Kolašinci pioniri modernog vazduhoplovstva

Kolašin je, tvrde hroničari te varoši, dao značajan doprinos jugoslovenskom vazduhoplovstvu tokom prošlog vijeka, kako brojem pilota rođenim u toj opštini, tako i postojanjem aerokluba, koji je formiran još daleke 1926. godine.

Mnogo je zaljubljenika nebeskih visina rođeno u kolašinskim selima, a anegdote o nekima od njih još žive. Splet istorijskih okolnosti u burnoj prvoj polovini prošlog vijeka postavio je krupne izazove pred svakog od njih. Snalazili su se na različite načine i donosili različite životne odluke, ali su ostali vjerni onome što su najbolje radili - pilotiranju. Mnogim kolašinskim pilotima plave uniforme krasila su domaća i strana visoka odlikovanja.

Prvi ratni pilot na ovim prostorima Novica Rakočević je rođen 1894. u Kolašinu, a u svojoj knjizi „Znameniti Kolašinci“, Predrag T. Šćepanović piše da je u Vojnu akademiju stupio 1913. U Francusku eskadilu došao je na obuku, kao jedan od deset jugoslovenskih oficira 1915. godine.

Odlikovan je više puta, bio je vojni ataše u Turskoj, a napisao je nekoliko knjiga iz oblasti vojne strategije i taktike. Bio je jedan od predavača oficirima, koji su se školovali za vazduhoplovstvo. Poginuo je 6. aprila 1941. godine, prilikom njemačkog bombardovanja Beograda.

Vasilije Vuksanović, takođe je jedan od jugoslovneskih pilota porijeklom iz Kolašina, u periodu između dva svjetska rata rata.

„Rođen je u selu Lipovo, 1907. godine. Sredinom 30-ih prošlog vijeka završio je školu za pilote u Mostaru i prošao obuku noćnog letjenja. Rat i okupacija zatekli su ga na dužnosti pilota Prvog bombarderskog puka u Bijeljini. Poginuo je 8. aprila 1941. godine, zajedno sa posadom, prilikom bombardovanja njemačkih motorizovanih kolona na putu Kumanovo - Skoplje, kada je njegov bombarder bio pogođen neprijateljskom protivavionskom vatrom”, piše u knizi „Znameniti Kolašinci“.

Dio američkog vazduhoplovstva bio je Jovan Tapušković, rođen u selu Mujića Rečine, koji je u toj državi i postao pilot. Kao vojni pilot SAD, učestvovao i u Prvom svjetskom ratu.

U istom selu rođen je Milija Bulatović, koji je nakon gimnazije u rodnom gradu, završio Vojnu vazduhoplovnu akademiju u Zagrebu. Ostalo je zabilježeno da je tokom aprila 1941. godine avionom nadletio i svoje selo.

Imao je blistavu karijeru, a službovao je na nekoliko aerodroma SFRJ. Penzionisan je kao pukovnik JNA.

Zanimljiva je i životna priča Boška Šukovića još jednog Kolašinca pilota Kraljevine Jugoslavije, koji je rođen u selu Mioska u Donjoj Morači.

„Završio je 30-ih godina prošlog vijeka Vojnu akademiju kao prvi u rangu, a nakon toga pilotsku i pilotsku lovačku školu. Pobjeđivao je na raznim takmičenjima pilota Kraljevine Jugoslavije... Jedini je pilot koji je školskim avionom proletio ispod Savskog mosta“, piše Šćepanović.

Aprilski rat 1941. godine zatekao ga je na dužnosti načelnika Štaba Druge vazduhoplovne oblasti u Sarajevu. Zarobili su ga Njemci 18. aprila te godine. Poslije oslobođenja Jugoslavije postavljen je na mjesto komandira Vazduhoplovnog učilišta u Pančevu. Dobitnik je Zlatnog pilotskog znaka Armije Čeholsovačke i ordena Masarika. Poginuo je na rutinskom letu Pula - Ljubljana, kada se njegov avion, zbog kvara motora, srušio na planinu Snežnik.

Donjomoračanin Krsto Lakićević odlikovan je za junaštvo kao pilot Crvene armije, u okviru koje se borio 1944. pri oslobađanju Beograda. Dragoljub Dožić je još jedan Donjomoračanim koji je imao zapaženu karijeru pilota, ali poslije Drugog svjetskog rata. Piloti tokom NOB-a bili su i kapetan Dušan Rakočević iz Blatine, a iz iz istog sela bio je pilot Zeka Obrenović.

To su samo neki od pilota, kojima se njihovi sugrađani i danas ponose, kao što su ponosni i na činjenicu da je prva fotografija Kolašina napravljena daleke 1931. godine. Na aero-foto snimku od 1. jula te godine, snimljenom sa visine od 1.500 metara, vidi se panorama Kolašina, koja je kasnije korišćena i za razglednice. Snimak je, kažu hroničari, napravio pilot-kapetan Franjo Pirc sa svojim kolegom i izviđačem poručnikom Acom Stanojlovićem.

Nijesu zaboravljali rodni grad

I pored uspješnih vazduhoplovnih karijera, mnogi kolašinski piloti nijesu zaboravili svoj grad. Znali su da iznenade sugrađene aterirajući avionima na rodno tlo, nekad iz zadovoljstva, nekad jer je tako moralo.

Kada je pilotu Šukoviću 1946. godine umro otac, on nije mogao da stigne na sahranu, pa je vijenac iz aviona, u niskom letu, ispustio na seosko groblje u Miosku. Pošto je nadletio svoj rodni kraj, ataerirao je na Lugu, pored Tare, u Kolašinu. Lakićević se još 1938. godine spustio avionom u Radigojno, a zatim pošao da pozdravi patrijarha Gavrila Dožića, koji je u to vrijeme bio u posjeti Kolašinu.

Klub postojao i nakon Drugog svjetskog rata

Samo 13 godina nakon što je 1913. godine na crnogorsku teritoriju sletio prvi avion, u Kolašinu je formiran aeroklub „Naša krila“. Incijator njegovog osnivanja bio je pilot Rakočević. Malo je podataka o tome kako je klub radio. Dokumentovano je da je u tom gradu i ranih 30-ih godina postojao avio klub „koji je bio jedan od aktivnijih na terenu cetinjskog Oblasnog odbora“.

Poslije 1935.godine, nama podataka da su se zaljubljenici u vazduhoplovstvo organizovano okupljali u Kolašinu, mada neki stariji meštani tvrde da je klub postojao i nakon Drugog svjetskog rata.

( Dragana Šćepanović )