Crna Gora zarađivala od vojne proizvodnje

Iako nije imala visoko razvijenu tzv.namjensku industriju kao većina drugih bivših jugoslovenskih republika, i Crna Gora je u SFRJ imala nekoliko fabrika koje su preko Savezne direkcije za promet proizvioda sa posebnom namjenom i državne kompanije –izvoznika „Yugoimport SDPR“, uzimale svoj dio kolača od izvoza naoružanja i vojne opreme što se pravilo „od Triglava do Đevđelije“.

Naime, namjenska industrija SFRJ koja je godišnje ostvarivala promete od izvoza naoružanja i vojne opreme, ali i vojnog i vojno-građevinskog know-howa širom svijeta u iznosima između 5 i 8 milijardi dolara, bila je struktuirirana tako da je veliki broj fabrika u svim republikama proizvodio razne komponente za sredstva ratne tehnike i naoružanje, a nekoliko većih fabrika je to „finiširalo“ i pravilo kompletan proizvod. Tako je „Đuro Đaković“ u Slavonskom Brodu pravio tenkove M-84 od djelova pristiglih iz svih eks YU republika, „Soko“ u Mostari i „Utva“ u Pančevu avione i helikoptere, „Bratstvo“ Novi Travnik artiljerisjke sisteme, a „Titovo brodogradilište“ Kraljevica ratne brodove....

Najveći proizvođač i finišer srestava ratne tehnike u Croj Gori bilo je nekadašnje vojno brodogradilište Arsenal, odnosno Mornaričko-tehnički remontni zavod „Sava Kovačević“ u Tivtu. Osim što je godišnje zarađivalo na desetine miliona dolara remontujući sovjetske i libijske ratne brodove, Arsenal je na domaće i više stranih tržišta plasirao sopstvene ili proizvode razvijene u Brodarskom insistutu Zagreb, poput jezerskih patromnih čamaca tipa PČ-16 i PČ-18, pontonskih mostova za inženjerijske jedinice, PVO topova M-71 kalibra 20 mm, na dnu ležećih akustičko-indukcionih protivbrodskih mina AIM-80, čitavog niza sidrenih mina, mina-priljepki koje koriste podvodni diverzanti, riječnih lutajućih mina, raketa za osvjetljavanje „Svitac“ kalibra 127 mm i lansera za njih, ručnih protiv diverzantskih bombi, višecjevnih bacača raketa M-63 „plamen“...

Pored Arsenala koji je potpuno uništen i srušen da bi se na njegovom mjestu gradila marina i turistički kompleks Porto Montenegro, u Crnoj Gori najozbiljnija tzv. vojna fabrika bila je „Prvi decembar“ (kasniji „Optel“) iz Pljevalja koja je izrađivala optoelektronske uređaje za vojne potrebe. Ova visokotehnolopka fabrika takođe je potpuno uništena u privatizaciji kada je prodata podgoričkoj kompaniji „Vektra“ biznismena Dragana Brkovića. Sa lica zemlje nestao je i čuveni podgorički gigant – Industrija građevinskih mašina „Radoje Dakić“ koji je, uz civilne bagere, rovokopače i buldožere, proizvodio i neke komponente za jugoslovenska oklopna borbena vozila pješije BVP M-80 i tenk M-84. Nestala je i bjelopoljska fabrija specijalnih hidro-pneumatskih delova za vojne uređaje specijalne namjene „Prva petoletka“, a koja je ranije poslovala u okviru čuvenog istoimenog konzorcijuma sa sjedištem u Trsteniku u Srbiji, što je je hidrauliku i pneumatiku pored ostaloga, proizvodio i za čuvene fabrike aviona „Boeing“ i „Mc Donnel-Douglas“. Tranziciju su preživjele fabrika eksploziva „Polieks“ Berane koja i sada proizvodi plastične eksplozive i za vojnu, a ne samo privrednu upotrebu, kao i nekadašnja vojna fabrika „4.novembar“ u Mojkovcu.

Ta fabrika sada u rukama privatnog vlansika iz Švajcarske posluje pod imenom „Tara Grupa“ i bavi se proizvodnjom lakog pješadijskog streljačkog naoružanja (pištolja TM-9, automata TM-9 SMG i automatskih pušaka TM-4A1, odnosno TM-10 ). “Tara” proizvodi I širok dijapazon pirotehnilkih sredstava (topovskih udara, šok i fleš bombi, dimnih signalnih kutija, IC i protuvradarskih mamaca i sličnog), te piropatrona koje se upotrebljavaju u različitim djelovima sistema za izbacivanje pilota, odnosno aktiviranje protivpožarnih ili oružnih sistema na borbenim avionima tipa L-39 “albatros”, MiG-21, MiG-23, MiG-29 i suhoj Su-25.

Galerija

( Siniša Luković )