Prelomni trenutak za Putina?

Kada se nesposobnost u Kremlju pokaže ubitačnom, onda njegovi službenici počnu da drhte. Kada su vijesti o avionu na letu 17 Malaysia Airlines oborenom iznad Ukrajine stigle u Rusiju, ljudi sa dugim pamćenjem sjetili su se napada Sovjetskog Saveza (prije 31 godinu, u septembru) na let 007 Korean Air Lines (KAL) i njegove političke posljedice. Tada je Kremlj u početku lagao svijetu saopštavajući da nema nikakve veze sa nestalim avionom KAL-a. Kasnije je tvrdio da je južnokorejski mlaznjak izvršavao špijunsku misiju SAD. Ali za sovjetsko rukovodstvo taj incident se pretvorio u preloni momenat. Bio je to kraj karijere maršala Nikolaja Ogarkova, načelnika Generalštaba i teškog ekstremiste, čija su se nedosljedni i neubjedljivi napori da opravda dejstva oko obaranja aviona pokazali veoma neprijatni za Kremlj.

Nesposobnost Ogarkova (i nespretna laž), zajedno sa rastućim neuspjehom rata koji je 1979. SSSR započeo u Avganistanu, otkrili su krhkost sistema. Stagnacija koja je počela u vrijeme Leonida Brežnjeva pogoršala se 1982. godine. Njegovi nasljednici, u početnu Jurij Andropov, a kasnije Konstantin Černjenko, gensek CK Komunističke partije, ne samo da su jednom nogom bili u grobu kada su došli na vlast, već su bili sasvim nesposobni da reformišu SSSR.

Ogromni gubici ljudskih života u Avganistanu (istovjetno gubicima SAD u Vijetnamu, ali za mnogo kraći period) bili su mnogima znak da Kremlj postaje opasan za sebe samog; napad na civilni avion je, tako je izgledalo, potvrđivao takve stavove. Upravo je to shvatanje podstaklo dolazak na vlast Mihaila Gorbačova, a u redovima rukovodstva i podršku reformskoj politici Gorbačova - perestrojke i glasnosti. Naravno, istorija nije sudbina, ali možemo biti sigurni da su neki iz okruženja predsjednika Vladimira Putina, ako ne i on sam, već razmišljali o neuspjehu Ogarkova i njegovom uticaju na sovjetsku elitu.

Na kraju krajeva, rukovodstvo u Kremlju, uključujući Putina, definiše sebe kroz to šta je bilo, a ne šta i moglo biti. Zaista, Putinova obrazloženja oko pripajanja Krima podsjećaju na obrazloženja Brežnjeva pri ulasku u Avganistan: da poraze neprijatelja koji je htio da opkoli zemlju. Godine 2004, govoreći pred ruksim veteranima o invaziji na Avganistan, Putin je objasnio da postoje legitimni geoplitički razlozi da se zaštite granice sovjetske Centralne Azije, pa je i u martu naveo probleme bezbjednosti da bi pravdao svoje oduzimanje ukrajinske zemlje. U vrijeme Brežnjeva, ekspanzionistički političari prikazali su novo, energetsko, bogatstvo zemlje.

Rast vojne moći Putina u posljednjoj deceniji takođe je potpomognut izvozom energenata. Ali posljednji neočenivani uspjeh ruske energetike zamaskirala je nesposobnost Putinovog ekonomskog upravljanja, sa rastom i državnim prihodima koji sada u potpunosti zavise od sekrota ugljovodonika. Osim toga, Putinova nekompetentnost prelazi okvire ekonomije. Njegove snage bezbjednosti, kao i prije su surove i neobjašnjive; u nekim djelovima zemlje oni su se spojili sa kriminalnim grupama.

Sudska vlast, koju kontrolišu, nije podrška običnim ljudima; vojni objekti, podmornice, naftne platforme, rudnici, bolnice i domovi za stare stalno eksplodiraju, raspadaju se ili tonu zbog nemara i apsolutne neodgovornosti. Kada društvena podrška Putinovoj aneksiji Krima oslabi - a to će se desiti - njegovi će neuspjesi jače zasijati u svjetlu katastrofe MH17. Kada bi ruska država dobro funkcionisala, Putin bi mogao da nastavi da se suprotstavlja pritisku od strane lidera opozicije. Ali optužbe opozicije da je Putinov režim sačinjen od “prevaranata i lopova” odzvanjaće sve jače zato što Rusi mogu vidjeti rezultate svuda oko sebe. Putin je od sebe načinio, u suštini, državu, pa ga, kao i gerontokratiju koja je propala s dolaskom Gorbačova, sve češće gledaju kao odgovornog za sve držav n e neuspjehe.

I mada promišljeni Rusi mogu biti taoci Putinove visokoparnosti i grubih grešaka, ostatak svijeta to neće biti. U stvari, njegovi partneri - dijelom druge zemlje BRIKS-a (brazil, Indija Kina i Južnosafrička republika) - trenutno teško da mogu da zatvore oči na njegovo preziranje međunarodnog prava i nacionalnog suvereniteta svojih suseda, kao što su činili u vrijeme nedavnog brazilskog samita. Izgleda su pali i posljednji povezi preko očiju Evrope, zbog čega će, najvjerovatnije, biti uvedene ozbiljne sankcije. Putin ima tek 61, deset godina je mlađi od lidera koji su SSSR odveli u propast, a Ustav mu dozvoljava da ostane na vlasti još minimum 10 godina.

Ali sa rastom BDP-a od samo 1,3% u 2013. - i sa sankcijama, koje mogu ubrzati pad ekonomije - patriotski ponos se ne može dugo braniti. Pretjeravši u Avganistanu i obmanjujući svijet o obaranju KAL 007, sovjetski režim je raskrinkao i ubrzao truljenje koje je njegov krah činilo neizbježnim. Nema nikakvog osnova da se vjeruje u drugačiju sudbinu Putinovih napora da obnovi Rusiju kao imperiajlnu silu.

( Nina L. Hruščova )