Doktorka u ronilačkom odijelu

Zbog finansijskih razloga u Institutu za biologiju mora ima više oblasti biologije koje uopšte nisu adekvatno zastupljene, niti ima istraživača koji se bave određenim grupama organizama.

Jedna od takvih oblasti je bila i fitobentos, tj. morske trave i alge koje žive na morskom dnu. S obzirom da je to bila jedna od prioritetnih oblasti koja se namjeravala razvijati u Institutu za biologiju mora prihvatila se rada u toj oblasti jer je smatrala da je to interesantnije i izazovnije od rada u školi.

Mada nije znala pojedinosti o toj konkretnoj oblasti i načinu istraživanja pogodila je da taj posao nudi veliku širinu novih tema istraživanja, novih metoda, upoznavanja drugih istraživača, drugih kultura, putovanja.

U razgovoru za “Vijesti”, naučni radnik u kotorskom Institutu za biologiju mora dr Vesna Mačić, prisjećajući se početaka kaže da je bilo teško, ali da se nikad nije pokajala.

“Bilo je teško doći i do stručne literature jer u Institutu nikada ranije nije bilo nekoga ko se bavio fitobentosom. U to vrijeme internet nije bio toliko dostupan kao danas tako da sam mnoge radove dobila tako što sam pisala autorima i molila ih da mi pošalju određene naučne spise koji su mi po naslovu ili citiranju drugih bili zanimljivi. Naravno, to dopisivanje je trajalo mjesecima. Danas taj dio posla ide mnogo lakše. Mada Univerzitet Crne Gore nije pretplaćen na mnoge baze naučnih časopisa koje odogovaraju mom interesovanju, do nekih se ipak može doći zahvaljujući slobodnom pristupu ili još češće zahvaljujući saradnji sa kolegama iz drugih zemalja koji imaju pristup takvim stvarima”, kaže dr Mačić.

Poziv naučnog istraživača donio joj je mnogo putovanja

Najspecifičniji dio njenog posla je ronjenje, jer izučava žive organizme na morskom dnu tako da je to kao metod rada neizbježno.

“Iako su se do danas razvile razne vrste kamera, sonara, grabila i drugih instrumenata koji odrađuju veliki dio posla, ronjenje je ostalo neizbježna i obavezna metoda. Počela sam da radim 1997. a ronjenjem sam počela da se bavim 1998. kao neophodno za obavljanje posla, ali je već od prvih zarona zapravo postalo moj hobi tj. više uživanje nego obaveza.

U početku sam razmišljala da li ću ja to moći, jer sam zamišljala da treba biti veoma fizički spreman za ronjenje, ali ubrzo sam shvatila da je razvoj ronilačke opreme došao do tog nivoa da skoro svi koji znaju da plivaju i koji su generalno dobrog zdravlja mogu i da rone. Stvar je samo u interesovanju i poštovanju pravila”, kaže Vesna.

Svaki zaron pruža joj poseban doživljaj, jer se nalazi u sredini koja pruža osjećaj lebdenja, tišine, ali takođe i mogućnost da sagleda ogroman diverzitet boja i oblika, odnosno organizama koji predstavljaju rješenja prirode za uslove svake pojedinačne ekološke niše.

“Naravno, želimo da saznamo koji su to organizmi koji naseljavaju naše morsko dno i nekada ih sakupljamo zbog dalje laboratorijske obrade, ali sada sve više koristimo fotografske aparate kako bi naš istraživački posao bio što manje destruktivan i što manje remetio prirodnu ravnotežu. Takođe voljela bih da kažem da često i mene i moje kolege biologe, ljudi pitaju kako se zove ova alga ili ovaj puž ili ona riba i tome slično.

Često puta se odgovor sastoji od latinskog naziva koji predstavlja naučno ime i prezime datog organizma. Iako je sistematika kreirana tako da stvara logički uređen sistem koji pruža maksimum informacija o taksonima svih kategorija, latinski naziv pojedine vrste sam po sebi uglavnom ne pruža mnogo informacija (uostalom kao i ime i prezime nekog čovjeka). Zato znatiželja mnogih koja počinje sa pitanjem "Šta je ovo?" završava se sa dobijanjem latinskog naziva datog organizma, a zapravo priča tu tek počinje.

Laboratorija na palubi: Dr Mačić sa kolegama (FOTO: Privatna arhiva)

Trebalo bi se zapitati: Gdje živi taj organizam? Koliko dugo? Čime se hrani? kako se razmnožava? Gdje se skriva od predatora? Da li je jestiv? Da li je otrovan? Da li se koristi u industriji? Da li je čest u našem moru? Da li ga čovjek ugrožava? Kako ga možemo iskoristiti i zaštititi? Pitanja je mnogo a odgovora čini mi se još više i sve je to dio mog posla”, priča Mačić.

Dio odgovora na postavljena pitanja danas, kaže ona, dobijaju uz pomoć savremene opreme koja pomaže da izučavaju i one oragnizme iz najvećih dubina.

Ali uvijek ostane nešto još ispod toga što golica istraživački um.

Praznici na Uraniji

“Jedna od meni zanimljivih sitaucija je bila početkom ove godine kada sam u okviru projekta FP7 CoCoNet, boravila na istraživačkom brodu Urania u oblasti južnog Jadrana. Zapravo i doček Nove godine i Božić sam provela na brodu sa drugim istraživačima i posadom broda.

Spuštanje robota sa kamerama na dubine od preko 500 metara je jedinstven doživljaj. Svi nestrpljivo stoje pred monitorima znajući da smo prvi koji posmatraju taj dio morskog dna. Nalazi rijetkih korala i specifičnih puževa koji su možda i nove vrste predstavlja doživljaj koji se dugo pamti, a istraživanje planirano za sljedeću godinu se sa nestrpljenjem iščekuje”, kaže Mačić.

Umaraju me sastanci drugi zaron jedva čekam

Dobar dio radnog angažmana, dr Mačić provodi na terenu, i to u raznim periodima u zavisnosti od projekata koje radi.

Zbog temperature i uopšte vremenskih prilika to je najviše od aprila do novembra ali se radi i zimi, uostalom i zato što morski organizmi žive i tada, a ne samo ljeti kada uglavnom većina ljudi obraća pažnju na njih.

“Nekada je to "samo" odlazak na razne istraživačke brodove i rad na brodu, ali meni je draži odlazak na teren. Kada radim sa kolegama iz inostranstva onda nastojimo da maksimalno iskoristimo vrijeme, pa se radi vikendima i praznicima i obično dva zarona na dan.

Zbog vremena neophodnog za dolazak na lokaciju istraživanja i vremena koje vam je potrebno za opremanje, ronjenje i obaveznu pauzu prije drugog zarona, praktično bi bilo nemoguće da završavamo posao u regularnom radnom vremenu pa se često radi prekovremeno. Kada se tome doda povratak u laboratoriju, pranje opreme i sortiranje uzoraka onda su ti dani uvijek sa prekovremenim radom.

To se obično odvija u setovima od po 5 do 10 radnih dana i ako se rade 2 ili više zarona na kraju takvih terena sam stvarno umorna. Ali ipak ovaj umor brzo prođe i mnogo je manji od umora nakon mnogih nepotrebnih i uzaludnih sastanaka koje često opet zbog prirode posla ne mogu da izbjegnem”, kaže Vesna. Kada radi sama, što baš i nije preporučljivo u ronjenju ali je u njenom slučaju često neizbježno, i sa kolegama iz Instituta, onda može da se organizuje "opuštenije" i da napravi raspored ronjenja onako kako odgovara njoj i kolegama iz Instituta. Zanimanje istraživača jednako je izazovan za sve, ali ono što je Mačićevoj kao ženi malo teže, je nošenje ronilačke opreme koja je prilično teška.

“Ali kada se ronjenje voli, onda je i taj teret podnošljiv, odnosno prihvatljiva je cijena uživanja koje vam ronjenje pruža”, kaže dr Mačić, koja je zahvaljujući svom poslu obišla i veliki broj zemalja na Sredozemlju i upoznala mnogo kolega.

Galerija

( Ivana Komnenić )