Novi broj Gradca se bavi istorijom djetinjstva

Novi broj Gradca, kultnog čačanskog časopisa za književnost, umjetnost i kulturu posvećen je djetinjstvu, tom zlatnom dobu ljudske istorije, idealizovanoj prošlosti.

Priređivači ovog trobroja (191-193) su Miodrag Marković i Milenko Pajić, a urednik je Branko Kukić.

Prvi dio časopisa sadrži istoriju djetinjstva od antike do danas iz pera poznatih psihologa, pedagoga, antropologa i etnologa (Elje Beki, Žan Pjer Nerodo, Dominik Žilija, Rut Benedikt, Margaret Mid, Marta Volfenštajn, Veselin Čajkanović, Žarko Trebješanin...) dok drugi dio donosi izabrane odlomke iz djela svjetske i domaće literature na temu čarolije djetinjstva.

U prvom dijelu otkrivamo istorijski kontekst djetinjstva, kako je u paganizmu dijete smatrano nepotpunom jedinkom koja je obredima inicijacije stupala u svijet odraslih. U staroj Grčkoj dijete je prvih sedam godina provodilo u okviru kuće, da bi njegova sudbina potom zavisila od političkog uređenja grada, a slična situacija je bila i u Rimu.

Djetinjstvo je smatrano periodom slabosti i ranjivosti, jer je svako peto dijete u djetinjstvu umiralo. U srednjovjekovnom i periodu renesanse javljaju se napuštena djeca povjerena samostanima, mladi sveci, djeca robovi. Godina 1212. ostala je zapamćena po “dječijem krstaškom ratu”.

Grupu djece iz Francuske predvodio je Etjen, a iz Njemačke Nikolas. Cilj je bio da stignu do svete zemlje, ali je većina njih stradala na putu, a oni koji su se doklopali mora pali su u ruke Arabljana.

Sa prosvetiteljstvom djetinjstvo dobija novi oblik. Najveći uticaj ostavio je filozof Žan-Žak Ruso svojim djelom “Emil”, obrascem pedagogije.

Dati su i primjeri djetinjstva izolovanih civilizacija, na Baliju, ali i u sovjetskoj Rusiji, u francuskoj šezdesetih godina 20. vijeka...

Drugi dio časopisa Gradac sadrži tekstove o ranim danima života slavnih ljudi, ali i iskustva pretvorena u fikciju i stihove - Getea, Tolstoja, Dikensa, Prusta, Gorkog, Rolana, Singera, Kafke, Šulca, Hemingveja, Sarojana, Tvena, Nabokova, Goldinga, Hesea, Milera, Mišime, Bukovskog, Karvera, Bergmana, Bernharda, Tesle, Pupina, Milankovića, Andrića, Krleže, Crnjanskog, Ćopića, Daviča, Kiša, Albaharija, Kovača...

Mnogi od ovih autora svjedoče o lošem uticaju škole i vaspitanja. Tomas Bernhard kaže: “Škola je ubica djeteta!”, a Andrić piše: “Neophodno je pisati o djetinjem strahu, o događajima koji lome duše malih ljudi, koje mi zovemo djecom".

( Vujica Ognjenović )