Aleksandra Nikčević-Batrićević priredila zbornik “Theoria, poiesis, praxis”

Knjigu “Theoria, poiesis praxis: Savremena književnoteorijska misao 1”, prvu u nizu knjiga koje će biti posvećene književnoteorijskim pitanjima objavio je “Otvoreni kulturni forum” sa Cetinja. Zbornik “Theoria, poiesis, praxis” priredila je Aleksandra Nikčević-Batrićević, a u prevodilačkom radu za ovu i sljedeće knjige posvećene književnoj teoriji učestvovaće profesori sa filoloških studijskih programa iz Podgorice, Nikšića, Beograda, Zagreba, Sarajeva, Banja Luke...

U uvodnoj napomeni knjige Nikčević-Batrićević je naglasila da je prva knjiga o savremenoj književnoj teoriji zamišljena kao “priručnik koji otkriva svijet savremenog književnoteorijskog promišljanja”.

“Čini ga izbor tekstova određen različitim faktorima, među kojima je presudan uticaj dviju antologija. Jedna je Vulfrizova antologija književnih teorija, druga Nortonova antologija posvećena istom korpusu, uz napomenu da je materijal priređen u njima strukturiran na složeniji način i uz širi hronološki zahvat. Ovdje je na četiri stotine stranica zastupljeno petnaest autora koji su uticali na razvoj književnoteorijske misli tokom posljednje tri decenije dvadesetog vijeka. Sadržaj knjige čine: uvodne napomene, prevedeni tekstovi, selektivna bibliografija (korisna za dalje upoznavanja sa književnoteorijskim korpusom) i biografije prevodilaca”, zapisala je Nikčević-Batrićević u uvodnoj napomeni.

Knjiga je zamišljena kao “priručnik koji otkriva svijet savremenog književnoteorijskog promišljanja”

“Iz teksta posvećenog marksističkoj književnoj teoriji saznajemo da se ona može posmatrati kako sa književnog, tako i sa političkog aspekta, kao i da su ovakav pristup usvojile one akademske discipline koje karakterišu brojne interne rasprave. Uprkos njihovim razlikama međutim, one dijele isti cilj i posvećenost, a ono čime posebno privlače pažnju je uvjerenje o postojanju 'međuodnosa između riječi i svijeta, teorije i prakse, kao i o nepravednosti kapitalističkog sistema u njegovim raznim oblicima'”, piše u uvodu knjige “Theoria, poiesis, praxis".

Odlomak iz knjige “Nakon teorije” Terija Igltona nadovezuje se na tekst o marksističkim književnim teorijama.

“O teoriji čitalačkog odgovora piše Martin Mek Kvilan koji započinje svoje promišljanje prilično jednostavnom i često zaboravljanom tezom, a to je da se većina pitanja koja postavljamo u ime književne teorije svode na teškoće u vezi sa čitanjem. Jedna od polaznih tačaka koju treba razmotriti, u pokušaju da se odgovori na takva pitanja, jeste uloga čitaoca. Mek Kvilan navodi da 'bilo da proučavate književnost ili da ste kritičar književnosti, vi ste, prije svega, čitalac', i 'ako teorija književnosti osporava pretpostavke o iskustvu književnog, onda je, svakako, ispravno da teorija preispita ono što prirodno pripada književnosti, to jest, sam proces čitanja. Bez čitanja i čitalaca ne bi postojala ni književnost'”, navodi Nikčević-Batrićević u uvodnim tekstu.

U knjizi “Theoria, poiesis, praxis” čitaoci će imati priliku da pročitaju tekst Lore Malvi koja otkriva “gdje i kako se fascinacija filmom pojačava već postojećim obrascima fascinacije koji djeluju unutar pojedinačnog subjekta i društvenih formacija koje ga oblikuju”. O književnoj teoriji i psihoanalizi piše Džil Barker, a tekst Džulijana Vulfriza donosi priču o dekonstrukciji.

Nikčević - Batrićević

Postmodernu, polazeći od evolucije same riječi, analizira Lea Vejn, koja navodi da su termin "postmoderna" stvorili književni kritičari, kao definiciju za eksperimentalno pisanje književnog proznog djela koje je nastalo nakon modernizma.

"Čak i danas, postmoderna nestalno signalizira, ali ne opštu saglasnost mišljenja sa primjetnim predmetom proučavanja, već, umjesto toga, niz debata koje su daleko od slaganja jedne sa drugom", zapisala je Vejn u tekstu objavljenom u knjizi "Theoria, poiesis, praxis".

O manjinskoj književnosti pišu Delez i Gatari, kroz tri njene karakteristike: jezik aficiran visokim koeficijentom deteritorijalizacije, njihovu političnost i kolektivnu vrijednost.

"Dž. Hilis Miler nam signalizira postojanje 'socijalnog, umjetničkog, političkog i lingvističkog melanža', koji u čitanjima u vrijeme razvoja studija kulture, neminovno moramo imati na umu, jer kako je to pisao Kenet Vomak, sa ulaskom u dvadeset i prvi vijek, ovo izučavanje širokog raspona nastavlja da dominira savremenim pravcem književne kritike. Hilis Miler njihovo manifestovanje u širokom obimu interpretativnih dimenzija (uključujući oblasti ispitivanja kao što su rodne studije, postkolonijalizam, rasa i etničke studije, pedagogija, ekokritika, politika nacionalizma, popularna kultura, postmodernizam i istorijska kritika), hronološki smješta u period rapidne tranzicije u postnacionalno stanje, kao efekat tehnološkog režima telekomunikacija. Miler postavlja još jedno pitanje: zašto se desilo da je upravo 1980. godine došlo do masovnog pomaka ka studijama kulture od teorija koje su bile zasnovane na jeziku? Zaključuje da su mnogi faktori uzrokovali da se ona desi (rat u Vijetnamu, studentski pokreti iz šezdesetih godina, Pokret za građanska prava)", zapisala je u uvodnoj napomeni Aleksandra Nikčević-Batrićević.

"Theoria, poiesis, praxis: -Savremena književnoteorijska misao 1” može čitati i “kao priručnik o uključivanju jezika drugih disciplina i iznalaženju načina da se postave pitanja koja su ranije smatrana neartikulisanim”

Ona naglašava da se knjiga "Theoria, poiesis, praxis: Savremena književnoteorijska misao 1” može čitati i “kao priručnik o uključivanju jezika drugih disciplina i iznalaženju načina da se postave pitanja koja su ranije smatrana neartikulisanim”.

Feministička i lezbijska estetika

Poslije opšteg osvrta na feminističku teoriju u tekstu autorke Rut Robins, akcenat je stavljen na bliske djelove feminističke teorije. Robins piše o lezbijskim kritičarkama koje su “osamdesetih godina dvadesetog vijeka možda imale više pitanja nego odgovora, ali ova pitanja su važna ne samo lezbijkama, već svim feministkinjama koje predaju književnost ili se bave književnom kritikom“.

U tekstu objavljenom u knjizi “Theoria, poiesis, praxis” Boni Cimerman se bavi pitanjima: Da li lezbijska ljubav pripada učionici i akademskom proučavanju? Da li postoji lezbijska estetika koja se razlikuje od feminističke estetike? Koja bi trebalo da bude uloga lezbijske kritičarke? Da li možemo da uspostavimo lezbijski „kanon“ na način na koji su feminističke kritičarke uspostavile kanon ženskog pisma? Suzan Brodo piše o tijelu koje se počinje definisati kao moćna simbolička forma.

Galerija

( Ilija Đurović )