Šta to muči Francusku?

Francuska je ozbiljno bolesna. Toliko, da je agencija Standard & Poor nedavno snizila njen kreditni rejting, što je drugi pad za manje od dvije godine. Ta odluka praćena je upozorenjima da budžetne i strukturne reforme, koje je sprovela administracija predsjednika F. Olanda posljednjih godina, ne mogu da poboljšaju perspektive srednjoročnog rasta Francuske. U ovom trenutku vrši se pritisak da se sprovedu strukturne reforme u svim oblastima, počev od tržišta rada i završno sa oporezivanjem.

Pad rejtinga kod Standard & Poor-a bio je neočekivan, ali ne i šokantan. Nedavno smanjenje obima industrijske proizvodnje u Francuskoj pravi veliki trgovinski deficit, a takođe podriva konkurentnost malih i srednjih preduzeća. Nezaposlenost ostaje na nivou od 11 procenata. U oktobru je broj registrovanih nezaposlenih dostigao rekordnih 3,3 miliona ljudi.

Istovremeno, politička kriza smeta naporima vlade da sprovede teške reforme. Franucski lideri su, analizirajući aktuelne prijetnje, pokazali nesposobnost da efikasno komuniciraju ili da primijene prethodna iskustva. Umjesto toga, oni pribjegavaju diverzijama učestvujući u naduvanim retoričkim bitkama koje se odnose na sitna neslaganja. Ali, oni ne mogu vječito da ignorišu problem, a posljedice odlaganja reformi, koje su Fransukoj neophodne, mogu biti katastrofalne.

Ipak, široko gledano, problemi Francuske su, u značajnoj mjeri, simptomi bolesti koja pogađa čitavu svjetsku ekonomiju (uključujući južne članice Evropske unije). A tokom posljednjih decenija nesputani kapitalizam proizveo je znatne mutacije u čitavom svijetu.

Kao prvo, industrijalizacija je zastarjela. U razvijenim zemljama tržište prve kupovine robe široke potrošnje, kao što su auta, frižideri, televizori, prezasićeno je, dok sekundarno tržište korišćenih i popravljenih proizvoda postaje mnogo manje dinamično, podrivajući tako zaposlenost u sektoru servisa. Zbog odsustva proizvodnje koja bi, kao nekada, zahtijevala mnogobrojnu radnu snagu, a takođe i zbog nemogućnosti da se praznine popune preduzećima iz sektora komunikacija i usluga, zaposlenost opada, a ekonomski rast je usporen.

Druga mutacija javlja se zbog pretjerane dominacije akcionara, koja je bila u porastu u posljednjih trideset godina. Okupljeni oko penzionih, investicionih i hedž-fondova, akcionari mogu da vrše značajan pritisak na kompanije kako bi izvukli dividende, koristeći bonuse na osnovu učinka, i tako dobiju administrativnu podršku za svoje željene političke strategije. To je dovelo do prevelike eksternalizacije radne snage, velikog prometa rukovodilaca visokog ranga, toga da jedna kompanija guta drugu, a takođe i do svakojakog restrukturiranja - što sve ima dalekosežne posljedice.

U zemljama OECD učešće zarada u BDP-u palo je za otprilike 10 procenata, u projeku do 57%. Ukupne cifre za posljednjih 30 godina mogu varirati od 200-300 triliona US dolara. Iz tog se razloga sfera potrošnje – glavni pokretač ekonomskog rasta – nalazi u zastoju od 2000. godine, dok je istovremeno nivo nezaposlenosti porastao skoro svuda, stvarajući nestabilnost koja dotiče čak i one koji posao imaju.

Treća mutacija kapitalizma je ekstremna finansijalizacija ekonomije i društva. Finansijski i industrijski rukovodioci dobijaju plate koje većina ljudi u svijetu teško može čak i da zamisli. A neobuzdano širenje finansijskih tržišta, posebno umnožavanje derivata finansijskih instrumenata, direktno je dovelo do krize koja je progutala zapadni bankarski sistem 2007-2008.

Da bi zaustavile posljedice krize, vlade su povećale državni dug i to i u onim zemljama u kojima je balans već bio značajno oslabljen smanjenim rastom BDP-a. U mnogim zemljama, dijelom i u zemljama južne Evrope, mračne ekonomske okolnosti rađaju društvenui napetost, političku apatiju, građanski nemir i kriminal. A stalna prijetnja od klimatskih promjena samo povećava nespokoj u društvu.

Očigledno je da ambijent za sprovođenje teških strukturnih reformi u Francuskoj nije idealan, da ne govorimo o slabim ekonomijama zemalja južne Evrope. Ali, mijenjanjući ekonomsku doktrinu, Evropa može poboljšati svoje perspektive u značajnoj mjeri. Umjesto da nastavi put po ortodoksnom kursu Njemačke – u kojoj su oštre mjere štednje dovele do suprotnih rezultata i deflacije (smanjivanjem zarada i cijena) i koja je stabilizaciju pretvorila u recesiju – Evropa treba da razradi strategiju zasnovanu na rastu i tako prevaziđe krizu jednom za svagda.

Mnogi ekonomisti, uključujući nobelovce Pola Krugmana i Džozefa Štiglica, podržavaju upravo takve promjene u političkom kursu Evrope. Samo uzimajući u obzir njihove preporuke i pokazujuću sposobnost i težnju ka razmišljanju u perspektivi, Francuska, a takođe i njeni uzdrmani južni susjedi, mogu, najzad, početi da obnavljaju snagu da urade ono što su dužni radi svog dugotrajnog zdravlja.

Prevod: N:. RADOIČIĆ

Copyright: Project Syndicate, 2013.

( Mišel Rokar )