Garrincha iz Novaka Ramova
Nacionalni stadion „Mane Garinča” domaćin je utakmice za 3. mjesto na Mundijalu - Brazil - Holandija. Garinča je - za autora HD Sambe - najveći igrač-umjetnik u istoriji fudbala
Desetine miliona obožavalaca. Stotinu hiljada čašica „Kachuse”. Stotinu žena. Petnaestoro djece. Tri-četiri braka. Dvije svjetske titule. Bista u holu stadiona Flamenga, i jedan epitaf.
To je zaostavština Manuela Fransiska dos Santosa.
I sve to, uz sijaset ovdje nepobrojanog - sve u samo 49 godina života.
Garinča je to!
Večeras će se, na Stadionu „Mane Garinča”, u Braziliji, odigrati 63. utakmica Mundijala. A '83, prošlog vijeka, Garinča je umro.
Ovo je moj, skroman doprinos da se unikatna Garinča-priča, otrgne od zaborava.
Za to postoji, oprostite, i lični povod: dosad nesaopšten ni u „intimnim ispovijestima”.
Kao 16-godišnjak, prvogimnazijalac u Nikšiću, iz Karađorđeve, „upoznao” sam Garinču u komšijskoj - Novaka Ramova. S prozora tadašnjeg Doma penzionera, ljeta 1962.
Televizori su bili, u ono vremja, rijetka „pojava”. Pa sam, s drugarima tadašnjim (is)pratio Čile '62; uglavnom sa otškrinutih prozora, kroz dim, šahovske figure, domine, i poneko Nikšićko - nekih, za nas, „starih staraca”.
I tad sam, baš visok, lakše i bliže, preko „pendžera”, bio uz moj prvi Mundijal.
Od tada do danas, kad sam, nešto niži, postariji i sijed, posebno pamtim Garinču.
Ovo „posebno” ima poseban razlog: Garinča je posredno odredio moj budući profesionalni put, moj zanat, s kojim se, evo, nekako nosim tačno pola vijeka.
No, ovo nije priča o meni, nego o Garinči (po subjektivnoj ocjeni), nenadmašnom igraču-umjetniku koga sam neposredno, ili „tv posredno”, uopšte upoznao.
Garinča je imao dva peha koji su mu, paralelno - na dva različita načina - obojili fudbalsku karijeru i život.
Rodio se 1933. - ni sam nikad nije znao tačno da kaže, koje je dijete „kod Dos Santosa” po redu bio. No, vremenom cio svijet je (sa)znao da je Garinča, još od rođenja, bio invalid, da mu je desna noga u punoljetstvu bila kraća od lijeve šest centimetara, da mu je lijeva noga neprirodno kriva udesno, a desna ulijevo.
Sve je to Garinča, kako ga je nazvala njegova sestra, po istoimenoj ptici, iz oblasti „Cambshija” - ptici koja, takođe, urođeno ima kraću nogu, uništava insekte i pjeva kao slavuj.
Garinči, dakle, sve to nije bio hendikep, ni peh da s Brazilom osvoji dvije svjetske titule (1958, 1962) i da, u Čileu, bude zvanično proglašen za najboljeg igrača tog Mundijala, uz titulu najboljeg strijelca.
Drugi, Garinčin peh je, što mu se zlatni fudbalski period poklopio s Peleovim a Pele je - Pele. Ali, i danas postoje u Brazilu zapisi, napisi i rtv svjedočenja - Garinčinih savremenika - da je „fudbalski Čarli Čaplin” bio, a za te svjedoke i ostao - postojani broj 1.
Tako je mislio i pisao i novinar-istoričar Mario Filjo, čije ime krasi i mitsku Marakanu, iako samo oni putnici-namjernici u Rio i na Marakanu, po pravilu iznenađeni kad pročitaju na bisti-spomeniku da je „hramu fudbala” dato (čuda velikoga!) ime „tamo, nekom novinaru”...
Garinčin fudbalski bilans, ovdje ću izreći suvim brojkama: ukupno 680 utakmica - 268 golova.
Ne postoji tog “digitrona i interneta”, koji je mogao i koji bi mogao da sabere Garinčine driblinge. Da paradoks bude veći, uvijek vam se činilo da Garinča ima samo jedan, jedini dribling. To znači, istovremeno, da i današnji najosjetljiviji senzori, ne bi upamtili te munjevite, naoko najjednostavnije, istina i najnepravilnije, furiozne sprinteve - po desnoj strani, uvijek. Garinča je istovremeno munja, strijela, meteor, bljesak...
Ako pretjerujem, nastavljam da pretjerujem: ne postoji drugog svjetskog primjera, da je bilo ko i bilo kad, nešto slično uradio kao Garinča, deset dana pred Svjetsko prvenstvo u Švedskoj 1958:
U test utakmici protiv Fiorentine, u jednom momentu, predriblao je petoricu u „viola” dresovima i golmana Sartija a onda - umjesto da gurne loptu u mrežu - sačekao dvojicu, od četvorice koje je već ostavio iza sebe, da se vrate (Robotija i Ćervatija) još jednom ih predriblao i tek je onda „balun” dotakao mrežu.
Dokumenta govore da je zbog ovog, Garinčinog “infantilnog iživljavanja” - ljekar Brazila doktor Žoao Karvalješ - uoči starta Švedske '58 - kompletne „karioke” podvrgao posebnom „psiho testu” i da su ti (dugotajni) rezultati bili povod da, u Švedskoj, Garinča odigra samo 90 minuta...
U Čileu '62, Garinča je, već napisah, bio najbolji igrač i strijelac Mundijala, ali u Santjagu nije bilo - doktora Karavalješa.
Kad je poslije Čilea s Botafogom osvojio treću „titulo”, sjutradan je najtiražniji O'Globo, osvanuo s naslovom „Garinča - šampion” - ukrašen sa 11 njegovih fotografija. Taj meč s Korintijansom bio je Garinčin posljednji „one man show”. Sve preostalo je fudbalska i životna melodrama - priča o ugašenoj zvijezdi.
O „drugom životu” Garinče, napisani su romani a ovdje, u najkraćem: slava, alkohol, žene ili obrnutim redom, plus, višegodišnja, „filmska ljubav” s kraljicom (hd) sambe, danas 77-godišnjom Elsom Soareš. I tako sve do - 1983, dakle pune dvije decenije, kad u 49. godini Garinča umire. Zaboravljen i napušten, u jednom sanatorijumu, na periferiji Rija.
Taj broj 49 bio je za Garinču još jednom fatalan. Pošto je odigrao 48 utakmica zaredom, u karioka dresu, bez poraza, izgubio je 49. susret (Mađarska - 5. jun 1966). To je bio i Garinčin oproštaj od žute majice...
Kad sam 1984. - po povratku s Olimpijskih igara u Los Anđelesu - prvi put bio u Riju, „izgubio” sam cio dan dok sam - na krajnjoj periferiji „grada-džungle”, pronašao groblje na kojem je, samo godinu dana ranije, sahranjen (po ovom autoru) „nekrunisani car svjetskog i brazilskog fudbala”.
RAIZ DE SERRA MAGE - tako se zove groblje, gdje je i vječna kuća „ptičice s kraćom nogom”. Na skromnom grobu piše:
„Ovdje je konačno našao mir Mane Garinča”.
Dodajem: iz Novaka Ramova ulice, Nikšić, ljeta 1962.
(„Život nije ono što čovjek proživi, već ono čega se sjeća i kako ga se sjeća, da bi ga ispričao”.)
Markes
( Milorad Đurković )