Susret lidera Istoka i Zapada: Šta će Kina u Evropi, a šta Evropa traži od Kine?

Evropska unija je već desetu godinu zaredom najveći trgovinski partner Kine, a Kina je Evropskoj uniji druga po redu, odmah iza Amerike. Evropsko-kineska trgovinska razmjena teška je 580 milijardi dolara. Upravo prošle sedmice kineski premijer Li Kećijang i evropski funkcioneri Barozo i Van Rompaj označili su početak pregovora o podizanju međusobnih investicija, koje su dosada bile gotovo nepostojeće, i sa jedne i sa druge strane. Ako taj sporazum stupi na snagu za par godina, onda bi se, predviđa se, razmjena Evrope s Kinom povećala i do milion milijardi, odnosno na jednu bilijardu dolara.

Na rubu tih golemih zahvata, jedan je i manji, ali važan - naredne sedmice održava se u Bukureštu sastanak kineskog premijera i raznih visokih funkcionera zemalja istočne i centralne Evrope i sada svi gledaju kako da i oni malo uzmu od velikog kolača. Zaista, kolač je bogat.

Još 2011, tadašnji premijer Ven Žibao - kojemu je Li Kećijang bio zamjenik - najavio je da Kina namjerava u ovaj dio Evrope uložiti deset milijardi. Baltičko-crnomorsko-jadranska vertikala je mjesto na koje žele da stave svoju nogu. Najbolje i najdugoročnije u našem širem regionu namjestila se Mađarska. Tamo već sada posluje veliki broj kineskih firmi, ozbiljna tehnologija, hemijska industrija, izgradnja infrastrukture. Prilično dobro, najbolje od eks jugoslovenskih zemalja, namjestila se i Srbija, gdje Kinezi rade "Most prijateljstva" na obilaznici Beograda, vjerovatno će raditi treći blok termoelektrane Kostolac B, a kineske firme ulaze u eksploataciju tamošnjih rudnika.

Kineskih ulaganja ima i u Sloveniji (ušli su sa Holanđanima u TAM) i slabo u Hrvatskoj. Bili su zainteresovani za luku Rijeka, ali kako od toga nije bilo ništa, shvatili su da i drugdje ima luka veličine koju oni trebaju - na primjer u Rumuniji, gdje se održava ovaj sastanak. Šta bilo da bilo, ništa nije kasno, i volja Kineza da ulažu u ovaj dio Evrope znači mnogo. Neke zemlje su se zeznule, ili da ljepše kažemo, žive sa posljedicama svojih odluka. Tako je Češka primila Dalaj Lamu , a češki političari, da bi pokazali slobodarski duh, šetali su se sa majicama "Free Tibet", a to je nešto što Kina naprosto ne podnosi. Tako su Česi sada isključeni.

Isto tako i Francuska je pokazivala simpatije prema Dalaj Lami, i Kina je takođe vrlo oštro reagovala - i to iako je Francuska prije vodila veliko zapadno otvaranje prema Kini, jer je to sastavni dio francuskog geopolitičkog, "multipolarnog" pogleda na svijet. Ali, kad je Sarkozy počeo 2008. godine koketirati s Dalaj Lamom, Kina je bez ceremonija otkazala sudjelovanje na godišnjem EU-Kina samitu. Mali ili veliki, Pekingu je svejedno, Kina je ionako veća od svakoga. Jedan od razloga zašto je Njemačka razvila fantastične odnose sa Kinom jest da se nije previše petljala tamo gdje Kini smeta - osim ako se to baš nikako ne da izbjeći.

Kina gleda Evropu ovako - sve joj je više manje u magli, osim Njemačke i Britanije. Naravno, stalo im je do profita i razgrću maglu, ali Njemačka im i dalje ostaje na prvom mjestu. Što se tiče Njemačke, ključno je ovo: pošto je politikom stezanja kaiša dovela do toga da južne zemlje Evrope, tradicionalni kupci njemačke robe ostanu bez daha i novaca, Njemačka je svoj izvoz orijentisala na Kinu. Ali, zato od Kine nadoknađuje razliku, koju gubi unutrašnjim izvozom.

To je Njemačkoj toliko važno, da je Angela Merkel u velikoj svađi između Unije i Kine oko solarnih panela, stala na stranu Kine! Ne samo to, nego je to napravila i na štetu onih koji su bili najoštećeniji, a to su njemački proizvođači solara.

Baš trgovinski rat koji se razvio oko solarnih panela ilustruje kako su odnosi između Kine i Evrope napeti, nenaštimani, još uvijek sirovi, nediplomatski. Da sumiramo u par riječi - Evropa se nadala da će uvijek moći zarađivati na visokoj tehnologiji, iako je delokalizovala veliki dio proizvodne industrije, u Kinu i drugdje. Solarni paneli bili su idealan primjer - ekološki, namijenjeni evropskom tržištu. Ubacili su se Kinezi sa damping cijenama i srušili na koljena evropske proizvođače, prvenstveno Nijemce. Preuzeli su gotovo cijelo evropsko tržište i sada potpuno vladaju. Evropska komisija je htjela uvesti protivmjere, i spriječiti navalu, ali su Kinezi rekli, u redu, onda ćemo mi staviti barijere na uvoz evropskog vina. Evropa nije mogla da dozvoli da se ugrozi jedan od njenih najvećih izvoznih proizvoda, ali isto tako nije mogla da dopusti da propadne i cijela popratna industrija koja se u Evropi razvila oko solarnih panela - servisi, monteri, dijelovi za solare...popustila je. Kina je prijetila i drugim važnim trgovinskim oružjem i veoma su tvrdi pregovarači - ništa ne puštaju. Tako je njemačka kancelarka žrtvovala svoje proizvođače solara, a Brisel ih, preko Evropske komisije, nije mogao spasiti. S jedne strane, solari nisu njemačka automobilska industrija, a s druge - ulozi su bili previsoki.

Najzanimljiviji je moment u odnosima Evrope i Kine to što je Kina dosad ignorisala i potcjenjivala Evropsku uniju kao entiet - a radila samo sa pojedinim državama. Malo se to mijenja. Na primjer, u Briselu je vanredno mnogo kineske diplomatije, kako političke, tako i ekonomske, cijeli kvartovi novogradnji kupuju se za njihove stanove. Sad će se potpisati i taj sporazum, Evropskoj uniji veoma važan. Ima signala da se na sastanak sljedeće sedmice u Bukureštu ne gleda najbolje - jer se i to s evropske strane vidi kao fragmentacija, kao "podijeli i vladaj" kineska tehnika. Ali - ko može odbiti priliku da nešto dobije od tih ulaganja u ovoj ekonomskoj situaciji?

Embargo na uvoz oružja polako postaje prošlost

Kina je politički vrlo osjetljiva zemlja, ne podnosi nikakav prigovor, niti da guši slobodu riječi i umjetnosti, a kamoli da je nešto pogrešno geostrateški odlučila. Neobično, ali to je vrsta nesigurnog, uvredljivog džina, koji ne da ništa na sebe, ali mnogo traži od drugih - ili se barem tako doživljava sa Zapada.

Ipak, trgovina je tako povezala Kinu i Evropu, da drugi odnosi naprosto moraju da je prate. Evropa polagano odustaje i od embarga na oružje koji je nametnula Kini kao znak da se ne slaže s kršenjem ljudskih prava, točnije nad krvavim slamanje pobune na trgu Tieanmen.

Kina , koja se za oružje bila okrenula Rusiji, rekla je - mi ionako razvijamo svoje oružje, a vi gubite naše tržište.

Znanje ne ostaje u Evropi

Evropa i Kina svađale su se i oko uvoza tekstila koji je gušio evropsku proizvodnju, i uvoza kineskih igračaka i obuće. Za vrijeme finansijske krize, koja još traje, mnoge evropske članice su u procesu spašavanja i pomaže im MMF. U MMF-u je i Kina, koja se "složila" da sredstva idu u spašavanje Evrope, a osim toga, Kina je vlasnik velikih suverenih fondova (državnih fondova) koji kupuju sve što im je interesantno, što donosi dobit.

Mnogi se u Evropi toga boje. Na primjer, Sarkozy je svojevremeno bio jako neraspoložen kad se otkrilo da je jedino veliko brodogradilište preostalo u Francuskoj, Šantije d'Atlantik, vrlo visoke tehnologije - u dijelovima komplikovanije i od avio industrije, kupio kineski suvereni fond. Šta to znači - znači da znanje visoke tehnologije u koju je Francuska uložila ne ostaje u Evropi!

Galerija

( Ines Sabalić )