Budvanski Stari grad - zaštićeni spomenik butika i lokala

Devet novih kuća, 22 sprata i više od 1.200 sitnih popravki - rezultat je gotovo četvorodecenijskog nijemog gledanja nadležnih državnih i lokalnih institucija na dešavanja u jednom od najljepših primorskih gradova, Starom gradu u Budvi - navodno zaštićenom spomeniku kulture.

Divlja gradnja upravo je najvidljivija u tom dva i po milenijuma starom gradu, koji se umjesto atraktivnog kulturno - istorijskog spomenika, “pretvara” u veliki poslovni centar sa buticima i lokalima, bez imalo reda.

Bivši direktor nekadašnjeg Zavoda za zaštitu spomenika, starograđanin i predsjednik Mjesne zajednice Stari grad, arhitekta Slobodan Bobo Mitrović tvrdi da ništa nije učinjeno da se stane na put devastaciji tog prostora...

“Posljednja državna kontrola komisije Uprave za zaštitu kulturnih dobara, bila je 2014. godine. Tada je komisija utvrdila da Stari grada ima devet novih kuća, 22 podignuta sprata i više od 1.200, uslovno rečeno, sitnih promjena na kulturnom dobru koje je zakonom zaštićeno. Riječ je o novim balkonima, novim viđenicama, proširenju izloga, plastičnim i aluminijumskim prozorima, vratima, uličnim izlozima i vitrinama, rolo vratima, gvozdenim rešetkama, tendama, raznim stubovima i slavolucima. Po svim kriterijumima, Stari grad bi trebalo da se ‘skine’ sa liste zaštićenih spomenika kulture”, navodi Mitrović u razgovoru za “Vijesti”.

Pojašnjava da je svjedočanstvo o jednom vremenu - ključna definicija zašto je staro istorijsko jezgro zaštićeno kulturno dobro.

“Ako ga mijenjaš, ako mijenjaš njegovu formu, to nije više svjedočanstvo nekog vremena, već današnjih dana, a ne srednjeg ili 18. vijeka na koji je Stari grad definisan. To sve što je komisija napisala na više od stotinu stranica, objavljeno je u Službenom listu u septembru 2017, što znači da je to dobilo formu nekog zakona, gdje su jasno istaknuti i kvaliteti Staroga grada istorijski, arhitektonski i ambijentalni, ali i ovi, nažalost, negativni. Niko se nije okrenuo na to, nažalost. Ni Ministarstvo kulture. Skoro 70 odsto spomeničkog fonda Crne Gore, kulturnih dobara, totalno je promijenjeno”, konstatovao je Mitrović.

Prema njegovim riječima, definitivno svakome mora biti jasno da društvo nije sposobno da se organizuje i na adekvatan način sačuva i valorizuje kulturnu baštinu.

“Opština Budva prednjači u tome, jer svjesno, svojim privremenim lokacijama, doprinosi uništavanju jedne žive supstance. Treba svaki civilizovani Crnogorac da zna da su Kotor i Budva jedini živi srednjovjekovni gradovi u kontinuitetu. Puno gradova su po sto, dvjesto godina bili mrtvi, dođu osvajači poruše, gusari opljačkaju, ali Budva i Kotor su u kontinuitetu živi preko dvije hiljade godina. I tragično je dozvoliti da taj grad zamre svima nama na oči, a da u njemu ima praznih opštinskih kuća koje mogu da dobiju sadržaje i koje su namjenski urbanističkim planovom za to namijenjeni”, kazao je Mitrović.

Tvrdi da u Budvi, najbogatijem gradu u Crnoj Gori, nema ko da organizuju kulturnu baštinu, da je vodi i da je institucionalno nadograđuje.

“Ostala je tužna slika poslije zemljotresa. Budva, kao jedan od najstarijih antičkih gradova na jadranskom primorju, još je velika arheološka tajna. Do epohalnih otkrića u Budvi došlo se poslije zemljotresa 1979. godine. Ta otkrića su Budvu locirala kao jedan od najstarijih antičkih gradova u Jadranskom basenu. Riječ o otkriću ranohrišćanske bazilike stare antičke kapije Budve, rimski pločnik, terme, ali to do danas nije naučno obrađeno. Zašto niko nije stimulisan... Gdje su ti ljudi danas... Imamo široki spektar škola iz oblasti istorije, umjetnosti, zašto se niko time ne bavi, to je jedno od pitanja. Ima više od 60 istoričara umjetnosti u Crnoj Gori, 40 arheologa, nije uvijek u pitanju to što nema novca, činjenica da sve to košta, ali Budva je dovoljno bogat grad da ne bi smjela da ima takve neke anamneze, kada je u pitanju njena prošlost”, ističe Mitrović.

Kaže da se ljudi moraju specijalizovati za naučno istraživanje istorije i valorizaciju.

“To je danas primarno, kao neki magnet za turističke destinacije. Da ne budu to neki novokomponovani gradovi poput ovih koji se danas grade na našoj obali, a koji nemaju duhovnosti, nemaju istorijsko bogatstvo. Mi to imamo, ali ne cijenimo. Ljudi koji vode grad, vode državu, to ne razumiju, iako imamo institucije. Oni ne znaju da vide ni kako to rade u komšiluku, u regionu”, rekao je Mitrović.

Puno je falsifikata i gluposti

Mitrović je rekao da upozorava na činjenicu - da su mediji puni istorijskih falsifikata i da se često barata netačnim podacima.

“Istovremeno, imamo svakoga dana nove falsifikate i nove gluposti kada su u pitanje istorijska tumačenja. Neki dan sam pisao jednom crnogorskom portalu, jer su objavili lijepe slike iz Budve i dali neke podatke sa puno grešaka i nejasnoća. Na primjer Vilu urbanu koja je ovdje kod ‘Avale’, oni nazivaju onaj stub, tri kapitela, tamo u srcu Staroga grada. Jedan postament za bistu, gdje lijepo piše ime Pauline, oni nazivaju žrtvenikom za prinošenje bogu vina... Neke gluposti iz paganskih vremena. Upozorio sam ih da je prava adresa koja daje istorijsku tačnost o nečemu Uprava za zaštitu kulturnih dobara. Oni mi odgovaraju da su im to dali iz Turističke organizacije Budve. Ako mediji ne provjeravaju podatke, onda to govori o jednoj opštoj neozbiljnosti. Milioni pogrešnih podataka su otišli u svijet, što je tragično... Isto tako postoje i tendenciozni sajtovi koji tendenciozno ‘prevrću’ istoriju ovoga prostora i daju loše podatke”, naveo je Mitrović.

( Vuk Lajović )