Putindan

Razboriti Beograđani u šali su 16. oktobar nazvali Putindanom. Ne sjećam se da je posjeta bilo kog državnika na planeti izazvala toliko pažnje, kao što je slučaj sa posjetom Beogradu predsjednika RF Vladimira Putina. Za taj 16. oktobar priređena je i velika vojna parada.

Ozbiljnom analizom ovog događaja mogu se izvesti tri dokazive ocjene. Bilo je briljantno, šeprtljavo i nepristojno.

Sav normalan svijet skoro sedam decenija slavi 9. maj kao Dan pobjede nad nacifašizmom. S razlogom, jer je baš na taj dan poraženo najveće zlo koje pamte svjetske civilizacije. Malo koji narod je u toj borbi platio toliku cijenu, kao što su platili Srbi. Srbija posebno. Apsolutna većina predratnih diplomaca, studenata i profesora beogradskog filozofskog, pravnog, te fakulteta medicine i farmacije svrstala se u redove partizanskog pokreta. Oni su zasigurno bili najprosvećeniji dio jednog naroda. Ali, niko tako ne srlja u društveni, politički i kulturološki suicid kao Srbi i Srbija.

Antifašizam sitematski protjeruju, agresivno se vrši revizija istorije, a napadno se pravno i politički rehabilituje pokret, koji je bio ratni saveznik nacifašizma. Tiho je to otpočelo za vrijeme Miloševića, a zamah je dobilo za vrijeme Koštunice i Tadića. U SPC se to radi slavodobitnički i euforično. Četničko ludilo je uhvatilo i one koji ta vremena i ne pamte. A onda šok - u Srbiji prvo obilježavanje jedne od pobjeda nad fašizmom. I to u organizaciji političara koji su ponikli u partiji, koja je ratoborno četnikovala na jugoslovenskim prostorima. Neki od njih imaju i titulu četničkog vojvode. Neka k vragu idu njihove titule i činovi, važno je da je upamećivanje otpočelo.

Pozitivna je činjenica da je obilježena 70. godišnjica oslobođenja Beograda. Vojska Srbije je, sa onim čime raspolaže, vrlo dobro uradila sve u vezi sa vojnom paradom. Da li je političko rukovodstvo bilo iskreno u obilježavanju tog velikog datuma? Vrlo je sumnjivo. Vojna parada je uvijek posljednji čin u obilježavanju značajnih datuma, a ova nije održana 20. oktobra, kada je Beograd oslobođen, nego 16. oktobra, baš na dan posjete Vladimira Putina. Otvorilo se pitanje da li je vojna parada upriličena povodom Dana oslobođenja Beograda ili je to ipak bila počast Putinu. Kada su u neiskrenosti “ulovljeni”, počeli su se šeprtljavo vaditi. Naknadno su počeli pozivati predsjednike i premijere država antihitlerovske koalicije, čime su produbili sumnju u svoje antifašističko opredjeljenje. Zvaničnici zapadne oslobodilačke koalicije su ignorisali vojnu paradu.

Svečani govor predsjednika države, u vezi sa nekim događajem, uvijek se uzima kao etalon za analizu. Kako je izgledao govor predsjednika Republike Srbije? Na prvi pogled, izgledao je emotivno rodoljubiv i pristojan. Da li je to baš tako? Dva puta je pomenuo partizane, a niti jednom Jugoslaviju, Tita, kao vrhovnog komandanta, Peka Dapčevića, kao komandanta armijske grupe, te Sava Drljevića, glavnog operativca Beogradske operacije.

Niko, pa ni sam Nikolić, nije pomenuo čitavu armiju ilegalaca SKOJ-a, koja je u okupiranom Beogradu, njemačkoj vojsci zadavala velike muke. Grupa od 200 skojevaca, sa Pašinog (danas Lekinog) brda, svakodnevno je zagorčavala život njemačkoj komandi. Vrhovnom štabu je, upravo preko SKOJ-ske mreže, potpuno bilo poznato stanje u Beogradu.

Evo nekoliko naznaka u vezi sa oslobađanjem Beograda. Kada je Politbiro KPJ 4. jula 1941. donio odluku o dizanju ustanka protiv fašizma, Tito je zaključio: “U Beogradu smo donijeli odluku o borbi protiv fašizma, u Beogradu ćemo to zlo i poraziti.” On je sredinom 1944. upozorio da, kada njemačka grupa armija “E” bude prisiljena na povlačenje iz Grčke, svu odmazdu će “iskaliti” na Srbiji, a da Beogradu prijeti opasnost da bude zbrisan. Zato Njemačka sila mora biti slomljena prije Beograda. Naredio je da se u julu i avgustu 1944. izvede Topličko-jablanička operacija, kojom bi se lomila snaga njemačke vojske. U toj operaciji, NOVJ je imala najviše gubitaka od četnika, koji su revnosno sadejstvovali njemačkim snagama.

Tito je u tajnosti 21. septembra sa Staljinom sklopio sporazum o sadejstvu Crvene armije i NOVJ, te o oročenom baziranju jedinica Crvene armije na teritoriji Jugoslavije. Šestog oktobra je izdao naređenje da u Beograd prvo uđu jedinice NOVJ, a nakon toga jedinice Crvene armije, sa čime se maršal Birjuzov složio. Naredio je da se VI lička divizija, usiljenim maršem i pod borbom, uputi kao pojačanje jedinicama Beogradske operacije. Ta divizija je tokom marša imala 20 borbi i uglavnom sa četnicima, a u borbi kod Valjeva je od četnika izgubila 98 boraca.

Herojska je uloga u oslobađanju Beograda, na skupu nepomenute, VI ličke. U Beogradskoj operaciji se sudarilo 160.000 vojnika. Ko je 20. oktobra oslobodio Beograd, Srbi i Srbija ili Jugoslavija? Od 18 divizija NOVJ u Beogradskoj operaciji, njih 9 je bilo iz Srbije, a 9 sa ostalih jugoslovenskih prostora. To su istorijske činjenice. Sjutradan, pod rukovodstvom partizanskog prvoborca, te velikog umjetničkog stvaraoca, Oskara Danona, u prepunoj sali Narodnog pozorišta, održana je prva pozorišna predstava. Ništa od svega ovoga niko nije pomenuo u bilo kom kontekstu.

Da li je sve ovo poznato predsjedniku Nikoliću? Od njega se i ne traži da mu sve to bude poznato, ali istoričari sve ovo imaju u arhivima Beograda. Višegodišnja politika Srbije dovela je do toga da se mladi i nadobudni istoričari danas ponašaju više kao politički komesari, u ratu poražene, a danas povampirene, četničke ideologije, nego li što se ponašaju kao ozbiljni istoričari. Da zaključim svoju ocjenu o govoru predsjednika Srbije - govor je bio skriveno jugofobičan i nepristojno revizionistički. Svakom normalnom čovjeku pomirenje među građanima je prihvatljivo, ali revizija istorije je veoma opasna. Ne mijenjam svoje kritičke stavove prema autokratskom načinu vladanja Vladimira Putina. Njegov govor na skupu u Beogradu nikoga nije provocirao, niti je koga iritirao. Govor je ukazao na istorijske činjenice, a antifašizam, kao temeljna evropska vrijednost, bio je srž govora. Naglasio je da su Jugoslavija i njena vojska bili saveznici u borbi protiv nacifašizma. Iz tih postulata je izveo poruke Srbiji za buduće prijateljstvo Srbije i RF. Briljantan govor!

U višednevnim manifestacijama, sa viškom fingiranja i manjkom istinskog vrednovanja antifašizma, niko nije pomenuo najznačajnije ličnosti u oslobađanju Beograda. Bila mi je čast da budem u društvu antifašista i uglednih ličnosti iz Beograda. Položili smo cvijeće na grobove Josipa Broza Tita, Peka Dapčevića i Mijalka Todorovića. Iskreno se nadam da će se Srbi i Srbija konačno 9. maja iskreno pridružiti antifašističkoj koaliciji. Ako uspiju, onda ćemo im oprostiti šeprtljavost i nepristojnost u vezi sa 70. godišnjicom oslobođenja Beograda.

( Blagoje Grahovac )