Veliki belaj

Dvije nedelje prije sada već famozne fudbalske utakmice između Srbije i Albanije, učestvovao sam na međunardonoj konferenciji Beogradskog bezbjednosnog foruma, na panelu sa temom “Srbi i Albanci - prijatelji i saveznici do 2025. godine”.

Sigurno, da je kojim slučajem ova debata organizovana poslije utakmice, antialbanskog vatrometa i parola, provokativnog leta velikoalbanskog drona i navijačkih izliva rasizma i nasilja nad albanskim igračima na terenu, organizatori bi vjerovatno preimenovali panel u “Srbi i Albanci - kako spriječiti pretvaranje jedne obične fudbalske utakmice u veliki rat!”

No, panel je održan prije utakmice, kada su mnogi zvaničnici - i srpski, i albanski, i evropski, pa čak i kosovski - govorili da je vrijeme novih, dobrosusjedskih odnosa između dva naroda već počelo, i da smo već danas, odmah, u stanju da prevaziđemo sve istorijske nesulgasice i nesporazume i stavimo tačku na ovaj belaj među nama i postanemo prijatelji i saveznici unutar okvira Evropske unije - možda čak i prije 2025. godine!

Ne zato što sam znao nešto više no svi obični ljudi sa ovih prostora (jer nijesam znao ništa više no svi ostali), a možda čak i upravo zato što znam sve ono što znaju obični ljudi sa ovih naših prostora, imao sam veliku rezervu prema ovako krajnje optimističnoj ideji da bi Albanci i Srbi, posle više od stotinu godina razmirica i konflikta, mogli završiti kao prijatelji i saveznici za kratko vrijeme, koliko god da želja da se postane dio zapadnog demokratskog svijeta iziskuje ovakvu esencijalnu promjenu odnosa.

I tako, dok su srpski, evropski i neki drugi govornici uglavnom insistirali na pozitivnim dostignućima aktuelnog dijaloga između Kosova i Srbije, koji je bio, kao što se to izrazi jedan srpski zvaničnik, uspješan zahvaljujući “konstruktivnoj nejasnoći”, morao sam insistirati da se ovako veliki istorijski belaj ne može riješiti nejasnoćama, koje omogućavaju svakoj strani da drugačije tumači međusobni dogovor. Šta više, jasnoća je suštinski važna da bi se konflikt u odnosima prevazišao! Bez apsolutne jasnoće oko toga ko je za šta odgovoran, i ko na šta ima pravo, apsurdno je govoriti o normalizaciji ili miru između dva naroda.

Što, za mene, znači da Srbija mora prihvatiti odgovornost za zločine iz vremena rata, izviniti se što je kao država organizovala pokušaj ubistva nad albanskim narodom na Kosovu i, shodno tome, pokajati se i priznati kosovsku državnost! Što ne znači da bilo ko, Srbin ili Albanac, može izbjeći odgovornost za počinjeni zločin, jer za svaki zločin mora postojati pravda. Ali Srbija, kao država, mora prihvatiti posljedice državne politike koja je bila antialbanska!

Ili, kao što to lijepo kaže švajcarski istoričar Oliver Jens Schmitt: proces pomirenja između Albanaca i Srba ne može početi bez jednog iskrenog, jasnog i nedvomislenog akta izvinjenja od strane Srbije za državno organizovane zločine koje je počinila nad Albancima u vrijeme rata 1998-1999 godine.

Ovo nije stvar političkih pregovora, zvaničnih izjava, zajedničkih slikanja u lijepo uređenim evropskim kancelarijama! Ovo je stvar prevazilaženja istorijskog neprijateljstva, zatvaranja jednog začaranog kruga koji iznova rađa belaj između dva naroda, koji je počeo nekada davno kada je cijela Jugoistočna Evropa bila pod Otomanskim carstvom.

Naravno, utakmica sa crveno-crnim dronom, sa jedne strane, i pozivima na klanje Albanaca, sa druge, nije realnost u kojoj se može govoriti o pomirenju. To je postalo više nego jasno svakome, naročito u danima poslije utakmice, kada su mnogi mediji iz naftalina devedesetih godina prošlog vijeka povadili naslove mržnje i lansirali ih na današnje naslovnice, a srpski i albanski politički lideri, isti oni koji se rukuju i grle u Briselu, vatreno stali da brane nacionalističke pozicije.

U takvim okolnostima, jedan fudbalski meč na vidjelo je iznio brutalnu stvarnost naše današnjice.

U Srbiji, dok hiljade huligana kliču “Ubij, zakolji Šiptara”, država ih podržava glasno, većina naroda glumi kao da nije čula, a ono malo razumnih srpskih glasova se ne može čuti od medija u potrazi za albanskom krvlju!

Kod Albanaca, frustracija sa stagnacijom i političkim, društvenim i ekonomskim neuspjesima i u Albaniji i na Kosovu, gura ljude u pravcu obnovljenog, apsolutističkog i agresivnijeg nacionalizma, koji rizikuje ubijanje svake demokratske rasprave unutar Albanaca!

I, ne bi priča bila kompletna bez međunarodnog faktora - u slučaju utakmice to je bila UEFA, koja je u najboljoj tradiciji evropskih posrednika, pokušala da izjednači sve, uključujući i odgovornost, pa je izjednačila i napadača sa napadnutim, ignorišući potpuno antialbanski rasizam sa stadiona u Beogradu! Tako je jedan dron postao jednako opasan kao hiljade nasilnika koji pozivaju na ubistvo čitave jedne nacije!

*Dvadeset i pet godina posle završetka Drugog svjetskog rata, 7. decembra 1970. godine, tadašnji njemački kancelar, Vili Brant, bio je u posjeti Poljskoj, sa kojom je tog dana potpisao Dogovor kojim je Berlin i zvanično prihvatio posleratne granice Poljske i obavezao se da ih nikada više neće osporavati.

Tokom te posjete, Brant je stao i pred spomenik u nekadašnjem Varšavskom getu, podignut u znak sjećanja na jevrejske žrtve nacizma. Protokolom je bilo predviđeno da njemački kancelar tu položi vijenac, ali je Brant, pošto je to i uradio, odlučio da padne na koljena, spusti glavu i stane pred spomenik nekoliko minuta u ćutanju, kako bi cijeli svet shvatio svu iskrenost njegovog gesta izvinjenja i kajanja za zločine koje su njegovi njemački sunarodnici učinili Jevrejima, Poljacima i cijelome svijetu. Vili Brant nikada nije bio na strani Hilterovog režima, od rane mladosti se protivio nacistima, a tokom rata je čak morao da živi u izgnanstvu. Ali, osjetio je potrebu da, u ime njemačkog naroda, izrazi žaljenje i kajanje za učinjene zločine.

Albansko-srpskom belaju može doći kraj onog dana kad neki srpski Vili Brant dođe u Prištinu da bi potpisao dogovor o priznavanju državnih granica Kosova i da bi izrazio žaljenje i kajanje za žrtve srpske države!

Dotle, i fudbal će, izgleda, biti dio belaja!

( Agron Bajrami )