Traje polemika oko Gavrila Principa: Terorista ili heroj?
Nakon ubistva Franca Ferdinanda i njegove žene Sofije, uslijedilo je 37 dana paranoične diplomatije da bi velike sile na kraju ipak ušle u Veliki rat
Dva pucnja kojim je Gavrilo Princip u Sarajevu usmrtio austrougarskog prijestolonasljednika i njegovu suprugu, što je bio neposredan povod za početak Prvog svjetskog rata, i danas, poslije tačno sto godina, različito se tumače, izazivaju kontroverze i još jednom pokazuju koliko su tenzije u Bosni i Hercegovini i dalje prisutne.
Nakon ubistva Franca Ferdinanda i njegove žene Sofije, uslijedilo je 37 dana paranoične diplomatije da bi velike sile na kraju ipak ušle u Veliki rat. Austrija se nadala da će se tako riješiti problem slovenskog separatizma - što se i dogodilo, ali poslije četiri godine krvoprolića u kojem je uništena njihova imperija.
Iako bi se očekivalo da jednu ovakvu godišnjicu gradske i državne vlasti obilježe organizujući kulturne događaje koji bi se bavili ljudskim pričama i tragedijama koje su uslijedile nakon atentata, to se u Sarajevu danas neće desiti.
Gotovo sve istorijske konferencije i panevropski koncerti pomirenja u ovom gradu organizovane su na privatnu inicijativu ili od strane stranih organizacija.
Jedan od razloga, kako je naveo BBC, može se pronaći u natpisu na tabli na zgradi koja se nekada zvala „Muzej Mlade Bosne“ koji su, nakon Drugog svjetskog rata, otvorile vlasti SFRJ u čast Gavrila Principa i njegovih saradnika kao boraca za slobodu.
Sada ta tabla predstavlja pravu lekciju iz političke korektnosti - Muzej Sarajeva 1878-1918. Oni sa malo boljim znanjem istorije shvataju da se radi o godinama početka i okončanja austro-ugarske okupacije Bosne.
"Apsolutno se radi o politici", objasnio je turistički vodič Vedran Grebo za BBC.
"Ovdašnji Bošnjaci, Srbi i Hrvati se ne slažu oko toga kako zvati ono što je uradio Princip - 'herojstvo' ili 'terorizam'".
Pištolj kojim je izvršen atentat, Foto: Reuters
Nesposobnost da se slože oko činjenica vezanih za događaje 1914. samo su još jedan simptom političkog neuspjeha zemlje, smatra Denis Grac iz Naše stranke.
"Istorija stvara emocije, a političari naravno zloupotrebljavaju emocionalne aspekte istorije da pokriju sopstvenu nekompetenciju da se nose sa stvarnim problemima naše zemlje", kazao je za BBC.
Gavrilo Princip, Foto: Reuters
Bosanski Srbi otkrili su juče u Istočnom Sarajevu spomenik Gavrilu Principu, narugavši se tako današnjoj centralnoj komemoraciji u Sarajevu, naveo je Rojters.
Bronzani spomenik visok dva metra, djelo beogradskog vajara Zorana Kuzmanovića, otkrili su srpski član Predsjedništva BiH Nebojša Radmanović, predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik i načelnik opštine Istočno Novo Sarajevo Ljubiša Ćosić.
Foto: Reuters
"Pucanj Gavrila Principa bio je pucanj za slobodu. Njegov pucanj bio je uvod u ono što su neki Evropljani pripremali godinama, a Srbi su iz tog rata izašli kao pobjednici", kazao je Radmanović.
RS i Federacija BiH ovaj jubilej obiljeležavaju odvojeno.
U Sarajevu će danas zvanično biti otvorena Gradska vjećnica - koja je godinama obnavljana nakon posljednjeg rata u BiH - koncertom Bečke filharmonije koji lideri iz Srbije i RS bojkotuju zbog „političke, antisrpske note, koja je data tom događaju“.
Gradska vijećnica, Foto: Reuters
Predsjednik Srbije Tomislav Nikolić kazao je da ne želi da uđe u zgradu na kojoj je obilježje s napisom da su je 1992. zapalili „srpski zločinci“, a sličan razlog naveo je i premijer Aleksandar Vučić.
"Trebalo je da stojim pored table na kojoj se govori o srpskom fašističkom agresoru, izvinite, to uz svo poštovanje naših domaćina, ne mogu i ne želim", rekao je.
Koncertu će prisustvovati austrijski predsjednik Hajnc Fišer, a od lidera iz regiona predsjednik Crne Gore Filip Vujanović, Hrvatske Ivo Josipović, Makedonije Đorđo Ivanov, dok će većinu zapadnih država predstavljati zvaničnici u rangu ministara ili državnih sekretara.
Srbi će centralnu ceremoniju održati u Andrićgradu, u Višegradu, gdje će otkriti Principov mozaik. Najavljeni su i pozorišni i koreografski performans, a Beogradska filharmonija će izvoditi djela Antonija Vivaldija.
Srbi Principa smatraju borcem za slobodu svih južnih Slovena od imperijalističke okupacije, dok mnogi Bošnjaci i Hrvati smatraju austro-ugarsku okupaciju periodom napretka, a Principa kao srpskog nacionalistu vođenog istim teritorijalnim ambicijama kakve su imali odgovorni za etničko čišćenje 1990-ih.
Nikola Princip (79) iz Sokolca, kojem je atentator bio stric, za portal Klix.ba je kazao:
„Jako me vrijeđa kada kažu da je Gavrilo bio srpski nacionalista. 'Mlada Bosna' je bila multinacionalna organizacija čiji su članovi bili mladi ljudi, mahom studenti, i Srbi i Hrvati i muslimani. Svi oni su željeli samo da se oslobode okupatora... No, ne mogu reći ni da je Gavrilo bio heroj, jer on je samo bio čovjek koji je živio za svoje ideale i ideale svoga naroda.“
Pucanj koji je pokrenuo Veliki rat
Dana 28. juna 1914. u Sarajevu, Gavrilo Princip je ubio austrougarskog prijestolonasljednika Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju;
- Princip je bio jedan od sedam pripadnika Mlade Bosne, pobunjeničke organizacije Srba koji su željeli nezavisnost od Austro-Ugarske;
- Austrija gnjevno reaguje i objavljuje rat Srbiji, uz bezrezervrnu podršku Njemačke;
- Rusija objavljuje mobilizaciju svojih trupa;
- Njemačka objavljuje rat Rusiji 1. avgusta;
- Velika Britanija objavljuje rat Njemačkoj 4. avgusta.
Galerija
( Danka Vraneš Redžić )