažna kao i istorijska činjenica. Ovaj grad sa tri imena tokom vjekova - Vizantion, Konstantinopolj, Istanbul - postoji u isti mah i kao ideja i kao mjesto, prelazi granice stvarnog i zamišljenog. Carigrad, kako su ga zvali još Sloveni, kapija između Istoka i Zapada, prestonica rimskog, vizantijskog, latinskog i osmanskog carstva, u jednom periodu centar hrišćanstva, a kasnije i islama, i danas je jedan od najvećih gradova na svijetu. Arheolozi su pronašli četrdeset i dva sloja ljudskih naseobina na njegovom tlu. Bio je dom Grcima, Persijancima, Rimljanima, Latinima, Vikinzima, Jevrejima, Osmanlijama, Jermenima i mnogim drugim narodima. U Istanbulu i danas postoje Beogradska kapija i Beogradska šuma. Putujući kroz istoriju autorka nam otkriva mnoga lica ovog „dijamanta između dva safira“, koji je bio i Bogorodičin i krstaški i Alahov grad, a dugo je opisivan kao „čežnja cijelog svijeta“. Ova jedinstvena biografija grada koji je veličanstven, magičan i mističan je poseban potez genija. Istorija carskog grada prikazana je kao pozorišna predstava u tri čina, a glavni junaci su Kserks, Alkibijad, Konstantin, Justinijan, Teodora, Sulejman Veličanstveni, ali i oni kojima imena nijesu zabeležili. Eho njihovih djela dopire do nas dok gledamo ovaj kosmopolis, koji objedinjuje različite vjere i nacije i povezuje kontinente. Sa strašću i velikim entuzijazmom, uz impresivnu umješnost, autorka je u potpunosti ispunila veličanstveni zadatak da predstavi istoriju Grada koji traje više od 3.000 godina, ali je priča o njemu iz ovih ili onih razloga bila zanemarena u odnosu na druge velike urbane centre.

Betani Hjuz kaže da se sa Istanbulom prvi put srela kada je imala 18 godina.

„Dopala mi se njegova snaga, sjaj i buka grada“, kaže ona. „Volim njegov urođen karakter. Zato što je oduijek bilo mjesto susreta, ne samo sa istoka i zapada, već i kritično, sjevera i juga - a ljudi to zaboravljaju - da Bosfor povezuje Rusiju na sjeveru sa Afrikom na jugu. Dakle, ako istražujete priču o gradu, završićete istraživanje sa pričom o svijetu. Pišući ovu knjigu htjela sam da vidim kako je ostatak svijeta uticao na Istanbul i kako se ono što se dogodilo u gradu razvijalo i uticalo na globalnu priču - tako da je morala postojati međunarodna veza. Ali, Istanbul je oduvijek bio grad građana, tako da je to i priča o stanovnicima, i velikim i malim, i bogatima i siromašnima. I takođe, kritički, kako o ženama tako i o muškarcima.“

Betani Hjuz je poznata po tome što se bori sa ženskim figurama, stvarnim i mitskim, a veliki dio njenog rada odnosi se na to kako su žene posmatrane tokom vremena i kako su uticale na našu modernu kulturu. Ta tema i dalje traje u „Istanbulu“ - nekoliko izvanrednih žena postavljeno je tokom pripovijesti ove priče. Na pitanje ima li omiljenu junakinju, Hjuz kaže: „Volim Teodoru. Bila je carica Vizantije u VI vijeku. Otkrila sam je pre 20 godina i od tada sam lagano pisala o njoj. Ona je nevjerovatan lik. Počela je kao erotična plesačica na hipodromu a završila kao carica miliona kvadratnih milja. Dopada mi se činjenica da je riječi sprovodila u djelo ne obazirući se šta drugi misli o tome i da li je podržavaju. Čim je imala vlast, ona i njen suprug Justinijan počinju da sprovode reforme. Oni pokušavaju da zabrane seksualnu trgovinu, djelovanje makroa, podvođenje i čedomorstvo. Ona gradi sigurnu kuću za prostitutke i pozdravlja izbjeglice u carskoj palati. Izvanredno je što je bila dovoljno hrabra da bude pionir socijalne pravde.“

Profesorka Betani Hjuz je nagrađivana istoričarka, autorka i voditeljka, koja se već 25 godina bavi antičkom i srednjovjekovnom istorijom i kulturom. Predaje na brojnim univerzitetima u Velikoj Britaniji, između ostalih na Oksfordu i Kembridžu, i naučni je saradnik u Kraljevskom koledžu u Londonu. Napisala je i vodila više od 50 radio i TV dokumentaraca za BBC, Discovery, History…

Godine 2013. dodijeljen joj je počasni doktorat na Univerzitetu u Njujorku, u znak priznanja za njen izvanredan doprinos istoriji i njegovoj međunarodnoj promociji. Njene najpoznatije knjige su: „Jelena Trojanska: boginja, princeza i kurva“ i „Pehar otrova: Sokrat, Atina i potraga za dobrim životom“

( Vujica Ognjenović )