Genetski modifikovani kukuruz izaziva rak?

Američki časopis Hrana i hemijska toksikologija (Food and Chemical Toxicology) povukao je studiju, objavljenu u septembru 2012, u kojoj se tvrdilo da genetski modifikovan (GM) kukuruz izaziva rak, piše britanski magazine Ekonomist.

Članak je imao eksplozivno dejstvo. Francuski premijer je naveo da će, ako se ti rezultati potvrde, njegova vlada izvršiti pritisak da se širom Evrope zabrani NK103 kukuruz. Rusija je obustavila uvoz kukuruza. Kenija je zabranila sve vrste GM žitarica

Ekonomist ocjenjuje da bi bilo previše reći je time dokazano da je GM hrana bezbjedna po zdravlje, ali nijedna druga studija do sada nije pronašla znatnije zdravstvene rizike po sisare, kao rezultat konzumacije GM proizvoda.

Sporni članak napisao je Žil-Erik Seralini sa kolegama sa Univerziteta iz Kana na sjeveru Francuske. U njemu se opisuje šta se dešava pacovima hranjenim GM kukuruzom šifre NK103, koji je otporan na herbicid Raundap.

Taj kukuruz je genetski modifikovao Monsanto, američka firma za botanička istraživanja. Rezultat je bio otporan kukuruz i uništene sve štetočine.

U eksperimentu doktora Seralinija, pacovi hranjeni tim kukuruzom imali su veću vjerovatnoću da razviju tumore od onih koji ga nisu uzimali. Posebno su bile pogođene ženke pacova, a njihova stopa smrtnosti bila je dva ili tri puta veća nego kod mužjaka u kontrolnoj grupi.

Članak podigao prašinu

Članak je imao eksplozivno dejstvo. Francuski premijer je naveo da će, ako se ti rezultati potvrde, njegova vlada izvršiti pritisak da se širom Evrope zabrani NK103 kukuruz. Rusija je obustavila uvoz kukuruza. Kenija je zabranila sve vrste GM žitarica.

Članak je izašao dva mjeseca prije referenduma u Kaliforniji na kojem je traženo da sva GM hrana bude obilježena. On je svakako uticao na glasanje, navodi Ekonomist, iako nije usvojen zahtjev predlagača.

Ekonomist dodaje da je uticaj studije bio još jači zato što su njeni rezultati bili u suprotnosti sa prethodnim studijama.

Istraživanje japanskog Sekretarijata za ekološko zdravlje i toksikologiju iz 2007. utvrdilo je da "nema vidljivih štetnih efekata na pacove" od NK103 kukuruza i Raundapa. Ti rezultati potvrđeni su i 2010. u studiji Univerziteta za biološke nauke u Notingemu.

Druga vrsta kontroverze

Seralinijev članak, međutim, izazvao je i drugu vrstu kontroverze, još prije nego što je objavljen. Naime, autori su insistirali da novinari koji su dobili njegove kopije unaprijed ne smiju da traže nezavisne komentare na tu temu prije objavljivanja članka, inače će morati da plate astronomsku globu.

Autori nisu ponudili objašnjenje na koji način GM hrana može da stvori tumore. Čak i da je GM hrana nebezbjedna, i dalje je ostala nejasna njena biološka povezanost sa kancerom

To je, navodi Ekonomist, bio izuzetno neobičan i široko kritikovan zahtjev, čije je efekat bio da se osigura da se kritika nalaza iz izvještaja neke treće strane ne pojavi u prvim danim od njegovog objavljivanja, kada je ogromna pažnja javnosti bila usredsređena na njegove rezultate.

To može da objasni panične reakcije u Francuskoj, Rusiji i Keniji, dodaje Ekonomist.

Kada su se, međutim, prve kritike pojavile, bile su neprijateljske, ocjenjuje časopis. Naučnici su se žalili da u članku nije iznijeto dovoljno detalja o tome sa koliko GM kukuruza su pacovi hranjeni i šta su dobijale kontrolne grupe.

Pitanje bez odgovora

Autori, takođe, nisu ponudili objašnjenje na koji način GM hrana može da stvori tumore. Čak i da je GM hrana nebezbjedna, i dalje je ostala nejasna njena biološka povezanost sa kancerom.

Posebna pažnja posvećena je vrsti i broju pacova korišćenih u eksperimentu. Doktor Seralini je koristio vrstu laboratorijskih pacova, i pratio ih tokom dvije godine njihovog životnog vijeka. Međutim, ti pacovi u velikom broju slučajeva obolijevaju od raka pred kraj života, bez obzira na vrstu ishrane.

Zbog toga, navodi Ekonomist, nije jasno kako su tumori nastali kao rezultat hranjenja pacova GM kukuruzom, odnosno, u kojoj mjeri su nastali spontano.

Ti problemi su još ranije uočeni i zbog toga u naučnim vodičima piše da najmanje 65 pacova treba da bude korišćeno u svakoj grupi u studijama o kancerogenosti.

Imajući u vidu da eksperiment Seralinija nije započeo kao studija o raku, on je koristio samo 10 pacova u svakoj grupi.

Naučne institucije iz cijelog svijeta su redom kritikovale rezultate Seralinijevog istraživanja, zbog čega je časopis Hrana i hemijska toksikologija na kraju i povukao sporni članak 28. novembra. Ekonomist, međutim, piše da je malo vjerovatno da je to kraj rasprave po ovom pitanju.

Naučnici se oštro protive zaključku da je GM hrana štetna, ali to nije opšta pojava.

Podrška Seraliniju

Evropska mreža naučnika za društvenu i ekološku odgovornost podržava Seralinija. Na njegovoj strani su i aktivisti za borbu protiv GM proizvoda. U avgustu je jedna grupa na Filipinima uništila eksperimentalno polje zasađeno takozvanim "zlatnim pirinčem", modifikovanim tako da sadrži beta-karoten, koji ima vitamin A, čiji nedostatak doprinosi preuranjenoj smrti miliona djece svake godine.

Ekonomist zaključuje da ni prognoze o velikim blagodetima po javno zdravlje u siromašnim zemljama niti nedovoljan broj dokaza u naučnim studijama o njenoj štetnosti po zdravlje ne mogu da istupe oštricu ekološke kampanje protiv sve GM hrane.

( Beta )