Radovi Bata Brajovića: Istraživačka odiseja duga pola vijeka

JU Muzeji i galerije Podgorice, početkom jula ove godine, priredila je u podgoričkoj Modernoj galeriji, retrospektivnu izložbu istaknutog crnogorskog slikara Dragoljuba Bata Brajovića (Podgorica, 1939).

U tri izložbene sale na spratu galerije, prezentirano je devedesetdva rada, među kojima su najbrojnije slike ostvarene uljem i akrilikom na platnu, zatim akvareli, crteži perom tušem i olovkom, grafike, slike-objekti, reljefi i skulpture, a radovi su nastali u periodu 1951-2013. U veoma dugoj, poluvjekovnoj istraživačkoj odiseji, tragajući za inspirativnim pobudama i sublimatornim ishodištima, Brajović je ostvario veoma sadržajan, vrlo raznovrsan i izrazit kreativno-likovni supstrat. U veooma preglednoj postavci, prepoznaju se izuzetno daroviti prvotni radovi, likovi svojih najbližih, sestre, brata, majke, supruge, te osobito moćan autoportret.

U nastavku eksplikacije, kontinuirano se iščitavaju mladalački dani, poetsko-ljubavni zanos i suspregnuti eros. Svakako, posljedice velikih ratova i svjetskih razazaranja, opšteg bola, tuge i patnje, bili su zasigurno Brajovićeva najplodotvornija i može se ustvrditi najubjedljivija stvaralačka faza. Tada su nastale njegove čudesne slike iz onirične sumaglice, poput “Preko velikog blata”, “Apokalipsa”, “Mumije”, “Juriš”.

Svakako, u strogom centru svih njegovih likovnih preokupacija je ljudsko stvorenje i njegovo ambijentalno okruženje. Kada je riječ o čovjeku i kompleksnim društvenim odnosima, Brajovićevo paradigmatsko polazište, fundirano je na vrlo karekterističnoj tipološkoj problematici, zapravo na svojevrsnoj misaono-tekstualnoj potki, koju umjetnik definiše na ironično-satiričan, pa može se reći i karikaturalan način.

U permanentnom stremljenju ka tematsko-aksionom globalitetu, Brajović je katkada spreman da opštu likovnost sporadično podredi diskursno-usmjeravajućoj komponenti. Tako su u tom naglašeno-saopštavajućem segmentu, veoma brojni radovi u raznovrsnim tehničko-tehnološkim varijacijama, slici, oprostorenoj slici, objektu, instalaciji, reljefu, skulpturi. Posebno su karakteristična ostvarenja: “Borba za hljeb”, “Ekologija glave”, “Pušač”, “Paun”, “Strašilo”, “Maskarada na korzou”, “Venerična Venera”, “Sizif”, “Borba kokošaka”, “Zastave”, “Hortikultura”, “Crnogorski pejzaž”.

Pored već pomenutih njegovih kapitalnih djela, koja su nastala na razmeđi sna i jave, koja greznu u zagonetnoj sumaglici i vječnoj strepnji, treba posebno istaći Brajovićeva novija ambijentalno-pejzažna istraživanja, u kojima je dosegnuo zavidan nivo likovne jezgrovitosti, jednostavnosti i sveopšte harmonije. Može se sa sigurnošću ustvrditi, da je Brajović, posebno u brojnim pariskim vedutama, koje su ostvarene uljem na platnu sa vrlo malo bojenog pigmenta i sa dosta rastvarača, sa naglašenim arabeskalnim crtežom i sporadičnim transparentno-kolornim flekama, potvrdio svoj izuzetan renome.

U tom segmentu su i brojne stare aglomeracije iz našeg primorja, kao i sa živopisnog planinskog sjevera.

Osim uljanih slika, Brajović je, boraveći u brojnim slikarskim kolonijama, u osebujnom ambijentalno-pejzažnom ozračju, ostvario veliki broj izvrsnih akvarelskih rješenja, koji ga zasigurno svrstavaju među naše vodeće akvarel-majstore.

Na samom kraju, potrebno je posebno konstatovati da je Dragoljub Bato Brajović, svojom aktuelnom petodecenijskom retrospekcijom, van svake sumnje potvrdio izuzetno visoko mjesto kojemu zasluženo pripada u crnogorskoj savremenoj umjetnosti.

Bijeg iz utabanih cjelina u nove likovne vokabularnosti

Brajović je veoma neobičan umjetnik, njegova nastojanja stalno su usmjerena prema novim vidovima tematske iskaznosti, a istovremeno i ka inavotvornim likovnim rješenjima. On često bježi iz utabanih ciklusnih cjelina, želeći da pronikne u sasvim nove i neotkrivene vidove likovne vokabularnosti. Upravo iz tih pobuda nastale su mnogi oprostoreni eksplikati, u kojima Brajović eksperimentiše neslikarskim materijalima, kao što su željezo, drvo, kost, plastika i drugi reciklažni materijali.

Koliko se god trudio da svjesno pobjegne iz nekih svojih majstorski ostvarenih i vrlo prepoznatljivih ciklusnih sadržaja, zasigurno se mora konstatovati, da ga upravo te cjelovitosti, apsolutno besprekorno karakterišu kao vrhunskog stvaraoca, pred kojim, kao da u umjetnosti više nema tajni.

( Slobodan Slovinić )