Hotel "Podgorica": Prava reakcija na zahtjevan ambijent

Calvin: Everybody seeks happiness! Not me, though! That’s the difference between me and the rest of the world. Happiness isn’t good enough for me! I demand euphoria!

(Kalvin: Svi žude za srećom! Ja, međutim - ne! Tu je razlika između mene i ostatka svijeta. Meni sreća nije dovoljna! Zahtijevam euforiju!)

Calvin and Hobbes, Bill Watterson

Ako ste mislili da sam od onih što su zainterosovani isključivo za uzvišene arhitektonske teme - za povijest arhitekture, arhitektonsku teoriju i kritiku, odnos prema graditeljskom nasljeđu, te za komparativnu analizu pojedinih arhitektonskih ostvarenja iz različitih epoha u povijesnom kontekstu grada Podgorice kao cjeline - i da se najbolje osjećam među likovima koji nikada, u principu, ne idu na promotivne i edukacione seminare koji se organizuju, u prvom redu, za arhitekte iz prakse - grdno se varate. I te kako sam svjestan da je arhitektura - i kao naučna disciplina i kao formalni proizvod - neraskidivo vezana i za sam proces građenja i za materijale od kojih se gradi.

Daleko od toga da se aktivno bavim arhitektonskom praksom - kod mene se praksa uhvati više kao hobi - volim prirodne materijale, volim da tešem i blanjam drvo i da klešem kamen - ali vam ipak moram priznati da me tzv. fizički segment savremene arhitektonske prakse nikada nije ostavljao ravnodušnim - prezentacije novih građevinskih tehnologija, konstruktivnih rješenja, strukturalnih sistema, građevinskih materijala - a pogotovo demonstracije kapaciteta i mogućnosti građevinskih mašina, alata i ostale opreme za građenje - sve su to manifestacije i događaji koje vrlo rado posjećujem i u kojima baš umijem da uživam.

Nedavno sam ovjerio, na primjer, edukacioni seminar "Endless evolution" - koji je organizovala podgorička firma Doding u saradnji sa partnerom, čuvenom i nadaleko poznatom hemijskom kompanijom DuPont™ Corian® - kojom prilikom je prezentovan upravo korian - izuzetno inspirativan materijal visokih performansi.

Anansi, detalj fasade od koriana (Corian®)

Korian je patentiran u SAD sredinom šezdesetih godina prošlog vijeka - u okviru istraživanja vezanih za Svemirski program SAD-a, tj. Projekat Apollo - i rodonačelnik je plemenite familije tzv. Solid Surface materijala (SSV). To su vam netoksični, kompozitni materijali - koji se odlikuju neporoznošću - što će reći da ne upijaju tečnost (kad smo već kod toga - izuzetno su otporni na sve vrste agresivnih supstanci) - te masivnošću, homogenošću, čvrstinom, kompaktnošću površine po cijelom presjeku - i što je posebno interesantno: mogu da budu polutranslucentni - ili poluprozirni - što će reći da nisu transparenti - nisu providni - ali mogu da propuštaju određeni procenat svjetlosti.

SSV se izrađuju po jednostavnom receptu: punioc/ vezivno sredstvo/ aditivi - ili konkretno u slučaju koriana: 2/3 prirodnih minerala (aluminijum trihidroksid - ATH)/ 1/3 akrilne smole (polimetil metakrilat ili PMMA)/ netoksični pigment koji određuje boju materijala - i još ponešto, u vrlo malim količinama.

Ako se u funkciji punioca pojavi stari dobri kvarc - SiO2 - onda govorimo o SSV izuzetne čvrstoće i površinske otpornosti - govorimo o tzv. inženjerskom ili vještačkom kamenu - ali to je neka druga priča.

Korian se obrađuje lako, poput drveta - sve mašine koje se koriste za obradu drveta mogu da se koriste i za obradu koriana - na stranu to što korian, za razliku od drveta, pruža mogućnost apsolutnog termoformiranja, tj. oblikovanja pod dejstvom temperature. Kad se korian zagrije može da se oblikuje skoro poput gline - što podrazumijeva i da su svi šavovi, tj. spojevi - nevidljivi.

Dakle, mogućnosti primjene koriana su nesagledive. Od interijera: hiruških sala, hemijskih laboratorija, kuhinja, sanitarnih prostorija - preko javnih prostora, do eksterijera zgrada, tj. maštovitih fasada - korian svuda nalazi primjenu.

Drago bi mi bilo da su nam promoteri podijelili uzorke koriana - koji bi poslije mogli da nam posluže kao izvrsni podmetači za čaše - ali to se, nažalost, nije desilo. Šalu na stranu, ipak sam malo opipao korian - i mogu da posvjedočim da je stvarno čvrst - crni korian donekle podsjeća na bakelit - i definitivno uliva povjerenje svojom solidnošću.

Uzmite ploču koriana - postaviti je na jarčeve od sirovog drveta, grabovog ili još bolje hrastovog, ničim netretiranog - i dobili ste radni sto kojega se ne bi postidio ni naš stari prijatelj Piter Ajzenman (Peter Eisenman).

Debljine i dimenzije ploča od koriana? Cijene?

OK - da se ovo definitivno ne bi pretvorilo u nešto što najviše liči na tzv. sponzorisanu stranu - zaustaviću se upravo na ovom mjestu - dalje ćete morati sami - na Internetu ćete lako naći sve odgovore po pitanju materijala Corian®.

Elem, ne rekoh vam da je pomenuti edukacioni seminar bio upriličen prije tačno mjesec dana - i to u Hotelu Podgorica, u Podgorici. Bila je to, dakle, i savršena prilika da ponovo ovjerim to jedinstveno mjesto - i taj jedinstveni pogled.

I što da vam kažem - desila se prije nekih 8 godina, ako se ne varam, ta rekostrukcija interijera hotela - zakleo bih se da je intervenisano, tu i tamo, i na eksterijeru - ali minimalno - čini mi se da je dodata ta nesrećna nadstrešnica iznad sjevernog ulaza, na primjer. Intervenciju u interijeru ne bih ocijenio kao neuspješnu, tj. kao potpuni promašaj - ali bi mi bilo neuporedivo draže da se vlasnik hotela držao imperativa autentičnosti. Ne sviđa mi se, drugim riječima, taj efekat jeftinog, lažnog blještavila - koji je jedna od ključnih formalnih karakteristika vremena sadašnjeg i mentaliteta ovdašnjeg - bez obzira što je riječ o tek 4 zvjezdice (ne mogu ni da zamislim što bi se desilo da se išlo na 5 zvjezdica).

Nad Hotelom Podgorica su se opet nadvili crni oblaci. Možda se sjećate konkursa iz 2004. godine - to su bili prvi crni oblaci, koji su se nekako dezintegrisali, srećom - a možda se sjećate i izložbe radova sa tog konkursa, koja je bila uprličena baš u Hotelu Podgorica, baš negdje u ovo vrijeme, sredinom novembra te 2004. godine. Tolika doza neinventivnosti, upotpunjena strahovitim sljepilom za kontekst i neshvatljivom indolencijom prema suštinskim arhitektonskim karakteristikama objekta hotela - to se pamti, nažalost.

Možda nije na odmet, u to ime, da se podsjetimo malo nekih opštih stvari vezano za Hotel Podgorica prije nego što pređemo na stvar.

Dakle, Hotel Podgorica se, ako niste znali - nalazi na desnoj obali rijeke Morače, preko puta Sastavaka - mjesta gdje se rijeka Ribnica uliva u Moraču - i ruševina Staroga grada, odnosno turske tvrđave Depedogen.

Hotel je realizovan 1967. godine. Autorski otklon od tada apsolutno preovlađujućih, modernističkih stilskih i ideoloških obrazaca - ka nečemu što bismo mogli nazvati organskom arhitekturom - ili (i) nečemu što će tek petnaestak godina kasnije biti nazvano kritičkim regionalizmom - a što se ogleda u imperativu generisanja meke sinergije između novoizgrađenog objekta i okruženja, shvaćenog u najširem smislu - više je nego očigledan.

Hotel Podgorica je ujedno, vjerovatno će se mnogi od vas složiti - i najviši autorski domet arhitektice Svetlane - Kane Radević (1937 - 2000) - i jedini objekat podignut na tlu Crne Gore koji je nagrađen Saveznom Borbinom nagradom - najprestižnijim priznanjem za djelovanje na polju arhitektonskog stvaralaštva u Titovoj Jugoslaviji.

Gospođi Radević je Savezna Borbina nagrada dodijeljena za 1967. godinu. Žiri koji je te godine odlučivao o nagradi nije mogao da prelomi između objekta Robne kuće u Osijeku, u Hrvatskoj, slovenačkog arhitekta Milana Miheliča - i Hotela Podgorica - tako da je nagrada za 1967. godinu na kraju podijeljena na ravne časti. Žiri je u obrazloženju odluke o podjeli nagrade naveo, parafraziraću - da ne bi bilo pravedno da jedan od ta dva objekta ostane nenagrađen - i to iz razloga očiglednog postojanja raznorodnih kvaliteta koji se mogu pripisati tim objektima - kvaliteta koji nisu na istoj liniji - niti stilskoj, niti formalnoj - a takođe i zbog jednako visokih autorskih aspiracija.

Što se tiče Hotela Podgorica, žiri je vrlo visoko vrednovao način - tj. arhitektonsku proceduru koja je rezultirala načinom na koji se nova struktura odnosi prema okruženju - posebno uzimajući u obzir senzitivnost lokacije.

Dodao bih, sa svoje strane, da duž cijelog toka Morače kroz centralnu gradsku zonu Podgorice - recimo da je to od Vezirovog mosta do Mosta Union - postoje samo dva arhitektonska ostvarenja koja su suštinski vezana za kontekst te rijeke - to su Kajakaški klub Galeb i Hotel Podgorica. Oba ostvarenja su apsolutno zaokružene, paradigmatske reakcije na zahtjevne ambijentalne potencijale Morače - što ih svrstava u red vrhunskih spomenika graditeljske kulture na ovim prostorima. Na stranu to što naš odnos prema njima ne govori tome u prilog.

Toliko za danas - sad odoh opet malo do Beograda - dvodnevna međunarodna konferencija ISSUES? Concerning the projects of Peter Eisenman počinje 11. novembra, u ponedeljak, u 10.00 sati, u Kulturnom centru Vuk Karadžić, na adresi Bulevar kralja Aleksandra 77 a.

Dakle, vidimo se u Beogradu u ponedeljak.

Izvještaj sa konferencije u narednom broju - a zatim slijedi nastavak priče o Hotelu Podgorica.

( Borislav Vukićević )