Njegoš, Đukanović, pa Tito

Crnoj Gori treba pravoslavna crkva kao duhovni stožer vjerujućeg većinskog stanovništva koja ne dijeli, nego sabira, koja je dio Crne Gore, kao što je bila nezaobilazno odlučujući faktor u njenoj istoriji i očuvanju slobode.

Takva pravoslavna crkva, sa sjedištem u Crnoj Gori, posvećena njenom dobru i napretku, otvorena za sve vjerujuće, u dobrim odnosima sa najbližim vjerskim zajednicama i crkvama, dodatno bi afirmisala identitet moderne Crne Gore kao samostalne države, ravnopravnih građana i vjeroispovjesti.

To je, u uvodnom izlaganju na sjednici Savjeta za praćenje realizacije izbornog programa DPS-a, posvećene identitetskim pitanjima u Crnoj Gori, kazao potpredsjednik te partije Svetozar Marović.

“U tom smislu mislim osim za zakonske da još uvijek postoji potreba organizovanja posebnog državnog organa, kojim bi država pokazala da u elementima tradicionalne odvojenosti crkve od države, postoji interesovanje da na temeljnim principima i Ustavom proklamovanim vrijednostima, Crna Gora svakodnevno unapređuje odnose sa svim vjerskim zajednicama, onima koje postoje i onima koje bi po slobodi vjeroispovjesti mogle biti formirane”, kazao je Marović.

On je saopštio i rezultate istraživanja Ipsos Stratedžik marketinga, koje je za potrebe te partije rađeno na temu identitetskih pitanja.

Marović je saopštio da je na pitanje koju osobu smatrate najboljim predstavnikom vrijednosti u ovoj zemlji, građani Crne Gore su odgovorili da su to: Njegoš, Milo Đukanović, Josip Broz Tito, Kralj Nikola, Sveti Petar Cetinjski, Marko Miljanov i Knjaz Danilo.

“Time se na specifičan način pokazuje da identitet vremena, Crne Gore, nalazi neraskidivu sponu sa modernom Crnom Gorom, u novom vremenu i novim vrijednostima, njenom obnovljenom samostalnošću i personifikacijom tog procesa kao nesumnjivi dokaz da se identitet razvija, unapređuje, širi, evropeizuje. Crna Gora nije nikada mogla bez jakih pojedinaca, snažnih ličnosti, duhovno posvećenih vladara, filozofskih državnika koji su uvijek hrabro branili njenu slobodu i posebnost, u onoj mjeri i u skali onih vrijednosti koje su zahtijevali standardi vjekova kroz koje je Crna Gora prolazila”, kazao je Marović.

On je rekao da “evropeizacija Crne Gore mora sačuvati onaj dio identiteta u kojem se nužno jačanje institucija i administrativnog kapaciteta neće depersonalizovati i ostati bez pojedinaca koji su u Crnoj Gori uvijek bili svjetionici izbora dolazećeg”.

Sjedište crkve da bude u Crnoj Gori

Poseban problem, kako je naveo je činjenicva da je Crna Gora, “kao nezavisna međunarodno priznata država je voljom crkve koju predstavlja Mitropolija crnogorsko-primorska podijeljena na više eparhija, pa građanin Pljevalja pripada Mileševskoj eparhiji, a jedan dio građana Herceg Novog hercegovačkoj eparhiji koje se nalaze u drugim, susjednim zemljama, što može implicirati nedostatak razumijevanja za jedinstvenost Crne Gore kao nezavisne države i pokazivanje tendencije da crkvena vlast ne želi pratiti logiku dobrih odnosa sa matičnom državom na čijoj teritoriji pastoralno djeluje, iako je to u istoriji i tradiciji pravoslavlja dominantna karakteristika kojom se potvrđuje iskrena privrženost i lojalnost crkve državi”.

“Za nas u DPSu je važno da se sva ta pitanja sa svim vjerskim zajednicama i pravoslavnom kao najvećom, urede na pravni i civilizovani način, uključujući i otvoreno pitanje imovinskog sadržaja koje treba rješavati nepristrasno, vladavinom zakona i prava, ocijenio je Marović.

“Istraživanja jasno pokazuju da većina građana smatra da bi crkva i vjerske institucije morale biti odvojene od države u većoj mjeri, 55 odsto smatra da bi trebale biti još više odvojene, dok 32 odsto smatra da bi trebale biti u većoj mjeri spojene. Čak 60 odsto Srba smatra da treba da budu odvojene, iako motivi takvog stava mogu biti u potrebi da se crkva distancira od države koja je nezavisna. A podatak da 31 odsto Crnogoraca želi da budu više spojene i država i crkva znači potrebu da se država više miješa u pitanja crkve ili zbog toga što jedan dio Crnogoraca smatra da crkva nije bila na strani države u onoj mjeri u kojoj su oni očekivali, kazao je Marović.

On je rekao da postoji više percepcija u odnosu na pravoslavnu crkvu: tradicionalno-običajna percepcija po kojoj je crkva bila uvijek tu sa narodom, u teokratskom, srednjovjekovnom, petrovićevskom vremenu i to implicira da takav odnos zadržimo i danas, iako ta percepcija često ignoriše činjenice da je crkva različito statusno svojstvo, uključujući njenu autokefalnost i kasnije jugoslovensko-karađorđevski gubitak te autokefalnosti.

“Ovaj istraživačko većinski, narodni pogled na crkvu koji ima tzv.inertivni stav koji je u istraživanjima čini visoko vrednovanom institucijom, čak kada se politički stavovi ispitanika npr.o nezavisnosti Crne Gore ili o identitetu Crnogoraca direktno razlikuju od stavova pojedinih službenih predstavnika crkve”, kazao je Marović.

On je pojasnio da se za drugu, političku percepciju crkva se manifestuje i doživljava kroz Mitropoliju crnogorsko-primorsku kao izraz ne samo latentnog alternativnog odnosa prema državi, povremeno sa neskrivenim rezervama prema njenoj nezavisnosti i neopravdanosti crnogorskog udaljavanja od srpstva, imajući u vidu da je njen administrativni centar u drugoj državi. prema njoj održava više ili manje osnovan kritičan stav u odnosu države i crkve.

Marović je rekao da je istraživanje pokazalo da Crnu Goru svojom domovinom smatra 87 odsto njenih građana.

“Naravno, to ne bi trebalo da zavara jer jedan dio građana, većinom srpskog nacionalnog osjećanja, njih 26 odsto, i danas Crnu Goru ne smatra svojom domovinom ili oni koji je smatraju možda je doživljavaju na identitetski drugojačiji način, kao dio nekog priželjkivanog, nostalgično šireg saveza ili zajednice”, kazao je Marović.

Prema istraživanju Ipsos Stratedžik Marketinga, kako je naveo, na pitanje da li je sa ekonomskog aspekta odluka o nezavisnosti bila ispravna, 60 odsto ispitanika je odgovorilo da jeste, a 29 da nije, od čega pristalice SNP-a i Nove srpske ddemokratije, njih 85 odsto, odgovorili su da je to za njih loša odluka.

Marović je rekao da je istraživanje pokazalo da Crnu Goru svojom domovinom smatra 87 odsto njenih građana

“Što bi moglo da znači da njihova percepcija, bez obzira na doživljavanje Crne Gore kao svoje države, implicira mogućnost u njihovom poimanju Crne Gore u drugoj državnoj formi sa nižim stepenom nezavisnosti od ostvarenog, tj.moguću prisutnost njihovih političkih ciljeva za redefinisanjem postojećeg statusa Crne Gore, o čemu se manje govori i zbog sve očiglednije odioznosti javnog mijenja prema nekom povratku Crne Gore u prošlost”, kazao je Marović.

On je naveo da preko 51 odsto ispitanika ponosno što su građani Crne Gore, 38 procenata donekle ponosno, a samo osam odsto nije ponosno na to što su njeni građani.

“I pored toliko u javnosti eksponiranih tenzičnosti na temu zastave i himne, istraživački podaci govore da je očigledno intenzitet političke konfrontiranosti dominantniji na nivou političkih elita i pojedinaca, nego u široj javnosti. Na pitanje da li vam se sviđa zastava Crnr Gore, u pomenutom istraživanju, 73 odsto je odgovorilo pozitivno, a 27 odsto negativno. Čak 39 odsto građana srpskog nacionalnog osjećanja smatra da im se sviđa zastava, kao što postoji i devet odsto Crnogoraca kojima se ne sviđa. Čak 75 odsto građana smatra da mu se sviđa zvanična himna, bez obzira što neki, na javnim mjestima, sjede ili ustaju uz nju i što neki komentarišu određene djelove sadržine himne, a čak 41 odsto Srba kaže da im se sviđa”, kazao je Marović.

Prema njegovim riječima, u definisanju identiteta jedno od najvažnijih pitanja je pitanje crnogorstva

“Tako, na pitanje da li Crnogorac može da bude musliman, 67 odsto je odgovorilo DA, a 27 odsto NE, što potvrđuje da je crnogorsvo pojam širi od vjerske i nacionalne posebnosti i da se dominantno vezuje za Crnu Goru, pripadnost i lojalnost državi. Na pitanje koji vam je identitet važniji, nacionalni ili građanski, 32 odsto ispitanika je odgovorio nacionalni, 17 odsto identitet građanina Crne Gore, dok je 46 odsto odgovorilo da su mu podjednako važni i građanski i nacionalni identitet. Kada uzmemo Crnogorce kao ispitnu grupu, 22 odsto smatra da im je nacionalni identitet važniji”, reako je Marović.

Podaci iz istraživanja su pokazali da to ne znači da Crnogorci nijesu duboko svjesni korijena i da nemaju pozitivan odnos prema tradiciji, porijeklu jer 51 odsto građana Crne Gore tvrdi da je crnogorska nacija najstarija na Balkanu, i da ono što razlikuje državu Crnu Goru od ostalih je što je bila nezavisna pet vjekova prije ulaska u Jugoslaviju.

Marović je kazao da je najvažniji zadatak DPS-a u daljoj afirmaciji Crne Gore kao zemlje svog identiteta rad za uspjeh Crne Gore, njen napredak, bolji život svakog čovjeka, jačanje institucija države koje će obrazovno, pravno, kulturološki afirmisati posebnosti Crne Gore.

“Rad na enciklopedijskoj građi, modernizacija obrazovnih programa okrenutih prije svega najpotpunijem upoznavanju istorije, kulture, prostora i ljudi Crne Gore, revitalizacija kulturološkog nasljeđa, proizvodnja novih kulturnih i umjetničkih proizvoda obavezuje sve državne institucije da svoju posvećenost ulože u budućnost Crne Gore, koja će biti svjesna sebe, svog postanja, trajanja i života u društvu evropskih naroda”, kazao je Marović.

On je naveo da samo 16 odsto ispitanika smatra da su međuetnički odnosi u Crnoj Gori loši, a dominantan broj građana misli da su dobri, prilično dobri i veoma dobri, i to preko 60 odsto.

“Na pitanje “da li se crnogorski jezik razlikuje od ostalih (srpskog, hrvatskog) jezika” 49 odsto je odgovorilo DA, a 48 odsto NE. Za uvođenje novih slova 36 odsto građana Crne Gore je odgovorilo DA, a 59 odsto NE, odnosno 44 odsto Crnogoraca je reklo NE - što nesumnjivo daje za pravo da se razmišlja da je odnos prema jeziku određen potrebnom odbranom crnogorske posebnosti, odbrane prava države na svoj jezik, prava na ravnopravnost sa ostalim državama koje su to pravo iskoristile, ne favorizujući potrebu forsiranja lingvističkog specificiranja.

Galerija

( Dejan Peruničić )