Patrik Modijano - pisac posvećen čuvanju sjećanja
Nakon što je Englud saopštio odluku akademije i vijest prostrujala svjetskim medijima, Nobelov komitet nije mogao da pronađe Modijanija i saopšti mi novost
Francuski pisac Patrik Modijano, čiji je opus najvećim dijelom posvećen pitanjima memorije i identiteta, dobitnik je Nobelove nagrade za književnost za 2014. godinu, saopštila je juče Švedska akademija, ističući njegovu posvećenost očuvanju sjećanja.
“Patrik Modjiano poznato je ime u francuskoj književnosti, ali ne i drugdje u svijetu. On piše knjige za djecu, filmske scenarije i, uglavnom, romane. Piše o sjećanju, identitetu i vremenu. Njegovo napoznatije djelo je 'Nestala osoba'. To je priča o detektivu koji je izgubio pamćenje”, rekao je stalni sekretar Švedske akademije Peter Englund obrazlažući nagradu.
Nakon što je Englud saopštio odluku akademije i vijest prostrujala svjetskim medijima, Nobelov komitet nije mogao da pronađe Modijanija i saopšti mi novost. Modijanov opus posvećen je najvećim dijelom nacističkoj okupaciji i njenim posljedicama u Francuskoj. Pisac romana “U kafeu izgubljene mladosti”, “Rodoslov” i “Lacombe Lucien” prema kome je snimljen film, nije bio jedan od favorita kladioničara. Dodjela Nobelove nagrade za književnost Modijanu predstavlja iznenađenje u književnim krugovima i javnosti.
Prema ocjeni kritike, Modijano se uporno vraća jednoj te istoj temi, naoko insistirajući da “obnova” dolazi ponavljanjem prije nego izmišljanje nečega “novog”. U njegovom slučaju stalna tekuća tema je Pariz poslije rata i u šezdesetim godinama prošlog vijeka, ljudi sa nejasnim identitetima i ljudi koji jednostavno nestaju.
Modijano je rođen je 30. jula 1945. u predgrađu Pariza Bulonj-Bijankur. Otac mu je bio Jevrej porijeklom iz Aleksandrije, a majka Belgijanka koja je u Pariz došla 1942. da okuša sreću kao komičarka. Roditelji koji su se upoznali u okupiranom Parizu živjeli su napola u tajnosti. Mladi Patrik proveo je cijelo djetinjstvo u atmosferi natopljenoj “otrovnim vonjem okupacije”, povezanoj sa konstantnim očevim problematičnim vezama i pričama koje je slušao. Lutajući između škole i hotela, između odsutnog oca i majke na turneji, vrlo rano prepušten sam sebi, Patrik Modijano sačuvao je iz svog pustolovnog djetinjstva nostalgiju, koja se odražava u gotovo svim njegovim romanima i koja je okrutno prekinuta tragičnom smrću mlađega brata Rudija 1957, kojem je posvetio svoje prve knjige.
Škole je pohađao u nekoliko gradova francuske provincije i u Parizu, ali fakultet nikada nije upisao. Od 1967. profesionalni je pisac. Objavio je preko dvadeset knjiga, a na njegova djela duboko je uticala atmosfera u poslijeratnom Parizu i očevo zanemarivanje. Osim po književnim djelima poznat je i kao autor nekoliko scenarija prema sopstvenim ili tuđim predlošcima. Među posljednjim su mu djelima “Acci dent nocturne” (2003), “Ephemeride” (2002), “Des inconnues” (1999), “Dora Bruder” (1997), “Du plus loin que l'oubli” (1996), roman “Chien de Printemps” (1993), “Un cirque passe” (1992), “Fleur de ruine” (1991), “Voyage de noces” (1990). Za svoje je djela primio brojne nagrade, među ostalima Gonkurovu nagradu, Nagradu Francuske akademije, “Dijamantsko pero”...
Prošle godine Nobelovu nagradu dobila je kanadska spisateljica Alis Manro, koja se proslavila zbirkama priča. I ove godine dodjelu Nobelove nagrade za književ nost pratila su nagađanja imena dobitnika i procjene kladioničara, prema kojima su glavni favoriti japanski romanopisac Haruki Murakami i kenijski autor Ngugi va Tiongo. Među potencijalnim dobitnicima, čija su imena najčešće pominjana, bili su i sirijski pesnik Ado nis, Bjeloruskinja Svetlana Aleksijevič, novinarka i autorka dokumentarne proze, albanski pisac Ismail Kadare, Milan Kundera, norveški dramski autor Jun Fose, američki pisac Filip Rot, alžirska autorka Asja Đebar, austrijski pisac Peter Handke... Nobelove nagrade biće svečano uručene 10. decembra, na godišnjicu smrti Al freda Nobela.
“Svi smo određeni mjestom i vremenom rođenja” U Franscuskoj, novinari Modijanija opisuju kao nekog na koga nikada nećete naići na pariskim književnim koktelima koje urednici izdavačkih kuća tako vole, niti ćete zapaziti njegovu pomalo nezgrapnu figuru u nekom popularnom tok šouu. “Malobrojni su njegovi intervjui, ali su njegove riječi n e procjenjive...Osvajajući lju ba z n ošću, uvodi vas u svoj kabinet, prostranu prostoriju punu antikvarnog namještaja i beskrajnih polica sa knjigama, uglavnom esejima o ratu, na francuskom i engleskom jeziku”, opisao je jedan novinar susret sa Modijanijem. “Poslije svakog romana, imam utisak da sam sve raščistio”, kazao je Modijani u jednom od intervjua. “Ali , znam da ću se opet i ponovo vratiti istim, sitnim detaljima, malim stvarima koje su dio onog što sam.
Na kraju, svi smo određeni mjestom i vremenom u kojem smo rođeni”, objasnio je pisac. U intervjuu za “Figaro” iz 2012. godine, Modijani je uporedio pisanje sa vožnjom kroz maglu. Kaže da mu je pisanje padalo “užasno” kada je bio mlađi. “Nedavno sam se osvrnuo na svoje prve rukopise i odjednom mi je nedostajalo vazduha, prostora. Upravo tako sam se osjećao tada, u trenutku kad su oni nastajali. Kao da sam se gušio”, kazao je Modijani za “Figaro”. Iako je danas tenzija manja nego tih dana, nastavio je, ipak ne osjeća da je mnogo napredovao.“Dugo vremena ponavljao mi se isti san san da ne moram više da pišem, da sam slobodan. Ali avaj, nisam slobodan, i dalje raščišćavam isti teren, osjećajući da taj posao nikada neće biti završen”, naveo je Modijani.
Kada odluku donese “De Aderton” Nobelovu nagradu za književnost dodjeljuje Švedska akademija koja se sastoji od 18 članova koji tu čast zadržavaj u doživotno. Među sadašnjim članovima, poznatim pod nadimkom De Aderton (Osamnaestorica), nalaze se istaknuti švedski književnici, lingvisti, profesori književnosti, istoričari i ugledni pravnici.
Dobitniku Nobelove nagrade za književnost pripada novčana nagrada, diploma i medalja. Medalju je dizajnirao je švedski vajar Erik Lindberg, a predstavlja mladića koji sjedi pod stablom lovora i sluša i zapisuje pjesmu Muze. Na medalji su ugravirane riječi iz Vergilijeve Eneide: Inventas vitam juvat excoluisse per artes (odnosno, "oni koji su svojim znanjem učinili život na zemlji boljim"). Novčana nagrada vrijedna je osam miliona kruna (oko 910.000 eura ) .
Galerija
( Nina Vujačić )