Život u Libiji poslije Gadafija

Tačno dvije godine poslije likvidacije Moamera el Gadafija, Libija je u potpunom haosu, na ivici građanskog rata. U zemlji čije je klanove i milicije Gadafi kontrolisao više od četiri decenije, poslije "uvođenja demokratije" baš ništa ne funkcioniše.

Svi su na (nečijoj) meti: na kratko i sa jasnom porukom otet je pa ubrzo oslobođen premijer Ali Zejdan, američki komandosi su upali u zemlju i oteli islamistu Abua Anasa el Libija. Prije godinu dana u Bengaziju je ubijen američki ambasador, u međuvremenu su napadane razne diplomatske misije - od EU do ruske… iz zatvora u Bengaziju ljetos je pobjeglo 1.200 zatvorenika, skladišta oružja skoro potpuno su van kontrole vladinih snaga, napadi na predstavnike državnih institucija su svakodnevni.

Od "početka revolucije" je samo u Bengaziju izvršeno više od 70 političkih ubistava... nestašice vode i struje sve su češće, proizvodnja nafte višestruko je umanjena... Britanski "Gardijan" ocijenjuje da je Libija "na ivici gradjanskog rata": u Bengaziju besne žestoke borbe lokalne milicije i vojske, a federalisti u Kirenajki, libijskoj oblasti gde se nalazi većina naftnih rezervi zemlje, otvorili su sopstveni parlament u Benagaziju, što bi moglo da bude nagoveštaj raspada zemlje.

Vlast nije u stanju da kontroliše lokalne milicije (Foto:Rojters)

Njemački "Dojče vele" piše da se "nesporazumi danas u Libiji češće rješavaju oružjem nego rečima": "Članstvo u naoružanim milicijama mladima daje osjećaj da su priznati. Zbog nedostatka posla, mnogi ne žele da se vrate u civilni život.

Primirja postignuta u sukobima različitih plemena su u nekoliko mesta prekršena jer stariji predstavnici tih plemena nemaju kontrolu nad mladima. Policija je nemoćna tako da 'red i mir' zavode različite naoružane grupe." DW zaključuje da "otvorene rane i stalni konflikti ugrožavaju tu mladu, demokratsku državu".

Komentator londonskog "Fajnenšel tajmsa" tvrdi da "svijet ne može da izliječi bolesti Libije", te da bi premijer morao da "preuzme kontrolu nad sudbinom svoje zemlje" i ocijenjuje da je premijer "bio rad da zapadnjačkim novcem potkupi zaraćene milicije pre nego da koristi te (novčane) podsticaje kao polugu da ih stavi pod kontrolu vlade".

Komentator beogradske "Politike" primjećuje da takve opaske "djeluju licemjerno, jer zapadne sile taj novac daju samo da bi osigurale svoje unosne poslove na libijskim naftnim platformama".

Međutim, dodaje, "i ta zapadna računica zasad ne daje rezultat jer optimistične procijene govore da je crpljenje nafte u Libiji sada samo petina nivoa koji je bio u vreme Gadafija, dok konkretne brojke govore da se proizvodnja nafte sa 1,4 miliona barela dnevno svela na samo 140.000 barela".

Ni fudbal ne može da se igra bez pucnjave: najpopularniji klub Al Ahli već je istupio iz lige pošto je prvo pucano na njihovog egipatskog trenera Hosama el Badrija, koji je odmah potom napustio zemlju, a onda je u ruku upucan njihov najbolji igrač, Mohamed el Magrabi… poznavaoci prilika kažu da klubu "otežava život" i činjenica da je bio poznat kao "uporište Gadafijevih pristalica"...

Gadafi i Zapad: Ljubav, mržnja i 200 miliona dolara

Pukovnik Gadafi je Libijom vladao 42 godine, bio poznat po ekstravagantnoj garderobi, tijelohraniteljkama "amazonkama" i šatorima koje je razapinjao u zvaničnim posjetama širom sveta.

Sa zapadnim liderima imao je faze ljubavi i mržnje: zna se da je "bio dobar" sa bivšim italijanskim premijerom Silvijom Berluskonijem, pričalo se da je finansirao predsedničku kampanju bivšeg predsednika Nikole Sarkozija u Francuskoj, a medju bliskim poslovnim saradnicima porodice Gadafi pominjan je i bivši britanski premijer Toni Bler.

Zapadni "saveznici" su okrenuli leđa Gadafiju (Foto:Telegraph)

Rođen je 1942. godine u pustinji u blizini Sirta - gde je i završio. Početkom šezdesetih završio je oficirsku školu u Ujedinjenom Kraljevstvu. Gadafi je bio na čelu Velike Socijalističke Narodne Libijske Arapske Džamahirije od 1. septembra 1969. godine, kada je na čelu pobunjeničkog "Saveza slobodnih oficira" srušio kralja Idrisa, koji je proteran u Egipat.

Od kraljevstva, formirao je državu po specifičnom socijalnom modelu koji je mješavina socijalizma, kapitalizma i islamskih uticaja. Gadafijevi problemi sa Zapadom počeli su sedamdesetih godina. Libijski lider dva puta se ženio, iz prvog braka je sin Muhamed, koji je bio na čelu Olimpijskog komteta Libije. Sa Safijom (Sofijom) el Gadafi, pukovnik je imao sedmoro dece, a dvoje su usvojili.

Usvojena djevojčica je poginula u američkom bombardovanju Tripolija 1986, kada je imala samo četiri godine. Dvije godine kasnije, 1988, za podmetanje bombe u avion "Pan Amerikena" - kada je u eksploziji iznad škotskog grada Lokerbija poginulo 270 ljudi, većinom Amerikanaca - optužena su dvojica Libijaca.

Gadafi je odbio da potpiše njihovo izručenje SAD ili Velikoj Britaniji, posle čega su Libiji uvedene višegodišnje ekonomske i političke sankcije. Poslije više od decenije, 1999, nakon posjete generalnog sekretara UN Kofija Anana Tripoliju, suspendovane su sankcije UN, ali su američke sankcije Libiji ostale na snazi još nekoliko godina.

Gadafi je krajem 2003, nakon zbacivanja Sadama Huseina sa vlasti u Iraku, objavio da je njegova zemlja imala aktivan program oružja za masovno uništenje, ali da je riješio da dozvoli međunarodnim inspektorima da dođu u njegovu zemlju da bi ga nadgledali i uništili.

Tek maja 2006. SAD su ponovo uspostavile diplomatske odnose sa Libijom, nakon objavljivanja programa Tripolija za masovno uništenje hemijskog oružja, pa je Libija uklonjena sa liste nacija koje podržavaju terorizam.

Godine 2003, Toni Bler je u UN predložio rezoluciju za ukidanje sankcija državi. Britanski mediji su pisali da je nekadašnji premijer radio kao savjetnik Libijske investicione uprave, fonda koji su osnovali Gadafijevi 2006. godine i čija se vrijednost procenjuje na 70 milijardi dolara.

Baš u to vrijeme, pukovnikov najkontroverzniji sin Seif je izjavio da je Bler postao dobar prijatelj porodice Gadafi. Ljudi bliski Gadafiju, kao i njegov sin Seif el-Islam Gadafi, pominjali su da im najmanje dve države, odnosno kompanije iz tih država - Francuske i Italije, duguju 200 milijardi američkih dolara.

Ljuti zbog neplaćanja dugova, Libijci su planirali da ne obnove ugovore s kompanijama koji ističu 2012. godine. Po zapadnim medijima, ubijeni libijski vođa tajno je iznio iz Libije i u inostranstvu investirao više od 200 milijardi dolara.

Gadafi je krajem 2003, nakon zbacivanja Sadama Huseina sa vlasti u Iraku, objavio da je njegova zemlja imala aktivan program oružja za masovno uništenje, ali da je riješio da dozvoli međunarodnim inspektorima da dođu u njegovu zemlju da bi ga nadgledali i uništi

Gadafi je imao osmoro dece - sedam sinova i jednu ćerku, medju kojima su bili ambasadorka dobre volje UN, profesionalni fudbaler, plejboj i šef libijske službe bezbednosti. Uprkos međusobnoj ljubomori, suparništvu i nadmetanju, sva Gadafijeva djeca su, čim je u Libiji izbila pobuna, stala uz oca, odbacili su lagodne živote koje su do tada vodili u inostranstvu.

Kontroverze kraja "Gadafijeve Ere"

Demonstranti u koloni krenuli su 15. februara 2011. godine u Bengaziju ka vladinim zgradama, bacajući kamenje i molotovljeve koktele i palili vozila. Ubrzo su se protesti proširili iz istočne Libije na Tripoli.

Gadafija su počeli da napuštaju brojni saradnici, a pobunjenici su u roku od nekoliko dana zauzeli nekoliko gradova. Savjet bezbjednosti UN je 27. februara jednoglasno usvojio rezoluciju kojom se protiv Libije uvodi embargo na uvoz oružja i odobrava krivični postupak protiv Gadafija na Međunarodnom krivičnom sudu za ratne zlocine.

Bombardovanje Libije počelo je 19. marta, na osnovu rezolucije UN 1973 kojom se dozvoljava upotreba sile u Libiji da bi se zaštitili civili. Pod NATO komandom, glavne udare na libijskoj teritoriji sprovode Francuska i Britanija. SAD su na Libiju poslale rakete "tomahavk", u operaciji nazvanoj "Odisejeva zora".

Libijska državna televizija javila je da su bombardovane civilne mete. Od sredine avgusta, nije bilo poznato gde je Gadafi - preko svojih medija slao je video i audio poruke, između ostalog i onu da je Tripoli napustio iz taktičkih razloga.

Američka državna sekretarka Hilari Klinton je 18. oktobra posetila Tripoli i rekla: "Nadamo se da će uskoro biti uhvaćen ili ubijen, tako da ne morate više da ga se plašite." "Dan D" za Gadafija bio je 20. oktobar.

Prema prvoj zvaničnoj verziji, Gadafi je uhapšen, a potom je podlegao povredama zadobijenim prilikom hapšenja. Po prvim informacijama, bio je ranjen u obije noge, a odmah je procurela i vijest da postoji snimak njegove smrti.

Fotografije beživotnog Gadafijevog tijela oblivenog krvlju prikazane su prvo na arapskim televizijama Al-Džazira i Al-Arabija. Zvanična verzija, iz libijskog Nacionalnog prelaznog savjeta, govorila je da je Gadafi isprva uhvaćen i u tom trenutku bio ranjen u obije noge dok je pokušavao da pobjegne u konvoju koji su napali ratni avioni NATO - kad je "takođe bio pogođen u glavu".

Predsjednik spoljnopolitičkog odbora Dume iz vladajuće Jedinstvene Rusije Konstantin Kosačov napisao je u svom blogu na internetu da pogibija Gadafija izaziva "pomiješana osećanja": "Mnogima je na Zapadu bila korisna njegova smrt, kao u svoje vrijeme pogubljenje (nekadašnjeg iračkog predsednika) Sadam Huseina".

Galerija

( Tanjug )