Slovenski san o slobodi

“Pod slobodnim suncem”, omladinski klasik slovenačkog pisca Franca S. Finžgara je istorijski roman o dolasku Slovena na Balkan.

Riječ je o izuzetno uzbudljivoj, bezvremenoj priči koja iznova i vrlo uspješno oživljava doba kada su čast, hrabrost i odanost bile vrhunske vrline, a oganj i čelik krčili put u besmrtnost i slavu. Roman je izvorno napisan 1906. godine, a doživio je brojna izdanja, da bi tokom posljednje dvije, tri decenije bio gotovo zaboravljen. Novo izdanje Finžgarovog “Pod slobodnim suncem” objavila je Laguna u prevodu Slobodana Živojinovića.

“Pod slobodnim suncem“ je gotovo jedina knjiga na ovim prostorima koja dočarava dolazak Slovena na Balkan, ratove sa Vizantijom i Hunima, prve susrete paganskih bogova i hrišćanstva, kao i napore za ujedinjenjem rascjepkanih slovenskih plemena u jedan narod.

Zasnovan na istorijskim činjenicama i smješten u šesti vijek nove ere, roman prikazuje sudar dva svijeta: dekadentne i osvajački nastrojene Vizantije kojom upravljaju moćni Justinijan zajedno sa njegovom (promiskuitetnom) ženom Teodorom i nepokorenih Slovena čiji pohod na jug ne može biti zaustavljen. Junak Finžagarove povijesti je Istok, sin Svaruna, vođe Slovena.

On želi da ujedini Ante i Slovene jer samo tako mogu da povrate otetu zemlju. Hun Tunjuš je vizantijski sluga i plaćeni izdajnik. Njemu je bilo veoma važno da Sloveni i Anti međusobno ratuju umjesto da krenu udruženi u borbu protiv Vizantije i Huna. Istok postaje veliki ratnik, pronalazi veliku ljubav, Ljubinicu. Finžgarovi junaci upozaju hrišćanstvo koje će polako potisnuti njihovu pagansku vjeru. Kao likovi u romanu pojavljuju se i vizantijski car Justinijan i carica Teodora. Opisana je i gradnja Aja Sofije i brojni istorijski događaji toga doba.

Ovaj roman je Finžgarova najobimnija i najznačajnija knjiga. Prevedena je na nekoliko jezika i doživjela nebrojena izdanja. Pripremajući se za pisanje ove knjige Finžgar je detaljno proučio građu o doseljavanju Slovena na Balkan, a zatim i djela starovizantijskog pisca Prokopija iz Cezareje od kojeg je uzeo podatke o tadašnjem životu u Vizantiji.

Po sopstvenim riječima, obišao je i istražio predjele na kojima će se odigravati radnja njegovog romana. Pješice je putovao niz Dunav, prokrstario nekadašnju Meziju i Trakiju, razgledao stari Vizant, crkvu Svete Sofije, gradske forume i naselja po Zlatnom rogu.

“Pod slobodnim suncem” je djelimično pisan po uzoru na Sjenkijevičeva djela i uz ogroman uticaj slovenske mitologije. U doba kada je Finžgarov roman nastao bila je veoma jaka ideja jugoslovenstva i težnja ka ujedinjenju Slovena u jedan narod. U tom ključu su roman “Pod slobodnim suncem” čitale generacije bivših Jugoslovena, mada bi danas bilo aktuelno čitanje u suprotnom smjeru, o rascjepkanim i oslabljenim narodima.

U predgovoru knjige Finžgar je zapisao da je želio da demantuje “neprijateljski nam raspoloženu nauku koja je slikala stare Slovene kao ropski narod i tajila njihova junačka djela. Neka bi svaki, naročito mladi slovenski čovjek izvukao iz romana ponosnu svijest da je Sloven i da mu je snaga u bratskoj slozi jer je pred bratski složnim Južnim Slovenima drhtao Vizant, a nesložnim je zakone pisao tuđ mač”.

Franc Saleški Finžgar je slovenački pisac i prevodilac. Rođen je 1871. u selu Doslovče u Gorenjskoj, a umro 1962. godine u Ljubljani. Bio je redovni član Slovenačke akademije nauka i umjetnosti. U slovenačkoj književnosti poznat je po realističnim pričama o svakodnevnom seoskom životu kao i po onima o životu gradske buržoazije. Finžgar je bio katolički sveštenik, a politički je bio blizak hrišćanskim socijalistima. Bio je prijatelj Ivana Cankara, a tokom Drugog svjetskog rata sarađivao je sa komunistima i antifašističkim pokretom što ga je dovelo u sukob sa ljubljanskim biskupom. Najpoznatija djela su mu “Triglav”, “Divlji lovac”, “Pod slobodnim suncem”, “Gospodin Hudournik”, “Njiva” i “Mirni put”.

( Vujica Ognjenović )