Politika i sport: Od kralja Džordža V do Josipa Broza Tita

„Miješanje političara u sport” danas ima prizvuk kao da je to nešto za stub srama, ali kopču s njim su imali i Džordž V i Vinston Čerčil, Vladan Đorđević i Nikola Pašić, kralj Aleksandar i Josip Broz Tito...

Vinston Čerčil je bio pobjednik iz Drugog svjetskog rata. Slavu je, dakle, stekao.

Predsjednik vlade Velike Britanije je po drugi put postao 26. oktobra 1951. Znači, imao je i vlast i moć.

I takva istorijska ličnost je 3. maja 1952. predala pehar osvajaču engleskog kupa. Čerčil je, eto, iskoristio ili prihvatio, prvu priliku da bude upisan i među one koji su prvi čestitali pobjedniku najstarijeg klupskog takmičenja na svijetu. Kad je prvi put bio premijer (1940-1945) Kup Engleske se zbog rata nije igrao.

Zbog čega je to uradio? Može samo da se nagađa, ali vjerovatno je to bilo od koristi i za njega, i za engleski fudbal.

Tu modu je uveo kralj Džordž V. On je predao pehar pobjedniku engleskog kupa još 25. aprila 1914.

Zašto je kralj to uradio takođe može samo da se naslućuje. Bilo je to u predvečerje Prvog svjetskog rata i moguće je da su u vrhu države znali da je pitanje dana kada će da izbije.

Zašto da se finale nacionalnog kupa ne iskoristi da se očigledno pokaže da su kralj, koji je, inače, bio njemačke krvi, i narod ujedinjeni oko nacionalnih stvari, a fudbal je u Engleskoj, gdje je i izmišljen, to nesumnjivo bio još tada.

„Zadatak sporta u Engleskoj je bio da omladina u međusobnim takmičenjima razvija svoje fizičke sposobnosti. U engleskom fizičkom vaspitanju je osnovno sredstvo bilo takmičenje, u njemačkoj gimnastici tjelesno vježbanje.

U sportu se razrješava 'kolizija' među ljudima, u gimnastici 'kolizija' između čovjeka i prirode.

Znači da od nivoa ekonomsko-političkog razvitka zemlje i klase na vlasti zavisi idejna i praktična usmjerenost fizičke kulture”, tvrdi njemački sociolog Kaspar Maze u svojoj knjizi „Bezgranična zabava”.

Velika Britanija je kolijevka savremenog sporta. Naglo zanimanje za sport na Ostrvu u drugoj polovini XIX vijeka Maze ovako objašnjava:

„Ono je bilo dio namjere vlasti da se slobodno vrijeme radnika, koje su navodno karakterisali prostaštvo i opijanje, civilizuje i da se poboljša zdravlje naroda. Naročito sefudbal činio prikladnim za to”.

Pojednostavljeno rečeno, država je izmislila sport kakav znamo.

Dakle, država, vlast, političari, možemo to da nazovemo kako hoćemo, nije se umiješala u sport kad se on kao autohtona biljka toliko razvio da je tu imalo šta i da se bere, nego su ga oni odozgo stvorili.

Ako je Maze u pravu, onda je iz temelja pogrešno kada danas prebacujemo političarima što se miješaju u sport, jer, ispada, on je i stasao pod njihovom rukom.

„Često nije ni bio potreban podstrek od strane vlasti – fudbal je ubrzo postao nacionalni i ujedno proleterski sport”, kazao je Maze i time na neki način objašnjava zašto nismo vidjeli da su političari, u stvari, zasijali sport, nego smo ih primijetili tek kada se njime kite. Kralj Petar nagrađivao sportiste Slično je bilo i u Srbiji. Da se osnuje Prvo beogradsko društvo za gimnastiku i borenje 1881. zalegao je dr Vladan Đorđević, a među onima koji su napismeno podržali njegov zahtjev bio je i Nikola Pašić. A ta dvojica potonjih predsjednika vlade bili su na suprotnim političkim stranama.

Još prije Prvog svjetskog rata kralj Petar i prestolonasljednik Aleksandar su i novčano nagrađivali sportiste koji su bili uspješni na takmičenjima u zemlji i inostranstvu. U čast punoljetstva ondašnjeg nasljednika prestola Đorđa odigrali su u Košutnjaku beogradski Soko i kragujevačka Šumadija prvu fudbalsku utakmicu između dva kluba u Srbiji.

Kada je postao kralj, Aleksandar Karađorđević je poklonio pehar za koji su se borile reprezentacije fudbalskih podsaveza.

Još prije Prvog svjetskog rata kralj Petar i prestolonasljednik Aleksandar su i novčano nagrađivali sportiste koji su bili uspješni na takmičenjima u zemlji i inostranstvu

Jedna od svečanosti na njegovoj svadbi s rumunskom princezom Marijom bila je i fudbalska utakmica između Jugoslavije i Rumunije. Tada je srpska reprezentacija prvi put igrala u Beogradu. Od tada su se najbolji jugoslovenski i rumunski fudbaleri nadmetali za njegov pehar, a takmičenje je nazvano Kup prijateljskih zemalja.

I njegova kraljica je podarila fudbalerima pehar, a za njega su se borile reprezentacije Beograda i Bukurešta. Za njen pehar su igrali i teniseri Zagreba i rumunske prijestonice.

Aleksandar je pored toga bio i visoki zaštitnik Saveza sportskih saveza Kraljevine Jugoslavije, Jugoslovenski olimpijski odbor je bio pod Njegovom najvišom zaštitom, a

Jugoslovenski nogometni savez pod Njegovim visokim pokroviteljstvom kako se navodi u „Jugoslavenskom sportu 1933”, godišnjaku Saveza sportskih saveza Kraljevine Jugoslavije sa sjedištem u Zagrebu.

U istom izvoru piše i da je Aleksandrov sin Petar II, iako maloljetan, starješina Saveza sokola Kraljevine Jugoslavije (bila je predviđeno da na toj dužnosti uvijek bude prestolonasljednik). Sokolska himna „Hej, Sloveni” je poslije Drugog svjetskog rata, kao državna himna, svirana kad su naši sportisti osvajali zlatne medalje. Tito – veliki prijatelj sporta I Tito je važio za velikog prijatelja sporta i sportista. Za njegov pehar su u Kupu Jugoslavije igrali fudbaleri i šahisti, a na beogradskom hipodromu se trčala galopska trka.

U sportu su svoje mjesto vidjeli i drugi. Predratni predsjednik vlade Stojadinović je bio počasni predsjednik beogradskih klubova BSK i Jugoslavija i sarajevske Slavije.

Poslije rata su, uglavnom, svi klubovi, pa i savezi, imali ponekog moćnog čovjeka, što bi im i sada dobrodošlo. Ali, nekad je to bio pun pogodak, a nekad i autogol.

U toj vezi sporta i politike niko nije naivan, ali teško da je bilo slučajeva da je neko imao zlu namjeru. I ukoliko nije oštećen neko treći, ukoliko se državne pare i uticaj vlasti ne zloupotrebljavaju, onda „miješanje političara u sport” i ne mora da bude za stub srama.

( Mr Ivan Cvetković (Politika) )