Predstavljena knjiga Maje Bogojević: Dijalog sa teorijama

U ispunjenom prostoru kafe-knjižare “Krug” predstavljena je knjiga “Cinematic Gaze, Gender and Nation in Yugoslav Film: 1945-1991" (Filmski pogled, rod i nacija u jugoslovenskom filmu: 1945-1991) doc. dr Maje Bogojević. O knjizi, uz autorku, govorili su prof. dr Svetlana Slapšak, Aleksandar Bečanović, mr Anita Erak i Miroslav Minić.

Književnica i feministička aktivistkinja, dekanica Instituta Studiorum “Humanitatisa” u Ljubljani prof. dr Svetlana Slapšak na početku večeri naglasila je da je knjiga Maje Bogojević stvorila strukturu koju bi trebalo ispuniti istorijom jugoslovenskog filma, koja ne bi podrazumijevala samo panoramske preglede ili subjektivna pitanja fenomena u jugoslovenskom filmu, već potpun pogled koji bi obuhvatio i žensku istoriju filma, odnosno žene u istoriji jugoslovenskog filma.

“Knjiga Maje Bogojević naš glas sa Balkana postavlja u direktan dijalog sa važećim teorijama, diskutuje sa njima i dokazuje da neke od njih ne stoje, upravo zato što ne obraćaju pažnju na druge kulture, na mogućnosti drugačijeg tumačenja i uopšte na drugačiji pogled. Pogled se širi njenom knjigom i to je vjerovatno najveći teorijski domet ove knjige. Ona postavlja pitanje o svemu što se do sad reklo o pogledu, postavlja krajnje provokativno pitanje tumačenja filma, i konačno svojom knjigom Maja Bogojević ozbiljno pomjera ono što inače ne postoji, a to je istorija jugoslovenskog filma”, rekla je Slapšak.

Crnogorski filmski kritičar, scenarista i pjesnik Aleksandar Bečanović početak svog izlaganja ne temu knjige Maje Bogojević započeo je ličnom distancom u odnosu na jugoslovenski film.

“Jugoslovenska kinematografija, I couldn't care less”, rekao je Bečanović, a zatim dodao da je prije svega bio iznenađen kada je čuo da će doktorska disertacija Maje Bogojević biti posvećena jugoslovenskom filmu kroz koncept pogleda.

“Majin magistarski rad bio je posvećen jednom od ključnih modernističkih evropskih filmova, “Prošle godine u Marienbadu” Alena Renea, i zbog toga sam pomislio šta interpretatorka koja je dokazala svoju hermeneutičku kompetenciju na jednom od najkompleksnijih modernističkih evropskih tekstova želi da vidi u korpusu jugoslovenskih filmova, koji su po mnogo čemu u najdubljem smislu mizoginijski. Mizoginija je prisutna i kod najvećih evropskih i američkih režisera, od Hičkoka do Majinog omiljenog režisera Godara, ali kod tih režisera mizoginija se, onoliko koliko je to moguće, iskupljuje mizanscenom, estetizacijom, stilizacijom, unošenjem ambivalencije. Sve to nisam vidio u jugoslovenskom filmu, doknisam pročitao Majinu knjigu”, rekao je Bečanović.

Autorka knjige “Cinematic Gaze, Gender and Nation in Yugoslav Film: 1945-1991” kazala je da pripada generaciji koja je odrastala uz jugoslovenske filmove koji su se tada mogli gledati na televiziji.

“Kao mlađa tinejdžerka osjećala sam da mi nešto smeta, ali to sebi nisam mogla artikulisati. Nije to samo nasilje, nije to samo estetika, nije to ni ekstremni naturalizam. Tek kasnije kada sam se počela baviti filmskom teorijom i feminističkom teorijom otvorila sam sebi vrata da bih objasnila, najprije sebi, i da bih analizirala zašto mi smetaju određene stvari u jugoslovenskim filmovima. Većina filmskih autora jesu mizogini, svugdje u svijetu ne samo u Jugoslaviji, a jugoslovenski film šezdesetih godina, posebno autorski film, doživio je veliku pažnju u svijetu i na festivalima, ne samo kod nas, uglavnom zbog estetske dimenzije. Postoji mnogo dobrih jugoslovenskih filmova koji se moraju pogledati bez obzira da li su mizogini ili ne, da bismo imali kritički odnos prema tekstovima kulturne produkcije, prema tekstovima koji nastavljaju da reprodukuju određene mitove o kojima je govorila Simon de Bovoar, a mitovi nisu ništa drugo nego društveni nosioci kulture”, rekla je Bogojević.

Knjiga “Cinematic Gaze, Gender and Nation in Yugoslav Film: 1945-1991” objavljena je u izdanju biblioteke Fakulteta umjetnosti Univerziteta Donja Gorica “Diafora”. Doc. dr Maja Bogojević dekanica je Fakulteta umjetnosti Univerziteta “Donja Gorica”, aktivna je kao filmska teoretičarka i kritičarka, osnivačica i urednica prvog crnogorskog filmskog časopisa „Camera Lucida“, direktorica međunarodnog Montenegro filmskog festivala Mediterana – „MOFFEM“, kao i članica žirija međunarodne kritike FIPRESCI i članica Fedore.

Veče promocije svoje knjige autorka je završila citatom Pjera Kasta, nekadašnjeg urednika francuskih “Filmskih svesaka”: “Ženski likovi nisu samo napravljeni od strane muškaraca, nisu ih stvarali muškarci, nego su pravljeni za muškarce”.

Mučne scene “Okupacije” i Pavlovićevih filmova

Na pitanje iz publike da li je autorka u nekom filmu tokom pripremanja knjige posebno uživala i da li joj je neki film bio posebno mučan, Bogojević je odgovorila:

“Posebno cijenim i volim Žiku Pavlovića. Jedan vrlo mizogini autor, sa estetikom ekstremog naturalizma. “Kad budem mrtav i beo” je značajan film jugoslovenske kinematografije koji veoma cijenim. Posebno sam uživala u gotovo svim filmovima Srđana Karanovića. “Petrijin venac” mi je drag film, “Nešto između” takođe, “Virdžina” mi je posebno drag film, kao i “Ljepota poroka”. Posebno teško mi je bilo gledati “Okupaciju u 26 slika”, isto kao što su mi najteže scene iz Pavlovićevih filmova bile mučne”.

Galerija

( Ilija Đurović )