Sukob oko Junkera: Sudar ako niko ne promijeni pravac

Ako pratite dešavanja uoči samita Evropske unije koji će se održati ove nedjelje, na kojem bi trebalo da bude nominovan novi predsjednik Evropske komisije i sastavljena politička agenda za sljedećih pet godina, imate osjećaj kao da gledate usporeni snimak sudara vozova.

Dva voza idu jedan prema drugom - jednim upravlja njemačka kancelarka Angela Merkel i u tom vozu je većina od 28 lidera EU, a drugim upravlja britanski premijer Dejvid Kameron sa nekoliko putnika koji diskretno pokušavaju da iskoče. Ukoliko u posljednjem trenutku jedna od lokomotiva ne pređe na drugu traku sudariće se, ne oko političke agende već oko izbora Žan Kloda Junkera, veteranskog posrednika u EU, za najuticajniju funkciju u bloku. Kameron insistira na tome da je Junker pogrešan čovjek u pogrešno vrijeme da se nađe na čelu Komisije, koja predlaže i sprovodi zakone EU. Nijedna strana ne pokazuje naznake mijenjanja kursa, međutim i dalje postoji šansa da bi neko mogao povući kočnice za hitne slučajeve. Sudar na samitu koji će simbolično biti otvoren u Ipru u Belgiji komemoracijom milionima stradalih u Prvom svjetskom ratu prije skoro vijek, imao bi dugoročne posljedice za budućnost evropskih integracija.

Neuspjeh da skloni Junkera, za što se Kameron zalaže svojim napadačkim pristupom, mogao bi gurnuti Britaniju, treću po veličini ekonomiju u EU i ključnu vojnu i diplomatsku silu zajedno sa Francuskom, bliže izlaznim vratima.

Kameron je obećao da će pregovarati o dalekosežnim reformama EU prije nego što organizuje referendum o izlasku iz EU 2017. ukoliko bude ponovo izabran sljedeće godine. Partija nezavisnosti UK i skeptici unutar njegove Konzervativne partije tvrdiće da ukoliko ne može čak ni da blokira „federalistu starog kova“ da postane šef Komisije, onda nema šanse da smanji ingerencije Brisela.

Njegov autoritet kod kuće i u inostranstvu će biti poljuljan, čak i ukoliko lideri EU daju Britaniji utješne nagrade u vidu pristupačnije ekonomske politike i ključne pozicije u Komisiji za nadgledanje reformi.

Imenovanje Junkera bila bi pobjeda za Evropski parlament, koji je želio veća ovlašćenja tražeći da glavne političke grupe nominuje kandidate za predsjednika na prošlomjesečnim evropskim izborima. Kameron tvrdi da lideri EU treba da se drže principa da su nacionalne vlade glavni izvor demokratskog legitimiteta u Evropi i da ne dozvole parlamentu da iskoristi moć nominacije koju po Lisabonskom sporazumu imaju oni. U Sporazumu se samo navodi da lideri treba da uzmu u obzir izborni rezultat prilikom izbora nominovanog kojeg treba da odobri većina u parlamentu.

Međutim, voz je već napustio stanicu. Da bi imao ikakve šanse da ga skrene, Kameron bi morao da okupi saveznike koji su poznati kao sumnjičavi. Ambasadori EU su, na naformalnim sastancima prošle godine, razgovarali o opasnostima ukoliko parlament dobije preveliku moć i mada su se složili da svoje strahove iznesu šefovima vlada, lideri EU nikada nijesu reagovali na ovu temu.

Na kraju, Merkel i drugi nacionalni lideri su pristali na opciju da njihove stranačke porodice biraju vodeće kandidate na kongresima, kojima će oni prisustvovati. Sada ne mogu da povuku obećanja data biračima a da ne izazovu oluju kod kuće, kao što je to bio slučaj sa Merkel kada je pokušala da udovolji Kameronu udaljivši se od Junkera dva dana nakon glasanja. I mada kancelarka naglašava važnost ostanka Britanije u EU, ona žarko želi da ograniči političku štetu i izbjegne konflikt između evropskih institucija koji bi mogao da bijesni mjesecima.

„Svaki put od izbora kada je Merkel pokušala da pomogne Kameronu, sljedećeg dana je zapalila još veću vatru“, kazao je jedan isprovocirani diplomata uključen u pripreme samita. „Čak je otišla u Švedsku i slikala se u onom čamcu sa njim“.

EU diplomate koje negdje saosjećaju sa ustavnim argumentima Londona su zbunjene Kameronovim taktikama, poput hvalisavog tvitera koji je objavio kada ga je opoziciona Laburistička partija podržala u blokiranju bivšeg premijera Luksembruga.

„Izgubio je dosta prijatelja svojim navalentnim ponašanjem“, kazao je jedan poznavalac prilika u Briselu. Holandski i švedski premijeri su se distancirali od britanskog tabora, ostavljajući samo mađarskog premijera Viktora Orbana kao Kameronovog jedinog sigurnog saveznika. Ukoliko bude nadglasan, kao što to dozvoljeno sporazumom EU mada se odluke Evropskog savjeta donose uglavnom konsenzusom to će biti „pokazatelj Kameronovog prestiža i britanskog uticaja“ kazao je jedan veteranski diplomata.

Ovakav ishod bi takođe mogao poremetiti balans moći između institucija EU, pružajući parlamentu veća ovlašćenja a velike zemlje članice bi imale donekle manji uticaj u Komisiji.

Poslanici ne bi propustili priliku da podsjete Junkera ko ga je krunisao. Ipak, takve promjene teško da će biti dramatične jer nacionalne vlade imaju najveću moć u EU i najviše finansijskih resursa. Junker, 59, okosnica samita EU u posljednjih 25 godina i ključni posrednik između Njemačke i Francuske prilikom stvaranja evropske monetarne unije, najbolje zna da se Evropom ne može upravljati ukoliko ste u sukobu sa velikim članicama.

Britanski zvaničnici ga opisuju kao „federlistu starog kova“. Međutim, najbolje je to opisao belgijski premijer Gi Verhofštat kada se našalio rekavši da je tražiti da predsjednik EK ne bude federalista isto kao i reći da novi papa ne treba da bude katolik.

Prevod: Nada Bogetić

Galerija

( Pol Tejlor (Rojters) )