Ko su bubašvabe?

DRI je krajem jula 2017-e objavila finalni revizorski izvještaj o JP Regionalnom vodovodu Budva (finansijski izvještaji privrednog društva od 2016. godine) (u daljem tekstu: RV). Članovi Senata DRI iz dvije partije ovjerili su izvještaj, koji je iskazao negativno mišljenje o stanju finansijskih izvještaja, odnosno uslovno mišljenje na zakonitost poslovanja.

U praksi rada političkog izvršnog direktora RV-a i slabašnog Odbora direktora, ovaj izvještaj, iako značajno zabrinjavajući, imao je efekat neobuzdane ležernosti. Par naslova, malo spinovanja da su se ispunile sve DRI preporuke, i “ružmarin i šaš” su prekrili još jedan DRI izvještaj.

Međutim, da li je trebalo da bude tako?

Iz profesionalnih i esnafskih krugova bilo je poznato da komercijalni revizor nije zaključio reviziju. Ogoljeni fakat da komercijalna revizija fin. izvještaja predmetne godine nije okončana, bio (trebao je da bude i za DRI) je upozoravajući, u značajnom procentu duboke problematičnosti za budućnost rada RV-a. Prevedeno: svako je bježao od nečega, ali se nije moglo saznati šta je to od čega se bježi. Čak i kad su objavljeni nalazi DRI revizije, komercijalni revizor je diskretno ostao neizjašnjen i ćutljiv vis-à-vis stava o finansijskim izvještajima preduzeća.

To je trebala biti crvena lampica, sporno blinkajući signal da su se i Muhamed i brijeg ovaj put morali detaljnije i potpunije ispitati od strane DRI-a, mnogo temeljnije od narednog citata.

Na strani 71 DRI izvještaja u skoro pa usputnom, neobavezujućem vokabularu, bez isticanja novčanog iznosa, koji je već tada bio pregolem, nalazi se sljedeća konstatacija: “Najznačajniji sudski spor koji može uticati na finansijski položaj Preduzeća je spor sa izvođačem Štrabag AG Austria, koji je pokrenuo arbitražni postupak protiv Preduzeća pred Međunarodnom Trgovinskom komorom u Parizu, zato što je Preduzeće zbog nepoštovanja ugovornih obaveza od strane izvođača radova raskinulo ugovor o izgradnji na regionalnom vodovodnom sistemu. Štrabag AG je u novembru 2014. godine podnio zahtjev Privrednom sudu u Podgorici da potvrdi Arbitražnu odluku kako bi postala pravno obavezujuća. Privredni sud je dana 21.11.2015. godine donio odluku kojom se odbija zahtjev Štrabag AG, a Viši sud u Podgorici je ukinuo presudu i predmet vratio na ponovni postupak. Privredni sud je i u ponovnom postupku 23.03.2017. godine donio rješenje kojim je odbio predlog za priznanje arbitražne odluke. Rješenje nije pravosnažno i Štrabag AG ima pravo žalbe. Konačan ishod ovog sudskog spora mogao bi zavisiti i od budućih pravnih postupaka ili pregovora o izmirenju duga.”

Citirani tekst ne ukazuje da je od strane DRI pokušano da se istakne vrijednost potencijalnog rizika/ troška, iako je bilo dovoljno podataka da se izvrši edukovana procjena i javno objelodani, pošto se radilo o eventualnim javnim fondovima. Usputna je informacija da formalne rečenice iz citata, koje okončavaju u tvrdnji o “pregovorima o izmirenju duga”, nisu bile osnova za davanje negativnog mišljenja za finansijsku reviziju; niti su bile osnova uslovnog mišljenja za usklađenost poslovanja.

Prevedeno, atributi iz citata “najznačajniji sudski spor” su puke riječi, koje nemaju jačinu prepoznatog rizika, pa je zadatak iz člana 5 Zakona o DRI, pod 3, da DRI:”…utvrđuje uspješnost ostvarenja ciljeva poslovanja ili ciljeva pojedinih finansijskih transakcija,...” završio u pogubljenosti u papirčinama, koje su završile iznad suštine rizika poslovanja ove kompanije. Ako odavno znamo da DRI senatori nikada neće pokrenuti normu iz člana 23 o krivičnim odgovornostima subjekata revizije, postaje očigledno da im je norma iz člana 16 omiljena u radu: “Ukoliko se revizija dotiče političke odluke, Institucija (DRI, prim. autorke) je obavezna da se uzdrži od ocjene ovakve odluke i da se ograniči na informisanje i savjetovanje primaoca izvještaja o bitnim činjenicama i mogućim štetnim posljedicama.” To ostaje DRI zaleđina da ne moraju da budu proaktivni u odgovornosti prema javnim fondovima.

Zašto je ovo važno za naš ekonomski sistem?

Postojao je slon u prodavnici stakla koji je identifikovan kao fusnota na kraju DRI izvještaja, a ne kao stvarna opterećujuća opasnost za poslovanje kompanije. Slon od 12 miliona je sada slomio i staklo (dug), i prodavnicu (kompaniju), i komšiluk (CG poreske obveznike).

Još bitnije: čitava nepregledna skupina, beskrajna spirala krvopijskih kompanija oko g-dina Deripaske, izgubila je sa Crnom Gorom svaki arbitražni spor u Americi, i na Kipru i u Parizu, oko neopravdanih i neposlovnih kuknjava oko mrtvog KAP-a. Ostaje nejasno zašto je baš samo jedna, ova RV, arbitraža izgubljena od Crne Gore?

Nema dovoljno činjenica da se može smatrati da je to urađeno zakulisano, a kako bi se izbjegla pitanja oko vremenskog poklapanja ondašnjeg nerada Štrabaga na regionalnom vodovodu prema primorskim opštinama u CG, i činjenice da je RV bio dio Lukšićevog pretvaranja kamena u zlato, koji se odigrao kroz konkretnost: “jedan milion, jedanaest puta u krug”, a po nalogu za bankarski povraćaj rate kredita prema poreskim obveznicima.

Zato ima dovoljno neospornih odrednica da su prošlogodišnjom revizijom kiksali i DRI i menadžer/ upravljači kompanije.

Prvo, DRI-a, jer su našli najmanje bolnu formu da napišu/ostave trag, a da ne pokriju interes poreskih obveznika Crne Gore. Tamo gdje su trebali da budu najavljivači skore katastrofe RV-a, bili su blagi kritičari a kako bi ispunili štrik za onu EK peticu. Evo još jednog primjera koliko su EK-ratske kontrole EU pridruživanja jalova rabota, koja ne unaprjeđuje CG ekonomski razvoj.

Iako su nepravilna i nekonzistentna uknjiženja od skoro dva miliona bili osnova navedenog negativnog mišljenja DRI revizije, to ne umanjuje pregolemost slona od 12 miliona koji je ostao javno jasno neidentifikovan. Tako je intenciono- nedovoljna proaktivnost najvažnije institucije kontrole javnih tokova novca postala vidljiva i opipljiva, čak i laicima.

Drugo, RV upravljača i menadžera, koji nisu odgovarali za kupusište koje imaju u finansijskim izvještajima kompanije. Neodržive prakse rada prethodnog stoljeća su okamenjujući okvir vizija menadžersko/ upravljačkih profila, regrutovanih u partijskom probiranju. Takva regrutaciona ispolitizirana baza trajno teži neznanju, pa tako uškopljava crnogorski ekonomski razvoj, u ovom slučaju sa eventulanim troškovnikom zajedničkih poreskih sredstava.

Ovakva pohara javnih fondova, uz pravnu osnovu koja nije sistemski spriječena, ostaje da bude sagledavana bez ikakve javne i političke odgovornosti. Tj. opisani privredni stil podržava PK CG. Ništa “vijeće staraca” nije uradilo niti radi da kazni i obustavi nelegalne prakse pripreme finansijskih izvještaja, bar u mjeri koliko su nedavno plačnjavili nad zaštitom kompanije u čijim kontejnerima je eventualno nađeno svašta. A, to je ključni dokaz da su najveći sistemski neprijatelji kvaliteta finansijskih izvještaja, privrednici-menadžeri, koji nikako da prihvate šta je izmjerljiv pokazatelj dobrog privrednog okruženja. Prezentovana neodgovornost naših privrednih i institucionalnih profila udarnih timova u zemlji, koja ne mora biti namjerna, nesumnjivo je nekvalitetna. Kada će ovo postati znak socijalnog neuspjeha i izopštenosti, pošto nećemo dočekati da ženomrštvo i prezir prema svakome ko je drugačiji bude u Crnoj Gori polaznica za takvo što, a kao što bi regionalni lider marketinškog EK-pridruživanja trebao da slijedi?

Sudeći po finansijskim izvještajima RV-a i predmetnom revizorskom izvještaju DRI-a, ne u dogledno vrijeme. Kompanija koja je značajni subjekt u zemlji, nije uspjela da bude odgovorna prema obavezama iz zakonskih normi računovodstva i revizije. DRI, takođe, nastavlja da ne uspijeva da nadvisi papirčine i izađe kao lider apsolutne odgovornosti u sistemu.

A, ovo su subjekti kojima pare nisi problem. Imaju primjetno značajnije zarade od prosječnih CG trendova. Nanovo ostaje jasno kako velike zarade nisu pouzdani, iako jesu minimalni, put ka odgovornosti i besprijekornom liderstvu u dobrom i pozitivnom, sa stanovišta ekonomskog sistema.

Kad ovakvi subjekti nisu kolovođe u industrijama u kojima su monopolisti (doživotni u slučaju DRI senatora), tada treba iskazati duboko poštovanje ka žilavosti malog i srednjeg biznisa u Crnoj Gori. Iako u poslovnim i organizacionim taktikama sa ograničenim budžetima, limitiranim vizijama, malenim tržištem za plasiranje, i lagodnijim pristupom kvalitetu finansijskih izvještaja, mnogo često do granice sive ekonomije, pouzdaniji su vjesnici boljeg u privrednom okruženju, od bilo kojeg privrednog i institucionalnog subjekta koji leži na parama.

Međutim, ta žilavost nije dovoljna za održivost na nivou ukupnog sistema, a za konkurentost prema ino-okruženju. Stoga, vrijeme je da nema više prostora za lažne finansijske izvještaje bilo kojeg privrednog subjekta. To mora da bude ispunjeno obećanje, koje poslovna i esnafska udruženja privrednika i računovođa/ revizora moraju da ostave u trajnu sistemsku zaostavštinu novim generacijama. Brljanja brojkama i transakcijama bila su potreba 90-tih prethodnog stoljeća. Ulaskom u XXI stoljeće trebalo je da se pređe na mnogo pouzdanije i dosljednije u izvještajima, koja prate privredu. RV izostanak uknjiženja rezervisanja u vrijednosti od 12 miliona je greška koja ne smije da se ponovi u budućnosti. Tome mora da služi DRI, da takvu situaciju u budućnosti u cjelosti izbriše, jer će uraditi sve, formalno i suštinsko, da takvu “omašku” preveniraju. Tek tada ćemo imati jake privredne subjekte, kojima je misija da budu ogledalo onih koji voljno i odgovorno poštuju zakone, nezaobilaznu definiciju uspješnog poslovanja.

Predsjednik Putin je 2009-e osione ruske tajkune nazvao “bubašvabama”. Da mi izbjegnemo naše uporedive, sistemski moramo da okončamo intenciono-kreirane-“pravne” odlive sredstava poreskih obveznika, koji se odnose na plaćanja prema arbitražama/ odlukama sudova, koje su znak dokazane neodgovornosti političara, koji sjede u privrednim foteljama.

( Mila Kasalica )