Predstojeći klasni rat

Njemački vojni strateg iz XVIII vijeka Karl von Klausevic definisao je rat kao nastavak politike drugačijim sredstvima, i kao u stara vremena kineski strateg Sun Cu, vjerovao je da obezbjeđivanje mira znači pripremanje za nasilni konflikt. Dok svijet postaje sve turbulentniji - što je očito u aktuelnom vojnom sukobu u Ukrajini, kontinuiranom haosu na Bliskom istoku i sve većim tenzijama u Istočnoj Aziji - takav stav nikada nije bio relevantniji. Ratovi se tradicionalno vode oko teritorije. Međutim definisanje teritorije je evoluiralo do te mjere da podrazumijeva pet oblasti: zemlju, vazduh, more, svemir u od nedavno sajberspejs. Ove dimenzije „klasnog rata“ definišu prijetnje sa kojima se svijet danas suočava. Specifični okidači, ciljevi i borbene linije takvih konflikata će vjerovatno biti utvrđene, u različitoj mjeri, na osnovu pet faktora: vjera, klan, kultura, klima i valuta. Zapravo ovi faktori već izazivaju konflikte širom svijeta.

Religija istorijski gledano predstavlja najčešće motive za rat, i XXI vijek nije izuzetak. Uzmite samo, na primjer, porast broja džihadističkih grupa, poput Islamističke države, koja nastavlja da zauzima teritoriju u Iraku i Siriji, i Boko Haram koji učestvuje u brutalnoj kampanji otmica, bombaških napada i ubistava u Nigeriji. Takođe je bilo nasilnih sukoba između budista i muslimana u Mjanmaru i na jugu Tajlanda, i između islamista i katolika na Filipinima.

Drugi faktor - klan - manifestuje se u porastu etničkih tenzija u Evropi, Turskoj, Indiji i u drugim djelovima svijeta, podstaknutim migracijom i konkurencijom za posao. U Africi, vještačke granice koje su iscrtale kolonijalne sile su postale neodržive, dok razna plemena i etničke grupe pokušavaju da iscrtaju sopstvene teritorije. A konflikt u Ukrajini je pokrenuo nezadovoljstvo koje je dugo tinjalo kod etničkih Rusa koji su ostali nakon pada Sovjetskog Saveza.

Treći potencijalni izvor konflikta sastoji se od suštinskih razlika koje stvaraju jedinstvene istorije određenog društva i institucionalni aranžmani. Uprkos tome što predstavljaju svega jednu osminu svjetske populacije, Sjedinjene Države i Evropa već dugo uživaju u ekonomskoj dominaciji - predstavljajući polovinu globalnog BDP-a - i nesrazmjeran međunarodni uticaj. Međutim, dok su nove ekonomske sile u usponu, one će sve više dovoditi u pitanje uticaj Zapada, i to ne samo oko udjela na tržištu i resursa; one će takođe željeti da u globalni poredak uliju svoje kulturalne stavove i okvire.

Naravno, takmičenje za resurse će takođe biti važno, naročito kako se budu manifestovale posljedice četvrtog faktora - klimatskih promjena. Mnoge zemlje i regioni su već izloženi ozbiljnoj nestašici vode koja će se samo intenzivirati dok klimatske promjene budu izazivale prirodne katastrofe, a ekstremni vremenski uslovi poput suša budu postajali sve učestaliji. Isto tako, kako se šumski i morski resursi budu smanjivali, nadmetanje za hranu bi moglo stvoriti konflikt.

Ovakva vrsta konflikta direktno je u suprotnosti sa obećanjem globalizacije - pristup stranoj hrani i energiji bi omogućio zemljama da se da se fokusiraju na svoje prednosti. Ukoliko novi konflikti i pritisak konkurencije dovedu do, recimo, ekonomskih sankcija ili opstrukcije ključnih trgovinskih ruta, balkanizacija globalne trgovine koja bi uslijedila bi značajno umanjilila benefite globalizacije.

Štaviše, socijalni neredi koji često prate ekonomske teškoće bi mogli izazvati da se zemlje podijele na manje jedinice koje se međusobno bore oko vrijednosti ili resursa. To se u određenoj mjeri već dešava sa Irakom i Sirijom koji se cijepaju na sektaške ili plemenske jedinice.

Posljednji ključni rizik sa kojim se suočava svijet tiče se valute. Od globalne ekonomske krize, ekspanzionističke monetarne politike koje su sprovodile centralne banke naprednih ekonomija izazvale su ogromna prelivanja kapitala preko granica ekonomija u usponu, stvarajući značajnu nestabilnost za te zemlje i podstičući optužbe o „ratovima valuta“.

Ekstra-teritorijalna upotreba regulatornih i poreskih sila - naročito od strane SAD, koje imaju dodatnu prednost izdavanja svjetske superiorne rezervne valute - pojačava stav da se valute mogu smatrati kao oružje. Na primjer SAD su balkanizovale globalno bankarstvo tražeći od svih stranih banaka koje tamo djeluju da se u potpunosti povinuju američkoj poreskoj, regulatornoj pa čak u određenoj mjeri i spoljnoj politici.

Ogromne kazne za one koji krše pravila primorale su određene banke da preispitaju isplativost poslovanja u SAD. U međuvremenu, američki sudovi su doveli Argentinu do novog bankrota.

Međutim možda najsnažnija poruka se šalje preko sankcija na rusku naftnu, finansijski, odbrambenu i tehnološku industriju, kao i sankcija ruskim zvaničnicima. Ovakvim pristupom SAD i njeni saveznici šalju jasnu poruku svakome ko se možda ne slaže sa američkom politikom. U nedavnom pokušaju traženja alternative američkom vođstvu jeste osnivanje Nove razvojne banke i dogovori BRIKS (Brazil, Rusija, Indija, Kina i Južna Afrika). Problem za SAD u ovom slučaju je taj što se radi o pet najvećih svjetskih ekonomija u usponu. Teško da će njihove bankarske transakcije biti obavljane u američkim dolarima.

U nedavnom obraćanju, predsjednik SAD Barak Obama je kazao da nije pitanje hoće li SAD voditi već kako će voditi. Međutim kako religija, klanovi, kultura, klima i valuta budu uticali da se svijet sve više udaljava od međunarodnog poretka u čijem centru je Amerika, takva saopštenja su možda pretjerano optimistična. Zaista, u predstojećem klasnom ratu, niko nije siguran koga da slijedi.

( Endrju Šeng )