U nauci je bitan samo kvalitet

Odgovor na tekst “Afirmacija ili blamaža nauke na UCG“, autora prof. dr Petra Vukoslavčevića

O naučnom radu svakog naučnog radnika govore njegove radovi i nikakav „Stav“ neće promijeniti kvalitet njegovog rada. U nauci nema demokratije, većine i manjine, postoji kvalitet naučnog rada pojedinca i to je sva istina.

U savremenom svijetu, kad je riječ o rangiranju časopisa (ne pojedinaca i njihovog naučnog rada), opšteprihvaćena je tzv. Tomsonova SCI rang lista, koja bez obzira na određene nedostatke daje jedan značajan parametar o mjestu koje pojedinci, univerziteti i države zauzimaju danas u svijetu kad je riječ o nauci.

Međutim, i ovdje kao i u mnogim drugim aspektima društva, ima pokušaja relativizacije i banalizacije koji po pravilu dolaze od onih koji sebe vide kao “naučne veličine” što je u maloj sredini poseban problem, a koji se po pravilu javljaju kad se dodijele drugima nagrade a ne njima, ili kad dođe do promjena u naučnoj politici institucije. Osvrnuću se na nekoliko najvažnijih “urbanih legendi” koje neki pojedinci plasiraju kad je riječ o nauci, i njenom vrednovanju na UCG.

Časopis nije kvalitetan ako objavljuje veliki broj izdanja godišnje? Neki od najpoznatijih svjetskih časopisa izlaze dnevno ili nedeljno. Vodeći svjetski časopisi Nature i Science izlazi nedeljno, pa niko ne dovodi u pitanje njegov ugled, osim gospodina Vukoslavčevića sa Mašinskog fakulteta, koji je ustvrdio da su časopisi sa velikim brojem izdanja godišnje vjerovatno i predatorski?! Naučnici nijesu kvalitetni ako objavljuju veliki broj radova u časopisima? Vodeći naučnici danas na univerzitetima u Ljubljani, Zagrebu i Beogradu, da ne pominjem evropske i američke univerzitete, redovno imaju 200, 300 i višse radova u časopisima koji se nalaze u SCI. Potpuno je netačna konstatacija da je prosjek objavljenih radova na poznatim univerzitetima u najvećem broju naučnih oblasti 1-2 rada godišnje. Gospodin Vukoslavčević koji je iznio ovu tvrdnju od 1981. do danas objavio je 19 radova (što se može vidjeti na zvaničnom sajtu UCG), te bi se teško uklopio čak i u ovakav (decenijski) prosjek.

Naučnici ne objavljuju u „prestižnim“ časopisima? U svakoj naučnoj oblasti naučnici dobro znaju koji je časopis „vodeći“ bez obzira na mjesto koji taj časopis zauzima na Thomsonovoj SCI/SCIE listi. U oblasti kojom se ja bavim, taksonomija i istraživanje biodiverziteta, časopis ZOOTAXA je prepoznat kao vodeći časopis (o čemu govori i broj naučnika koji tamo objavljuju, broj novih vrsta koji se publikuje) i stvar je naučnog prestiža svakog pojedinca objaviti svoj rad u takvom časopisu. Kvalitet naučnog rada bilo kog pojedinca danas se lako može provjeriti bilo preko ResearchGate (dovoljno je na Googlu ukucati ResearchGate i Vladimir Pešić i vidjeti njegove radove) ili preko Google Scholar.

Kolaborativni radovi ne doprinose razvoju nauke? Danas se mnogim naučnicima zamjera što objavljuju u tzv. kolaborativnim radovima sa 10 i više autora. Zaboravlja se da se danas u savremenom svijetu od naučnika očekuje da rade u nacionalnim i međunarodnim projektima i u timovima koji okupljaju veliki broj pojedinca, i gdje je dobijeni rad predstavlja rezultat čitavog tima. Netačna je tvrdnja kolege Vukoslavčevića da pojava radova sa 20 i više autora “prvenstveno posljedica pojave tzv. predatorskih časopisa”. Vodeći međunarodni timovi u skoro svakoj oblasti (uključujući i čitav CERN!) publikuju radove na kojima se nalazi veliki broj autora u vrhunskim časopisima. Publikovanje upravo ovakvih radova doprinosi međunarodnoj povezanosti i pojedinca i samih institucija.

Što se tiče publikovanja u predatorskim časopisima koji se nalaze na tzv. Beall’s listi predatorskih izdavača i časopisa, postoji opasnost od publikovanja u ovakvim časopisima i ona je prepoznata od strane Univerziteta i Naučnog odbora, te se svi radovi prilikom izbora u akademska i naučna zvanja provjeravaju, što je dobro poznato akademskoj zajednici na Univerzitetu. Netačna je tvrdnja da je Univerzitet ukinuo kategorizaciju časopisa. Kategorizaciju nacionalnih i međunarodnih časopisa svugdje u svijetu propisuje (ili bi trebalo da to radi) nadležno Ministarstvo nauke ili prosvjete, ili određene državne agenicije koje se bave ovom problematikom, a ne univerziteti.

Što se tiče generalnog stava o afirmaciji ili blamaži nauke na Univerzitetu Crne Gore, o tome crnogorska javnost može najbolje da procijeni na osnovu činjenice da su ove godine naučnici (njih čak 140) sa ovog Univerziteta objavili skoro 170 radova u časopisima koji se nalaze na Tomsonovoj SCI rang listi. Među ovom gospodom nije bilo gospodina Vukoslavčevića, ali vjerujem da za njega radi vrijeme, te se nadam da ćemo imati priliku da vidimo i njegov doprinos nauci.

( Vladimir Pešić )