Superiorna južnjačka priča o osveti i crni humor i lucidnost

Hladni jul (Cold in July, Jim Mickle, 2014)

Šezdesetih godina prošlog vijeka, Amerika je prolazila kroz umjetničku revoluciju.

Kultura mladih koji su bili protiv preovladavajućeg političkog modela je bila gurnuta na marginu i okarakterisana kao kontra- kultura. Ona se mogla ignorisati sve do 1969. godine, kada je nezavisni film „Goli u sedlu“ uradio nezamislivo, odnosno zaradio ogroman novac.

Poslije toga, buntovnici su najednom postali miljenici holivudskih producenata, a kontra-kultura i kultura su zamijenile mjesta. Vrhunac ironije je bio kada je nezavisni autor Džordž Lukas snimio „Rat zvijezda“ (1977) i time komercijalizovao film i sve oko njega do granice stupidnosti. Četrdeset godina nakon što je ta granica pređena, bioskopska publika uglavnom obitava u zemlji dosade, superheroja i plitkih komedija.

Međutim, s vremena na vrijeme se pojavi film koji kvalitetom osvijesti gledaoca i pokaže mu kako je sve to moglo da izgleda da je Lukas umjesto imitatora imao sljedbenike. „Hladni jul“, južnjački noir Džima Mikla, upravo je takav film. Ričard Dejn (Majkl Hol) spava sa ženom En (Vanesa Šo) i trogodišnjim sinom Džordanom (Brogan Hol) kada ga probudi lupanje.

Ubrzo otkriva da je u kući provalnik, koga slučajno ubije. Detektiv Rej Pirs (Nik Damići) organizuje sahranu, i ujedno obavještava Dejna da je ubijeni sin zatvorenika Bena Rasela (Sem Šepard) koji je upravo izašao iz zatvora. Ubrzo Ben počinje da proganja Dejna i njegovu porodicu.

Radnja se odigrava 1989. godine, a za razliku od većine filmova epohe koji duh jednog vremena svode na scenografiju i kostime, Mikli rekonstruiše i filmski izraz koji odgovara tom periodu. Iako bi se, površno, sve ovo moglo okarakterisati kao još jedan „južnjački gotik“, druga polovina pokazuje jasan otklon od prostog filma atmosfere, što kao rezultat daje znatno dinamičnije i manje predvidljivo djelo.

Tako je kvalitetan niz koji čine „Kičma zime“ (2010), „Ubij ih nježno“ (2012) i „Zatvorenici“ (2013) nastavljen radom koji po prvi put ne pruža jednoznačno dramsko ishodište, već djelo po potrebi pretvara u akciju, film osvete, pa čak i horor. „Hladni jul“ je film bez praznog hoda. On počinje provalom, nastavlja se sahranom, a završava osvetom. Na početku vidimo sat koji otkucava, ali njegova funkcija nije da mjeri vrijeme, već da ga zarobi. Zvono sata izaziva smrt i mnemonički vezuje zvuk sa traumom ubistva. Kasnije, zvono voza će dovesti do spašavanja života, jer Ričard shvata da je to jedini način da se zvučna asocijacija raskine. Već u toj, ključnoj sceni u filmu, vidimo da je sve što Ričard želi mirna savjest.

Pored toga, analiziraće se i odnos prema autoritetima, pa će američka zastava pobodena pored groba imati ulogu Obaminog govora iz „Ubij ih nježno“. Kao što tamo Obamini citati igraju ulogu ironičnih komentara stvarnosti, ovdje će se iz groba umjesto istine iskopati laž. U prvoj polovini, gledamo oca koji želi da osveti smrt sina koga je zadnji put vidio kada je ovaj bio dijete.

Njegov lik je kompleksan i nije sveden na generičkog psihopatu, za šta vjerovatno treba zahvaliti literarnom predlošku Džoa Lensdejla. Djelo analizira osvetu iz neobičnog ugla i to tako što je svodi na akciju koja je rezultat odgovarajućih moralnih nazora koji nemaju veze sa emocijama.

Na početku, Ben želi da Ričard osjeti isto što i on, te zato želi da mu ubije sina. Osveta je, u tom slučaju, kazna koja žrtvu ultimativno suočava sa jednakim iskustvom. Kasnije, Ben dolazi u situaciju da se osveti zato što osjeća odgovornost za loše ponašanje drugog, ali taj čin u sebi neće nositi naslađivanje, već samo mučnu neprijatnost. Tako isti moralni sklop generiše dijametralno različita postupanja, a čovjek od dželata postaje žrtva sopstvenih moralnih nazora. Po riječima glavnog junaka, kada pas počne da ujeda, jedino što možeš da uradiš je da ga ubiješ ili svežeš.

Ono na šta je nemoguće odgovoriti je šta je od toga surovije.„ Hladni jul“ se može posmatrati kao superiorna, dvosatna elaboracija ovog retoričkog pitanja.

(Ocjena: 8/10)

Osuđena na 9 mjeseci (9 mois ferme, Albert Dupontel, 2014)

U Evropi postoji trend zaštite nacionalnih kultura koje se obično brane novcem iz budžeta. Od svih država, svoje filmsko nasljeđe najozbiljnije brani Francuska koja je pored izdašnog finansiranja domaće kinematografije uvela i sistem kvota.

Međutim, ovo ne znači da je očuvana posebnost izraza, pa većina filmova ipak ima holivudsku estetiku. „Osuđena na devet mjeseci“ je upravo takva vrsta holivudskog filma na francuskom jeziku. Arijana Felder (Sandrin Kimberlen) je pravnica koja posreduje u slučajevima porodičnog nasilja. Arijana se ne druži sa kolegama, nema momka i potpuno je predana poslu. Sve ovo se promijeni tokom novogodišnjeg dočeka kada se napije i ostane trudna. Nakon što ne uspije da se sjeti ko bi mogao biti otac, Arijana pokuša da tu informaciju dobije od kolega.

Ubrzo saznaje da je najozbiljniji kandidat psihopata Bob Nolan (Alber Dupontel), koga je slijepi svjedok prepoznao kao onoga ko mu je iskopao i pojeo oči. Žanrovski, „Osuđena na devet mjeseci“ se može opisati kao crna, romantična komedija.

Bizarni sinopsis ovog filma postaje manje neobičan ako se zna da je režiser, scenarista i glavni glumac sam Dupontel, koji je sličan smisao za humor pokazivao i u ranijim djelima. Komika se podjednako oslanja i na romansu i na horor, pri čemu oba pristupa krasi zavidna doza originalnosti. Recimo, nije prvi put u komedijama da gledamo dvije osobe naizgled nespojivih karaktera koje na kraju završe zajedno.

Osnovna postavka o krutoj pravnici i provalniku ubici bi kod većine autora išla u pravcu njihovog zbližavanja, odnosno provalnik bi vremenom shvatio da pravnica nije toliko stroga, a pravnica bi zaključila da provalnik ima zlatno srce.

“Osuđena na 9 mjeseci”, Albert Dupontel, 2014.

U ovom filmu se to ne dešava . Kako trudnoća odmiče, Arijana postaje sve emotivnija i paranoičnija, a Nolan pokazuje gotovo potpuno odsustvo inteligencije. Vremenom njihova razmimoilaženja postaju sve veća dok na kraju ne shvate da se privlače ne zato što imaju neke zajedničke osobine, već zato što ih gotovo uopšte nemaju. Da u ovom opisu ima ironije, pokazuje i Nolanov navodni zločin. Naime, Nolan je iskopao oči penzioneru koji ga je uhvatio tokom krađe.

Sa druge strane, on se ponaša kao potpuni slijepac kada se radi o Arijaninoj trudnoći i u većem dijelu filma čak i ne shvata da je otac. Iako je ovaj kontrast zabavan, Dupontel kao da se uplašio njegove originalnosti, pa u jednoj sceni prikazuje Arijanu kao labilnu osobu koja želi da izvrši samoubistvo. Ako bi se trudnoća mogla opravdati pijanstvom, a kasnije ponašanje hormonima, ovaj kadar prosto odudara od načina na koji je njen lik razvijen. Film ovakvih viškova nema previše, zbog čega još više smetaju.

Sandrin Kimberlen, koja je za ulogu Arijane nagrađena Cezarom, samo je dio sjajne glumačke ekipe u kojoj su epizodni likovi upečatljiviji od glavnih. Režiser Teri Gilijem glumi američkog psihopatu koji je rađen po uzoru na Čarlsa Mensona, a sama scena kao da je preuzeta iz „Letećeg cirkusa Montija Pajtona“.

Oskarovac Žan Dižarden, koji se proslavio ulogom u nijemom filmu “Artist”, glumi čovjeka koji tokom dnevnika prevodi riječi voditelja na jezik gluvonijemih. Gaspar Noa, koji je poznat po nasilnim filmovima, glumi surovog zatvorenika. Tako je Dupontel uspio da njih, a i mnoge druge poznate ličnosti, uklopi u likove koji imaju uporište u filmu, a da istovremeno duhovito aludira na ono što ih je proslavilo.

Ako se uzme u obzir da je vrhunac djela horor analiza kopanja očiju koja je istovremeno urnebesno duhovita i nelagodna, lako je zaključiti da je Dupontel prije svega lucidan autor koji se najbolje snalazi na tromeđi groteske, komedije i drame. Iako djeluje da je u toj žanrovskoj mješav i n i teško pronaći pravi put, njemu to lako polazi za rukom, a u probleme zapada tek kada djelo pokuša da odvuče u vode čiste romanse ili komedije. Zbog toga će se ovo dopasti svima koji smatraju da ljubavni filmovi nisu potpuni bez crnog humora, a crnohumorna djela bez malo zdrave ljubavi.

(Ocjena: 7/10)

( Radenko Savić )